به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان، حجت الاسلام طاهر قلیزاده، کارشناس مباحث خانواده و اجتماع به مناسبت فرا رسیدن هشتم ربیع الاول سالروز شهادت امام حسن عسکری(ع) در یادداشتی به تحلیل خانواده، کار و رزق تضمینشده و درسهایی از امام عسکری(ع) در این زمینه پرداخت که در ادامه مشروح آن را می خوانید:
خانواده به عنوان کوچکترین و در عین حال بنیادیترین نهاد اجتماعی، نقش بیبدیلی در سلامت و رشد فردی و اجتماعی ایفا میکند. این نهاد که محل پرورش، آموزش و حمایت اعضا است، نیازمند توجه ویژه به تمامی ابعاد آن، از جمله ابعاد مادی و معنوی، میباشد. امروزه، در جامعه ما و بسیاری از جوامع دیگر، مسائل اقتصادی جایگاه برجستهای یافته و تأمین معیشت و رفاه مالی اعضای خانواده به یکی از دغدغههای اصلی تبدیل شده است. این واقعیت، نه قابل انکار است و نه باید کماهمیت تلقی شود، بلکه باید به صورت واقعبینانه و متوازن با دیگر نیازهای خانواده سنجیده شود.
فشارهای اقتصادی در زندگی روزمره خانوادهها، گاه باعث میشود که افراد تمام انرژی و زمان خود را معطوف به کسب درآمد و رفع مشکلات مالی کنند. این موضوع که ریشه در شرایط اقتصادی جامعه، نرخ تورم، بیکاری یا هزینههای بالای زندگی دارد، چالشی است که نمیتوان آن را ساده انگاشت. از سوی دیگر، تأکید صرف بر مسائل اقتصادی ممکن است باعث شود که ابعاد عاطفی و روانی خانواده نادیده گرفته شود؛ در حالی که این ابعاد پایههای اصلی سلامت خانواده به شمار میآیند.
در این زمینه، آموزههای دین مبین اسلام، راهنمایی روشن و عمیق ارائه میدهد. در روایتی ارزشمند امام حسن عسکری(علیهالسلام) میفرمایند: «لایَشْغَلَکَ رِزْقٌ مَضْمُونٌ عَنْ عَمَلٍ مَفْرُوضٍ»؛ بر اساس این روایت، روزی تضمین شده نباید انسان را از انجام وظایف واجب، که از جمله مهمترین آنها مسئولیتهای خانوادگی است، بازدارد و در واقع بر تعادل میان این تلاش و انجام مسئولیتهای دیگر انسان تأکید میکند.
با توجه به این روایت، میتوان فهمید که هرچند تأمین معیشت خانواده از ضروریات زندگی است، اما نباید تمام زندگی فرد را تحتالشعاع قرار دهد. از طرفی، کسب درآمد وسیلهای برای رسیدن به آرامش و رفاه خانواده است و از طرف دیگر، نیازهای عاطفی و روانی اعضا همچون همسر و فرزندان نیز باید به همان اندازه مورد توجه و حمایت قرار گیرد. حضور فعال والدین در زندگی روزمره، اختصاص وقت برای گفتوگوهای صمیمانه، شنیدن دغدغهها و مشکلات اعضای خانواده و ایجاد فضایی گرم و امن، از عوامل کلیدی حفظ سلامت روان و روابط خانوادگی است.
واقعیت زندگی امروز نشان میدهد که بسیاری از خانوادهها در تلاش برای حفظ تعادل میان نیازهای مالی و عاطفی هستند. مدیریت منابع مالی به همراه اختصاص زمانی معقول برای روابط خانوادگی، باعث ایجاد محیطی میشود که اعضای خانواده در آن احساس ارزشمندی، امنیت و حمایت کنند.
