به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان: هرجای این مرز و بوم را که جستوجو کنیم عشق به حضرت اباعبدالله الحسین(ع) در دل این مردم شهیدپرور موج میزند و زن و مرد و پیر و جوان هم نمیشناسد؛ همه مردم چه در قالب جمعیتهای گسترده هیئات مذهبی و چه در قالب هیئات خانگی میخواهند گوشهای از این ارادت قلبی خود را به سالار شهیدان کربلا نشان دهند.
اصلا حال و هوای شهرهای ایران با آمدن محرم حسینی دگرگون میشود و هر خانواده به اندازه وسع و توان خود تلاش میکند تا حسینی بودناش را اعلام کند؛ از نصب پرچم در کوچهها و منازل گرفته تا پخش نذری و برپایی علم و کتل؛ این ویژگی عزای سیدالشهدا(ع) است که برای انسان آرامش درونی را به ارمغان میآورد؛ در ظاهر میگرییم اما این گریستن برکت را به زندگیمان سرازیر میکند و شاید از این نظر بود که از قدیمالایام تاکنون برپایی مجلس اباعبدالله در ایران اسلامی از جایگاه بسیار رفیعی برخوردار بوده است.
یکی از ماندگارترین میراث آیینی ما مجالس روضه با پیشینه کهن و قدیمی است. در ادامه میخواهیم به نمونههایی از آن در شهر تهران اشاره داشته باشیم:
در کتاب «طهران قدیم» تألیف «جعفر شهری» در تاریخچه روضهخوانی نقل شده است:
«از ازمنه دور یعنی از رسیدن طایفه بنی اسد به دشت کربلا و شناختن اجساد شهدا و به خاک سپردن ایشان و مویه زدن بر مزارشان که روز سوم و به روایتی پنجم شهادت بوده، مردم شیعه مذهب پنهانی و در زمان دیلمیان و دودمان صفویه بطور آشکار همه ساله در دهه محرم، بیستم صفر (چهلم امام) که اربعین حسین نامیده میشود مجلس تذکاری در عزای آن بزرگوار برپا میداشتند که تا سنه نهصد هجری قمری ادامه داشت».
تهران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و حدود ۱۵۰ سال پیش بین ۵۰ تا ۷۰ تکیه محلی داشته است. این تکایا از گذشته تا امروز هنوز که هنوز است میزبان حضور عزاداران حسینی هستند هرچند که شماری از آنها به سبب تغییر در ساختار شهری در اماکن سابق حضور ندارند اما مساله اینجاست که امروزه در ایران اسلامی هزاران هزار تکیه و حسینیه برای میزبانی و خدمت به عزاداران حسینی فعالیت دارند.
در ادامه به سه تکیه معروف در شهر تهران اشاره خواهیم داشت که یادگار از دوران قاجار هستند و همچنان فعالیت داشته و میزبان عزاداران حسینی هستند.
بیش از دو قرن با حسینیه سادات اخوی
حسینیه سادات اخوی یکی از قدیمیترین تکیههای تهران است که توسط حاج سید ابراهیم تقوی معروف به «اخوی» در زمان فتحعلی شاه قاجار در محله عودلاجان احداث شد. این حسینیه به مرور زمان به نام «تکیه سادات اخوی» مشهور شده است و بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد.
آنچه که ذهن بیننده را در بدو ورود به مجالس این حسینیه به خود درگیر میکند حال و هوایی است که از دل تاریخ برآمده و گویی عزاداران با حضور در این حسینیه بازخوانی میراث آیینی را به شکل توامان علاوه بر ذکر مصیبت اباعبدالله دارند؛ علت هم این است که روضهخوانی و پذیرایی سنتی در حسینیه سادات اخوی به همان سبک و سیاق دوره قاجار است؛ از دیگر ویژگیهای این حسینیه میتوان به نگهداری ۳۱ جلد کتاب چاپ سنگی و منبر چوبی اشاره کرد.
در ادامه تصاویری از این حسینیه را مشاهده میکنید:
تکیه درخونگاه و ماجرای ورود ناصرالدین شاه به نزاع اهالی دو محله
قدمت تکیه درخونگاه نیز به دوران قاجار برمیگردد اما اینکه چرا نامش درخونگاه شده است روایتهای مختلفی وجود دارد هرچند که بیش از همه این مساله تبدیل به باور شده است که نام تکیه از «خون» گرفته شده است چراکه این تکیه سالها میزبان یکی از نخلهای قدیمی بود که روایت است به هیأت «چال میدانیها» تعلق داشت و به عنوان «خونبس» و به دستور ناصرالدین شاه قاجار به تیکه درخونگاه داده شد؛ میگویند هیأت چال میدانیها و درخونگاه با هم بر سر نخل قدیمی درگیری داشتند و در یکی از این درگیریها، یکی از اعضای هیأت درخونگاه کشته میشود و ناصرالدین شاه برای پایان دادن به این خونریزیها دستور میدهد نخل چال میدانیها را به تکیه درخونگاه ببرند.
«عبدالله مستوفی» در کتاب «شرح زندگانی من» مینویسد: «ناصرالدین شاه برای خجالتزده کردن چال میدانیها دستور میدهد که نخل آنها را به تیکه درخونگاه ببرند».
در برخی دیگر از روایتها آمده است: نام این محله و تکیه آن از همین دعواها و خونریزیها برگرفته شده است، اما در روایت دیگری اشاره شده که به دلیل سکونت بسیاری از وزرا در این محله، از جمله مشیرالسلطنه، مجدالدوله، مستوفیالممالک و ...به این محله «خانگاه» گفته میشده است و نام آن درخانگاه است و نه درخونگاه.
ماجرا البته از از سوی «نصرالله حدادی» پژوهشگر تهران قدیم به گونهای دیگر نیز روایت شده است: «دعوای این دو محله بر سر نخل نبوده و دعوا سر این بوده که کدام یک از دستههای عزاداری زودتر وارد بازار تهران شوند».
این تکیه قدیمی هنوز هم در ماههای محرم میزبان عزاداریهای مردم و در مابقی سال گفته شده کارگاه نجاری است. باورهایی هم وجود دارد، مثلا بانوان برای حاجتروایی در روز تاسوعا زیر نخل سیصد ساله آن حلوا درست میکنند.
در ادامه تصاویری از تکیه درخونگاه را مشاهده میکنید:
تکیه رضاقلی خان
قدمت این تکیه به دوره ناصرالدین شاه باز می گردد و میتوان آن را هسته اولیه قریه تهران دانست. رضاقلی خان ادیب، شاعر و تذکره نویس دوره قاجار که به امیرالشعرا معروف بود و تکیه در خانه او برپا شد.
رضاقلی خان حتی مدرسه ای در مجموعه خانه و عمارت خود تاسیس کرد که با آمدن دارالفنون تعطیل شد. پس از به سلطنت رسیدن پهلوی و برای خیابان کشی های تهران بخش زیادی از این تکیه از میان رفت و به خیابان تبدیل شد. اما تکیه آن هنوز پابرجاست و چندین بار مرمت شده است.
در ادامه تصاویری از تکیه رضاقلی خان را می بینید:
نظر شما