خبرگزاری شبستان، گروه بینالملل: شرقشناسی در طول قرنهای متمادی نقش مهمی در زندگی ملت اسلام ایفا کرده و پیامدهای مثبت و منفی داشته است، همانطور که متخصصان مطالعات شرقشناسی، روشنفکران و دیگران اذعان کردهاند.
بررسی رویدادهای مهم تمدن عرب و وقایع صدر اسلام همیشه مورد توجه شرق شناسان قرار داشته است، به طوری که با گردآوری اطلاعات موجود، میراث اسلامی را بررسی کردند. مهمترین و برجستهترین این وقایع، مسئله خلافت و تفرقهای بود که در میان مسلمانان رخ داد.
واقعه غدیر خم یک داستان تاریخی گذرا یا یک رویداد بیاهمیت در تاریخ اسلام نبود. بلکه رویدادی بود که منجر به یک حکومت مهم در تاریخ اسلام شد و حکومت خلافت را پس از پیامبر اکرم (ص) تأسیس کرد.
بنابراین، شرق شناسان در مطالعه وقایع تاریخی و چهرههای برجسته، روشی را دنبال کردهاند که تقریباً بدون شک در مطالعه شخصیت پیامبر اعظم (ص) و امام علی (ع) مهم است. از جمله آنها، شرقشناس دانمارکی، «پترسن» است که علاقه عمومی خود را به دعوت حضرت محمد (ص) توضیح داد: این امر در درجه اول به این دلیل است که دعوت حضرت محمد (ص) در یک محیط مذهبی مشابه مسیحیت آغاز شد و دیدگاههای او مبانی مذهبی درک اعراب از تاریخ را شکل داد.
در همین حال، میرچا الیاده، محقق شرقشناس، بررسی دقیقی را در مورد امامت امام علی (ع) آغاز کرد. دیدگاه اولیه او از اعتقاد دو فرد اول، زن و مرد، به پیام اسلامی ناشی شد: خدیجه، همسر پیامبر، و امام علی، پسر عموی او. سطح اول، تقدم امام علی (ع) در اسلام بود.
یان ریچارد، شرقشناس و تاریخ نگار ، از برتری امام علی (ع) بر دیگران برای خلافت و حکومت، به دلیل دارا بودن ویژگیهایی که او را برای این مقام واجد شرایط میکرد، سخن گفته است.
او می گوید که اگر به عموم مسلمانان نگاه کنیم، میبینیم که علی الگوی ایدهآل یک حاکم آگاه و الهامبخش است. در ابتدا، او وظیفهای مشابه وزیر در حکومت پیامبر(ص) داشت. او به اندازه یک شیر قوی بود و با شمشیر دو لبه خود (ذوالفقار) مسلح بود. اگرچه دشمنانش با حیله و نیرنگ او را خانه نشین کردند و محراب او را شهید کردند تا شهید عدالت باشد.
یان ریچارد، در مورد مسئله خلافت و اعلام بیعت با امام علی (علیه السلام) در نزدیکی غدیر خم، می گوید که این مسئله در واقع یک موضوع حل شده بود و جایی برای زیر سوال بردن اعتبار آن و به رسمیت شناختن جهانی وقوع آن وجود ندارد. اگرچه علی خلیفه منصوب پیامبر بود، اما از این خلافت کنار گذاشته شد.
«بادلی» یکی دیگر از شرق شناسان امام علی (علیه السلام) را سرباز مؤمن اسلام توصیف کرد و گفت که علی سرباز مؤمن و شجاعی بود. محمد(ص) قهرمان او بود و جنگیدن سرگرمی او بود. او مرد نظامی و جنگجو بود و روزی به امامت رسید.
«کارا دیوو» شرق شناس نیز از شجاعت امام علی(ع) غافل نبوده و میگوید که او قهرمانی شجاع بود که از اولین لحظات جوانی در کنار پیامبر(ص) جنگید و به ذوالفقار مسلح بود. به وضوح شجاعت جسمی و روحی ایشان از سویی و جانشینی شان بر مسلمانان توسط پیامبر(ص) با هم ترکیب داشت. جانشینی که پیامبر(ص) در روز عید غدیر آن را تایید کرد.
این اعتراف از سوی این شرق شناس و محقق(دیوو)، حقایقی مبنی بر انتصاب امام علی(ع) به عنوان ولی و خلیفه بر همه مسلمانان نه تنها در روز عید غدیر خم بلکه در موارد متعدد را آشکار میکند، غدیرخم تنها آخرین مورد از اآنها بود که در حدیث معروف نبوی آمده است که «هرکه من مولای او هستم، علی مولای اوست».
«هنری ماسه» مورخ فرانسوی، در کتاب معروف خود «اسلام» با ایده مبارزه برای کسب قدرت پس از پیامبر اسلام(ص)، آشوب سیاسی در آن دوره پرداخت و نوشت که بحران سیاسی بر سر مسئله جانشینی محمد (ص) درگرفت و مدینهایها و مکهایها بر سر قدرت جنگیدند.
