به گزارش گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان، عزاداری های محرم و ماه صفر از دوره صفویه و با شکل گیری تشکیلات اداری آستان قدس رضوی، وســعت و شکوه ویژه ای یافته و بیشتر در ایوان طلا صحن قدیم یا رواق دارالضیافه و رواق دارالسیاده، با حضور زوار و مجاوران برگزار می شده است. این سنت همه ساله با شرکت شیعیان و عزاداران امام شهید در صحن و بارگاه رضوی با آداب و مراسم خاصی برگزار می شود. اما محرم امسال در حرم با حال و هوای شهدای جنگ تحمیلی دوم رنگ و بویی دیگر یافت و پذیرای دلهای بی قرار شیعیان حسین(ع) است.
مراسم سنتی «صلا»
همزمان با نخستین روز محرمالحرام آیین سنتی «صلا» یک ساعت پس از طلوع آفتاب آغاز میشود و خادمان این بارگاه ملکوتی در مقابل پنحره فولاد صحن انقلاب اسلامی حضور پیدا میکنند و از ساحت مقدس ثامنالحجج(ع) برای شروع مراسم عزاداری ماه محرم کسب اجازه میکنند. مراسم صلا سابقه دیرینه دارد و مردم مشهد هر ساله با اطلاع از این سنت قدیمی در حرم مطهر حضور مییابند تا از ولینعمت خود علیبنموسیالرضا(ع) رخصت عزا برای سیدالشهدا(ع) بگیرند. در این مراسم اشعار محتشم کاشانی بر فراز گلدستهها قرائت میشود.
پنج روز عزای عمومی در حرم
روزهای عاشورا، اربعین، رحلت رسولمکرماسلام(ص)، شهادت امام حسنمجتبی(ع) و شهادت امام هشتم(ع) پنج روز عزای عمومی در حرم مطهر اعلام شده است. در ایام عزای عمومی از خیابانهای شیرازی، طبرسی، نواب صفوی و امام رضا(ع) هیأت به حرم مطهر مشرف شده که با هدایت خادمان از بست شیخ طوسی وارد صحن انقلاب اسلامی میشوند و پس از عزاداری در این صحن از بست شیخ حرعاملی به بیرون حرم مطهر هدایت خواهند شد. در این ایام، جمع کثیری از خادمان توفیق خدمت پیدا میکنند. یک تیم استقبال از عزاداران با حضور یک یا دو نفر از خدمه سادات پیشکسوت برای هر هیئت تشکیل شده تا در ورودیهای حرم مطهر ضمن خوشآمدگویی هیئتها، آنها را تا صحن انقلاب مشایعت کنند.
روضه خوانی
پیشینه روضه خوانی، نوحه سرایی بر مصائب «اهل بیت(ع)» خصوصا سیدالشهدا (ع) در حرم مطهر به دورۀ صفوی باز میگردد و قدیمیترین سند در این باره، مربوط به پرداخت حقوق محمدحسین روضه خوان برای روضه خوانی ایام عاشورای حسینی در سال ۱۰۲۵ ق است.
روضه خوانی در حرم مطهر رضوی به سه گونۀ نذری، وقفی و رسمی صورت میپذیرد. در روضه خوانی نذری، زیارت نامه خوانها به درخواست زائران روضه خوانی هم میکنند. برگزاری روضه خوانیهای رسمی از گذشته در آستان قدس معمول بوده و در اسناد دورههای صفوی و افشار به پرداخت انعام روضه خوان آستان قدس اشاره شده است همچنین اسناد دور ۀ قاجار، به برپایی مراسم سوگواری و روضه خوانی در ایام محرم و صفر تصریح دارد. پس از انقلاب اسلامی، کمیسیون نظارت بر روضه خوانی و زیارت نامه خوانی اداره تبلیغات آستان قدس، ساماندهی و آموزش روضه خوانان را برعهده دارد و ادارۀ تبلیغات حرم مطهر، متولی برگزاری جلسات وعظ و خطابه، مدیحه سرایی و روضه خوانی و سوگواری در مناسبتهای مختلف است.
