به گزارش خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری شبستان، در سنت عربی، کنیهگذاری بیش از آنکه صرفاً یک آداب اجتماعی تلقی شود، نوعی رمزگذاری معنوی است. وقتی پیامبر اسلام (ص)، در نخستین لحظات پس از تولد امام حسین (ع)، او را «اباعبدالله» نامید، بیانی عمیق از حقیقت وجودی سیدالشهداء را بر زبان آورد. مفهومی که امروز در دل زیارت عاشورا، به زبانی عاشقانه و معرفتی تکرار میشود.
کنیهای که از جنس بندگی است
در جامعه عرب، کنیهها اغلب حامل احترام، هویت اجتماعی یا خانوادگیاند. اما در مورد امام حسین (ع)، ماجرا فراتر از یک سنت تاریخی است. حجتالاسلام زینالعابدین دستداده، مدیر بنیاد پیمان غدیر، در گفتوگویی با ما پیرامون شرح زیارت عاشورا به این نکته اشاره میکند که: «لقب یا کنیهی اباعبدالله، توسط حضرت رسول اکرم (ص)، طبق فرمان وحی و در بدو تولد به ایشان اعطا شد. وقتی قنداقهی حضرت سیدالشهداء(ع) را به پیامبر(ص) دادند، او را در آغوش کشیدند و فرمودند: لا یوم کیومک یا اباعبدالله؛ هیچ روزی چون روز تو نیست، ای اباعبدالله».
بیان چنین جملهای در نخستین مواجهه با نوزاد تازهمتولدشده، پیامآور آیندهای است که در آن، حسین (ع) با روح عبودیت، صحنه تاریخ را رقم خواهد زد.
«عبدالله» در قرآن و سنت نبوی
یکی از تفاسیر رایج درباره این کنیه، ارتباط آن با یکی از القاب پیامبر اسلام (ص) است. خداوند در آیهای از سوره جن، پیامبر(ص) را با عنوان «عبدالله» خطاب میکند: «وَأَنَّهُ لَمَّا قَامَ عَبْدُاللَّهِ یَدْعُوهُ...» و مسلمانان نیز در تشهد نماز، بارها بر این لقب تأکید میکنند: «وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُه».
از هنگامی که نور وجودش در جان مادرش فاطمه (س) پدید آمد تا لحظاتی که سر نورانیش بر نیزهها رفت، همه جا و همیشه، تلاوت قرآن و ستایش خدا از او شنیده میشد.بر همین اساس، برخی از صاحبنظران بر این باورند که «اباعبدالله» یعنی حسین (ع) پدر تمام آنان است که میخواهند عبد خدا شوند؛ الگویی برای بندگی ناب، امتداد راه پیامبر(ص)، و پدرِ بندگان خدا.
از شب تولد تا شب عاشورا؛ سیرهای سرشار از عبودیت
اما تفسیر دوم، از جنس معناشناسی عمیقتر است. آنطور که حجتالاسلام دستداده میگوید، «کنیه اباعبدالله، به اعتبار جوهره شخصیت معنوی و الهی آن امام انتخاب شده است. از هنگامی که نور وجودش در جان مادرش فاطمه (س) پدید آمد تا لحظاتی که سر نورانیش بر نیزهها رفت، همه جا و همیشه، تلاوت قرآن و ستایش خدا از او شنیده میشد».
نقطه اوج این بندگی، شب تاسوعاست؛ شبی که سپاه دشمن قصد حمله داشت اما حسین (ع) یک شب دیگر فرصت خواست؛ نه برای تجهیز نظامی، بلکه برای نماز. عبودیت خالصانه در تاریکی شب، آخرین تصویر از زمینیترین بخش زندگی اوست، پیش از آنکه به قربانگاه آسمانی خویش برسد.
«سلام بر اباعبدالله»؛ میثاقی دوباره با راه حسین(ع)
در زیارت عاشورا، ما بارها امام حسین (ع) را با این کنیه میخوانیم. این سلام، بنا به تحلیل حجتالاسلام دستداده، «تکلیف زائر را مشخص میکند؛ سلام دهندگان، به میزانی که بندگی خالصانهتری داشته باشند، به ایشان نزدیکتر میشوند».
یعنی نمیتوان بهسادگی تنها با اشک، خود را از یاران حسین (ع) دانست. اشک لازم است، اما کافی نیست. هرکس که درود میفرستد، باید بندهای باشد که راه حسین (ع) را با عبودیت طی میکند.
عبودیت؛ شرط ورود به قافله حسینی
نمیتوان بهسادگی تنها با اشک، خود را از یاران حسین (ع) دانست. اشک لازم است، اما کافی نیست. هرکس که درود میفرستد، باید بندهای باشد که راه حسین (ع) را با عبودیت طی میکند.سلام به «اباعبدالله» در زیارت عاشورا، سلام به حقیقتی است که انسان را از خود عبور میدهد. قافله کربلا، کاروان بندگان است؛ کسانی که با امام، نه بر محور مظلومیت، که در مدار عبودیت جمع میشوند.
همانطور که دستداده تأکید میکند: «اگر بخواهیم به مقام تقرب با سیدالشهدا(ع) برسیم، باید وجود خود را از عبودیت پر کنیم. این همان درسی است که از کنیه آن حضرت میآموزیم؛ که عبد بودن، مقدمه عاشورایی شدن است».
در نگاه نخست، «اباعبدالله» یک لقب ساده است؛ اما در ژرفای معنای آن، سلوکی نهفته است که از گهواره تا شهادت، با بندگی خدا همراه است. آنکه این کنیه را به زبان میآورد، باید خود را مهیای همان مسیر کند: مسیری به سوی معیت با حسین (ع)، بر مدار عبودیت ناب.
نظر شما