ماسه در کتاب خود آورده است که پس از این آشوب، امام علی (ع) میتوانست قدرت را به دست آورد، زیرا او اولین کسی بود که به پیام محمد (ص) ایمان آورد و پسر عمو و داماد او بود، اما به دلیل شرایط پیرامونش از این مزایا استفاده نکرد.
«ایروینگ» خاورشناس آمریکایی از رویکرد تقدم در اسلام پیروی کرد و دعوت پیامبر اکرم (ص) به قومش و حدیث ایشان، یادآوری کرد که من با خیر دنیا و آخرت به سوی شما آمدهام و پروردگارم به من دستور داده است که شما را به سوی آن دعوت کنم، پس کدام یک از شما در این امر به من پاسخ میدهد و در آن مرا یاری میکند تا جانشین و وزیر و برادر من باشد؟.
ایروینگ میگوید: برخی از آنها ساکت ماندند و سرانجام، این سکوت توسط امام علی(ع) شکسته شد و او فریاد زد، من ای رسول خدا، وزیر شما هستم. سپس پیامبر اکرم (ص) امام علی بن ابی طالب (ع) را در آغوش گرفت و او را به سینه خود چسباند و فرمود: اینک او، جانشین و وزیر من است، اینک او برادر من است.
«سیدیو» تاریخ نگار، مواضع مشهور و معروف امام علی (ع) را در کنار پسر عمویش، پیامبر اکرم(ص)، که با هدف برافراشتن پرچم توحید و احقاق کلمه حق صورت گرفت، ستایش میکند. این خود دلیلی روشن و انکارناپذیر بر انتصاب و تعیین امام علی (ع) به عنوان خلیفه بر همه مسلمانان توسط پیامبر (ص) از آغاز دعوت اسلام است، زمانی که ایشان سران قریش را گرد هم آوردند و این دعوت را به آنها ارائه دادند.
سیدیو میگوید:ایمان اولیه علی یک حقیقت انکارناپذیر است؛ زیرا علی واقعاً اولین مؤمن و اولین حامی محمد رسول الله بود. چیزی که نمیتوان آن را رد یا کماهمیت جلوه داد این است که پیامبر(ص)، علی(ع) را منصوب کرد و او را به عنوان برادر، سرپرست و خلیفه بر همه مسلمانان در برابر رهبران قریش منصوب نمود. این زمانی بود که او پیام خود را به آنها ارائه داد و از آنها درخواست حمایت کرد و همه آنها پیشنهاد او را رد کردند، به جز علی که این پیشنهاد را پذیرفت و حمایت کامل خود را از او اعلام کرد.
بنابراین، مستشرقان توجه ویژهای به تبیین نقاط قوت ویژگیهای امام علی (ع) و ارزیابی شخصیت ایشان داشتند؛ این به دلیل نقش بزرگی است که پیامبر (ص) در بیشتر مناسبتهای پس از تبلیغ اسلام به ایشان داده بود و تخصص ایشان، برخلاف سایر صحابه، در امور رهبری و حکومتداری بود.
«دونالدسون» شرق شناس تاکید میکند که فضایل امام علی (ع) آنقدر زیاد بود که حسادت و نفرت بنیامیه را نسبت به ایشان برانگیخت. روایت شده است که وقتی پیامبر (ص) به جنگ تبوک رفت، امام علی(ع) را در مدینه نگه داشت و به امام(ع) فرمود: «آیا راضی نیستی که برای من مانند هارون برای موسی باشی؟»
«واگلیری» خاورشناس ایتالیایی؛ امام علی (ع) را تصویر واقعبینانهای از یک حاکم واقعی مسلمانان داشت، زیرا او به شدت به اسلام پایبند بود و در روزهای آغازین آن، علاوه بر توانایی سیاسی و اداری، به اسلام خدمات ارائه داد و در پی اجرای قرآن و پیروی از سنت پیامبر (ص) بود که به نظر او مورد غفلت قرار گرفته است.
جریان شرقشناسی در برخی از مطالعات تاریخی خود، جانشینی حضرت محمد (ص) و جانشینی امام علی (ع) را در روز غدیر خم تأیید کرده است. برخی از متفکران شرقشناس غربی، خود را وقف مطالعه تاریخ اسلام کردهاند تا به تاریخ این ملت پی ببرند و حقیقت وقایع را دریابند. واقعه غدیر خم یکی از آن وقایعی بود که بررسی اهمیت آن و کشف حقیقت از جزئیات آن را ضروری میدانستند.
تعدادی از مستشرقان اتفاق نظر دارند که مسئله غدیر خم یک مسئله اساسی است و اهمیت آن از دستورات قرآنی و تکمیل دین که در امامت و نصب امام علی (ع) به عنوان حاکم و وصی نهفته است، کمتر نیست. روز غدیر یک واقعه اجتنابناپذیر است که در آن هیچ اختلافی وجود ندارد.
نظر شما