آیین خطبه خوانی
خطبه خوانی شبهای شهادت حضرت امام حسین (ع) و امام رضا(ع) هر سال، بعد از نماز مغرب و عشاء در محل صحن انقلاب (صحن عتیق) با آداب و تشریفات خاص برگزار میشود به این ترتیب که در نیم ۀ شرقی صحن انقلاب، خدمه، مقامات و مسئولان مدعو و صاحب منصبان آستان قدس رضوی و در نیمۀ غربی آن زائران و مجاوران استقرار مییابند.
جایگاه با گل و لاله و شمعدان و پارچه و کتیبه ای مشکی به شکلی زیبا تزیین میشود و چند تن از دربانان، لاله به دست، در قسمت جلوی جایگاه و میهمانان به همراه تولیت آستان قدس رضوی، در ایوان نقاره خانه رو به گنبد مطهر قرار میگیرند. پس از تلاوت آیاتی از کلام الل مجید، خطبه خوان مخصوص یکی از مداحان برجسته با صدای بلند به قرائت خطبهای مشتمل بر حمد و ثنای پروردگار و صلوات بر پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصوم(ع) و دعا برای تعجیل در فرج امام زمان (عج) و طلب مغفرت برای بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی (ره) و سلامت و موفقیت مقام رهبری میپردازد. سپس ذکر مصیبت و مرثیه خوانی انجام میشود و پس از آن، سرکشیک دربانان با چهارده تن از دربانان سادات که شال سبز به گردن دارند، در دو صف، لاله به دست و پشت سر آنان حفّاظ آستان قدس ضمن مرثیه خوانی با عبور از مقابل خدمتگزاران و مدعوین و جمعیت عزادار، از محل کفشداری شماره چهار، صحن انقلاب اسلامی را دور زده، دوباره در جای قبلی خود مستقر میشوند. در پایان نیز تولیت آستان قدس رضوی ضمن عبور از مقابل خدمه و افراد حاضر در مراسم، از آنان تشکر میکند.
هیئت شام غریبان خدمه امام رضا(ع)
مراسم شام غریبان مثل خطبهخوانی دو بار در سال برگزار میشود که در این دو شب، تمام خدمه آستان قدس رضوی اعم از خادم، دربان، کفشدار و فراش در محل سازمان مرکزی آستان قدس رضوی جمع میشوند. در مراسم شام غریبان خدمه مضجع شریف امام رضا(ع) بنا به ارادت و وظیفهای که در آییننامه برای آنها تعریف شده است با حضور در سازمان مرکزی واقع در چهارراه شهدا به اقامه نماز جماعت مغرب و عشا میپردازند و سپس برای عرض تسلیت به ساحت مقدس امام هشتم(ع) به حرم مطهر مشرف میشوند. پیشاپیش این هیئت، قائممقام تولیت، روحانیان، مقامات استانی، کشوری و لشکری هستند که با در دست داشتن لاله تا حرم مطهر عزاداری میکنند.
بازارروی
از جمله سنت های دیرین و پرشور عزاداری در مشهد سنت بازار روی است که این سنت ویژه دسته های عزاداری است که با تشریفات خاصی وارد حرم می شوند و پس از عزاداری از حرم خارج می شوند. این کار در روز های تاسوعا و عاشورا اوج می گیرد و علت انتخاب نام بازار روی بر این سنت عزاداری این است که هیأت ها از قدیم از درب بازار وارد حرم می شدند. سنت بازار روی در سال دوبار در حرم امام رضا (ع) برگزار می شود که یکبار در ایام محرم و صفر و بار دیگر در ایام شهادت امام رضا (ع) هیأت های عزاداری از مسیری مشخص به سمت حرم حرکت می کنند.
کرسی خوانی
کرسی خوانی از جمله مراسم هایی است که به جز حرم امام رضا (ع) در بسیاری از نقاط کشور هم مشابه آن برگزار می شود. در این مراسم پس از ورود هیأت عزاداری به حرم چهارپایه ای در میان دسته عزاداری قرار می دهند و یکی از مداحان پیشکسوت و خوش صدا برروی آن قرار گرفته و به نوحه خوانی می پردازد. اصولاً در این برنامه مداح دمی می خواند و عزاداران با دمی دیگر پاسخ می دهند.
نظر شما