شاید بتوان گفت که یکی از چالشهای عمده در زندگی امروزی، این است که برخی افراد، به دلیل فشارهای اقتصادی، آنچنان بر کسب درآمد متمرکز میشوند که فرصت و انرژی کافی برای حضور فعال در خانواده و پاسخ به نیازهای عاطفی را از دست میدهند. این امر ممکن است در کوتاه مدت درآمد بیشتری به همراه آورد، اما در بلندمدت میتواند آسیبهای جبرانناپذیری به روابط خانوادگی وارد کند و باعث بروز مشکلات روانی و عاطفی شود که رفع آنها هزینههای مادی و معنوی فراوانی را طلب میکند.
در مقابل، خانوادههایی که توانستهاند با برنامهریزی دقیق، تقسیم وظایف و حمایت متقابل، میان امور اقتصادی و نیازهای روحی و عاطفی تعادل ایجاد کنند، نه تنها از ثبات و سلامت بیشتری برخوردارند، بلکه فرزندانشان نیز در فضایی مناسب تربیت شده و رشد مییابند. این خانوادهها به خوبی نشان دادهاند که حتی در شرایطی که فشار اقتصادی وجود دارد، میتوان با مدیریت هوشمندانه و همکاری اعضا، محیطی گرم و دلنشین را حفظ کرد.
موضوع دیگری که در این میان نباید فراموش شود، اهمیت برنامهریزی و صرف مدیریت شدهی منابع مالی در جهت ارتقای سلامت و آرامش خانواده است. خانوادهای به موفقیت بیشتر خواهد رسید که در آن درآمد کسب شده به گونهای مصرف شود که علاوه بر رفع نیازهای اولیه، به بهبود کیفیت زندگی، ترمیم آسیبهای احتمالی و ایجاد فرصتهای رشد معنوی و روانی کمک کند. به بیان دیگر، پول نه تنها باید وسیله تأمین نیازهای مادی باشد، بلکه سرمایهای برای افزایش کیفیت اخلاقی و معنوی زندگی خانواده نیز تلقی شود.
روایت امام حسن عسکری (علیه السلام) به ما هشدار میدهد که رزق و روزی تضمین شده نباید ما را از کار و مسئولیتهای واجب دور کند. این توصیه به معنای آن است که هیچ عاملی، حتی تأمین معیشت، نباید مانع از انجام وظایف مهمتر انسانی، اجتماعی و خانوادگی شود. این نگاه، چارچوبی را برای زندگی متعادل و هدفمند فراهم میآورد که در آن تلاش برای کسب درآمد و توجه به نیازهای روحی خانواده در کنار هم قرار دارند.
توجه به این تعادل، پیامدهای مثبتی برای جامعه نیز در پی دارد. خانوادههایی که سالم، پایدار و متعادل هستند، به عنوان رکن اصلی جامعه، میتوانند نقش مهمی در ارتقای سطح فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ایفا کنند. تربیت فرزندانی که در چنین خانوادههایی رشد یافتهاند، به مراتب بهتر و موثرتر خواهد بود و در نهایت منجر به ساختن جامعهای سالم و پویا میشود.
بنابراین، پاسخ به چالشهای اقتصادی و همزمان حفظ روابط عاطفی و معنوی، نه تنها مسئلهای فردی بلکه مسئلهای اجتماعی است که نیازمند آگاهی، برنامهریزی و همدلی است. هر خانواده و هر فرد میتواند با شناخت ظرفیتهای خود و رعایت توصیههای دینی و اخلاقی، این تعادل را برقرار کند و مسیر سعادت و رشد را در زندگی شخصی، خانوادگی و اجتماعی هموار سازد.
در نهایت، تأکید امام حسن عسکری (علیه السلام) بر این نکته که «لایَشْغَلَکَ رِزْقٌ مَضْمُونٌ عَنْ عَمَلٍ مَفْرُوضٍ»، چراغ راهی است برای همه ما تا در مسیر زندگی، تلاش اقتصادی و مسئولیتهای خانوادگی و اجتماعی را به شکل متعادل و هماهنگ پیش ببریم. کسب روزی و رسیدگی به خانواده باید دست در دست هم باشند تا زندگیای سرشار از آرامش، رضایت و سعادت را برای همه اعضا فراهم آورد.
نظر شما