خبرگزاری شبستان گروه دین و اندیشه- نازلی مروت: بارگاه منور امام رضا(ع) از زمانی که تاریخ به شهادت امام هشتم شیعیان گواهی می دهد تاکنون محــل عزاداری هــای محرم و صفــر مردم مشــهد و زائــران آن حضرت بوده است. عزاداری های محرم تا پایان ماه صفر که مصادف با شــهادت امام رضا(ع) است از دوره صفویه و با شکل گیری تشکیلات اداری آستان قدس رضوی، وســعت و شکوه ویژه ای یافته است. مراسم عزای حسینی بیشتر در ایوان طلا صحن قدیم یا رواق دارالضیافه و رواق دارالسیاده، با حضور زوار و مجاوران برگزار شده است.
پذیرایی با چای و نبات با حضور روضه خوان های حرم از ابتدای محرم تا روز عاشــورا به صورت مســتمر انجــام و از اربعین تا پایان ماه صفر این مراســم دوباره رونق می گرفته اســت. در اســناد موجود از دوران صفویه خواندن کتاب «روضه الشــهدا» در این مجالس حسینی مرسوم بوده اســت. این عزاداری ها در طول تاریخ و با گذشت قرن ها همچنان پابرجاست.
آخرین نقاره زنی
نقاره زنی برای مجاورن و زائران امام رضا حکم اعلام ساعت را دارد. صدای دلنشینی که در مراسم میلاد ائمه(ع) بیشتر نواخته می شــود. این صدا که گوشه ای و جلوه ای از موســیقی مذهبی است، از دیرباز برای اعلام زمان صبح، غروب آفتاب، عید نوروز و جنگ نواخته می شــد اما در گذر زمان جای خود را در برپایی مراسم مذهبی باز کرد و رسانه اعلام جشن و شادی برای تولد ائمه شد و جنبه مذهبی و دینی یافت. طبق اســناد موجود نقاره زنی در حرم گرچه پیشــینه ای به عمر تیموریان دارد امــا از دوره صفوی سامان یافت. صدای نقاره حرم رضوی سال های ســال هرگز قطع نشد و تنها در دوره ای بین ســال های ۱۳۱۴ تا ۱۳۲۱ و بعد از ممنوعیت رضاخان، مردم از شــنیدن نوای «سلطان علی بن موسی الرضا» از نقاره خانه محروم شــدند. با وجود همیشگی بودن نواختن نقاره بارگاه سلطان طوس، اما این نوا در دو ماه محرم و صفر به احترام شهدای کربلا نواخته نمی شود. آخرین نقاره حرم در آخرین غروب ذی الحجه به گوش مردم می رسد.
تعویض پرچم گنبد و اذن عزا
سیاهپوشانی گلدســته ها و گنبد طلای حرم رضوی در ایام محرم یکی از سنت های مرسوم حرم رضوی است. این مراسم نیز قبل از آغاز محرم برگزار می شود تا در روز آغازین ماه عزای اهل بیت(ع) حرم مطهر رضوی سیاهپوش باشد. سیاهپوشی گنبد و گلدسته ها که در دو دهه اخیر منسجم تر شده است، اعلام آغاز سیاهپوشی حرم است. به این صورت که پس از تعویض پوشش ضریح و پرچم گنبد، اجازه سیاهپوشی حرم به صورت رسمی صادر می شود. سیاه پوشی حرم دو مرحله دارد. تا اربعین با مضامین عاشورایی و امام حسینی اســت اما دهه آخر صفر که با رحلت حضرت رســول الله(ص)، امام حسن مجتبی و امام رضا(ع) مصادف است، مضامین نیز به تناسب تغییر می کند.
اذن عزا که پوشیدن لباس مشکی به نشانه عزاداری امام حسین(ع) است، سابقه طولانی دارد، اعضای هیأتهای مذهبی با به تن کردن لباس لباس عزای حســینی، آمدن ماه محرم و برپایی عزاداری را اعلام می کنند.
سیاهپوشی عزاداران با سیاهپوشی گنبد و گلدسته حرم مطهر همزمان است و تا سوم امام رضا(ع) ادامه دارد. مراسم اذن عزا با روضه خوانی و مداحی بــا حضور خادمان امام رضا(ع) و برخی هیاتهای عزاداری همراه است.
اهدای پرچم
مراسم سنتی اهدای پرچم بخش دیگری از آیینهای حرم رضوی در آغاز محرم است. چند روز منتهی به محــرم، هیئت های مذهبی در مراسم خاصی با حضور تولیت آستان قدس رضوی پرچم سیاه مزین به نشان آستان مقدس امام رضا(ع) را دریافت می کنند. این مراسم که سنتی دیرینه دارد و هیأتهای عزاداری از کشورهای عربی، افغانستان و پاکستان نیز در این آیین حضور می یابند. این آیین به دوره آخر تیموری باز می گردد.
از آن دوره عَلَم یا پرچم در آستان قدس وجود داشته که هنگام استقبال از امرا و پادشاهان یا تسلیم شهر به مهاجمان تقدیم می شده است.
فضل الله روزبهان خنجی در نقل حوادث ایام حمله ازبک ها به خراسان و آمدن شیبک خان درسال ۹۱۵ قمری به حرم مطهر رضوی می نویسد: نقبا و سادات و خدام در کوشش برای جلب نظر ازبک علمی سبز با شمشیر مرصع به او پیشکش کردند و گفتند این علم و شمشیر حضرت امام است. همچنین در نسخه ای متعلق به قرن دهم هجری نشان یا پرچم آستان قدس رضوی، نقاشی شده است.
در ایام محرم رنگ سبز پرچم به رنگ ســیاه تغییر می یابد و از اول محرم تا پایان سوم ربیع الاول بر فراز گنبد برافراشته است.
مراسم صلا
با آغاز محرم، حــرم رضوی حال وهوای خاصــی دارد. صحن ها سیاه پوش شده و بوی ماتم و غم عزای سیدالشهدا(ع) به مشام می رسد. از چند روز قبل طبق سنت دیرین حرم آماده پذیرایی هیاتهای عزاداری است.
طبق یک آیین ۳۰۰ ساله، یک ساعت پس از طلوع آفتاب روز اول محرم، آیین صلا برگزار می شود. در این مراس خادمان بارگاه رضوی، مقابل پنجره فولاد صحن انقلاب حاضر می شوند و و امام رضا برای عزاداری کسب اجازه می کنند. در این مراسم مردم نیز با حضور در کنار خادمان از امام هشتم اجازه برپایی مراسم عزای حسینی را می گیرند.
آیینها و مراسم حرم رضوی در ایام محرم و صفر بسیاراست. در چهارشنبه امام رضایی دیگر و در آستانه تاسوعا و عاشورای حسینی برخی دیگر از این آیین ها را که ریشه در تاریخ حرم مطهر دارد مرور می کنیم.
نظر شما