به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان، قرآن کریم، کتاب هدایت و نور، در آیات متعددی به بیان فضائل و مناقب امیرالمؤمنین علی (ع) پرداخته است.
مفسران و علمای شیعه و سنی بر این باورند که بیش از سیصد آیه در شأن آن حضرت نازل شده است. از جمله این آیات میتوان به آیه ولایت، آیه تطهیر، آیه مباهله و آیه صراط مستقیم اشاره کرد.
یکی از برجستهترین آیات در شأن امیرالمؤمنین (ع)، آیه ۵۵ سوره مائده است که به آیه ولایت معروف است. در این آیه، خداوند میفرماید: «إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا...»، و طبق روایات، منظور از «الَّذِینَ آمَنُوا» حضرت علی (ع) است که در حال رکوع، زکات دادند.
همچنین، آیه ۶۷ سوره مائده، معروف به آیه تبلیغ، نیز در شأن امیرالمؤمنین (ع) نازل شده است. در این آیه، خداوند به پیامبر اکرم (ص) دستور میدهد که آنچه از سوی پروردگار نازل شده را ابلاغ کند، و طبق روایات، این آیه در غدیر خم و در معرفی علی (ع) به عنوان ولی مؤمنان نازل شده است.
آیه ۲۰۷ سوره بقره نیز به واقعه لیلة المبیت اشاره دارد، زمانی که حضرت علی (ع) برای حفظ جان پیامبر (ص) در بستر ایشان خوابیدند. در این آیه، خداوند میفرماید: «وَمِنَ النَّاسِ مَن یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ...»، که مفسران آن را در شأن حضرت علی (ع) دانستهاند.
آیه تطهیر نیز از دیگر آیات برجسته در شأن اهل بیت (ع) است. در این آیه، خداوند میفرماید: «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنکُمُ الرِّجْسَ...»، و طبق روایات، این آیه در خانه ام سلمه بر پیامبر اکرم (ص) نازل شده و آن حضرت، فاطمه، حسن، حسین و علی (ع) را جمع کرد و فرمود: «اللهم هؤلاء أهل بیتی فاذهب عنهم الرجس وطهرهم تطهیرا».
این آیات و روایات متعدد، نشاندهنده جایگاه والای امیرالمؤمنین علی (ع) در نزد پروردگار و نقش محوری ایشان در هدایت امت اسلامی است. در ادامه، با دو تن از کارشناسان دینی به بررسی بیشتر این فضائل خواهیم پرداخت.
نبی پور استاد دانشگاه در گفتگو با خبرنگار ما اظهار داشت: «در قرآن کریم، آیات متعددی به فضائل امیرالمؤمنین (ع) اشاره دارد. به عنوان مثال، آیه ۵۵ سوره مائده که به آیه ولایت معروف است، در شأن حضرت علی (ع) نازل شده است. در این آیه، خداوند میفرماید: 'إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا...' که طبق روایات، منظور از 'الَّذِینَ آمَنُوا' حضرت علی (ع) است که در حال رکوع، زکات دادند.»
وی افزود: «همچنین، آیه ۶۷ سوره مائده، معروف به آیه تبلیغ، نیز در شأن امیرالمؤمنین (ع) نازل شده است. در این آیه، خداوند به پیامبر اکرم (ص) دستور میدهد که آنچه از سوی پروردگار نازل شده را ابلاغ کند، و طبق روایات، این آیه در غدیر خم و در معرفی علی (ع) به عنوان ولی مؤمنان نازل شده است.»
حجتالاسلام والمسلمین سید محمدباقر هاشمی کارشناس مذهبی می گوید: «آیات ۷ و ۸ سوره بینه که به 'خیرالبریه' معروف است، در شأن حضرت علی (ع) و شیعیان ایشان نازل شده است. در این آیات، خداوند مؤمنانی را که ایمان آورده و عمل صالح انجام میدهند، بهترین خلایق معرفی میکند، و طبق روایات، منظور از این افراد، علی (ع) و پیروان ایشان هستند.»
وی ادامه داد: «همچنین، آیه ۱۲ سوره یس که به 'امام مبین' اشاره دارد، طبق روایات، به حضرت علی (ع) تفسیر شده است. در این آیه، خداوند میفرماید: 'وَکُلَّ شَیْءٍ أَحْصَیْنَاهُ فِی إِمَامٍ مُّبِینٍ' که مفسران شیعه، امام مبین را حضرت علی (ع) میدانند.»
فضائل امیرالمؤمنین علی (ع) در قرآن کریم، نشان از جایگاه والای ایشان در نزد پروردگار دارد. این آیات، نه تنها بیانگر مقام معنوی حضرت علی (ع) است، بلکه راهنمایی برای مؤمنان در مسیر هدایت و تقواست.
با تأمل در این آیات، میتوان به عظمت شخصیت آن امام همام پی برد و از نور هدایت ایشان بهرهمند شد.
یکی دیگر از نشانههای برجسته در قرآن کریم که به حضرت علی (ع) ارتباط داده شده، آیه ۲۴ سوره توبه است، جایی که خداوند محبت به خدا، رسول و جهاد در راه او را بر هر چیز مقدم میداند. این آیه، با توجه به زندگی حضرت علی (ع) که سراسر در خدمت اسلام و جهاد در راه خدا سپری شد، به خوبی با سیره آن حضرت تطابق دارد و بیانگر شدت اخلاص ایشان در راه ایمان است.
از منظر روایی نیز، روایات متعددی از پیامبر اکرم (ص) نقل شده که در آنها، علی (ع) را با تعابیری همچون «نفس من»، «دروازه علم» و «برادر من در دنیا و آخرت» معرفی کردهاند. این روایات، همراه با شواهد قرآنی، جایگاه ممتاز امام علی (ع) را در منظومه هدایت الهی برای امت اسلامی ترسیم میکنند.
همچنین، بررسی تفاسیر علمای بزرگ شیعه و حتی برخی علمای اهل سنت نشان میدهد که تأکید بر شأن نزول این آیات درباره حضرت علی (ع) صرفاً یک برداشت فرقهای نیست، بلکه ریشه در اسناد معتبر و بررسی دقیق تاریخی دارد. این اشتراک در فهم، میتواند بستری برای تقریب مذاهب اسلامی در حول محور ولایت اهلبیت (ع) باشد.
از سوی دیگر، فضائل حضرت علی (ع) تنها به عرصه آیات و روایات محدود نمیشود، بلکه در رفتار و اخلاق ایشان نیز تجلی یافته است. عدالتطلبی، زهد، شجاعت، مهربانی با یتیمان و فقراء، و ایستادگی در برابر ظلم، همگی از مصادیق عینی فضائل قرآنی آن حضرت در زندگی عملیاش بودهاند.
در نهایت، بازخوانی آیات مرتبط با حضرت علی (ع)، فرصتی ارزشمند برای مسلمانان فراهم میآورد تا نه تنها با شخصیت امام علی (ع) بیشتر آشنا شوند، بلکه در پرتو معارف قرآنی، به تقویت روحیه ولایتمداری، ایمان و عمل صالح در جامعه اسلامی بپردازند. قرآن، آیینهای است که در آن میتوان سیمای مردان الهی را مشاهده کرد، و امیرالمؤمنین (ع) بیتردید یکی از درخشانترین چهرههای آن است.
نظر شما