به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان؛ ماه ذی الحجه از راه رسیده و همراه خود جنب و جوشی خاص برای طیف های مختلف مردم به همراه آورده است. جوانانی که به مناسبت سالروز ازدواج امیرالمومنین و حضرت فاطمه صلوات الله علیهم در تکاپوی تشکیل زندگی مشترک هستند، حاجیانی که زائر سرزمین وحی می شوند، گروه ها و تشکل های مردمی که خود را برای امور خیر و عام المنفعه و خدمات رسانی آماده می کنند، هیئت هایی که برای برگزاری جشن و ایستگاه های صلواتی برای پذیرایی از مردم برنامه ریزی می کنند و...
ذی الحجه آخرین ماه در تقویم هجری قمری و از ماههای خاص و برجسته سال است. یکی از دلایل ویژه بودنش هم آن است که مناسک حج در این ماه انجام میشود و به همین دلیل ذیالحجه نامیده شده است. دهه اول این ماه از ایام معروف سال و روزهای خاص زیارت خانه خداست. عید قربان، عیدغدیر، ماجرای مباهله و بسیاری از رویدادها و مناسبتهای مهم دینی و مذهبی در این ماه قرار گرفته اند. ابتدای ماه هم به سالروز ازدواج حضرت فاطمه سلام الله علیها و امیرالمومنین علیه السلام مزین است.
غدیر؛ آمیخته ای از فرهنگ و آداب و رسوم ایرانی و اسلامی
یکی از بزرگترین و مهمترین مناسبتهای این ماه «عید سعید غدیر» است. این عید مانند سایر اعیاد مذهبی؛ آداب و رسوم مخصوص به خود را دارد. بعضی از این آداب جنبه فردی و شخصی دارند از قبیل پوشیدن لباس نو و پاک، استفاده از عطر، روزه گرفتن، دعا خواندن و... دسته ای دیگر از آداب آن، جنبه اجتماعی دارند مانند افطاری دادن، پذیرایی از کسانی که برای تبریک عید به دیدن افراد می آیند، دید و بازدید از دوستان و اقوام به خصوص اگرسادات باشند، تبریک گفتن به یکدیگر، ایجاد صلح و آشتی و رفع کدورت ، حضور در جشن هایی که در مساجد و هیئت ها برگزار می شود و...
در کشور ما عید غدیر آمیخته ای از فرهنگ و آداب و رسوم ایرانی و اسلامی است. یکی از این رسوم ایرانی که با عید غدیر درآمیخته «سنت عیدی دادن» است. از قدیم الایام اینگونه بوده که بزرگترهای خانواده در عید نوروز به کوچکترها عیدی می دادند اما در عید غدیر که به عید سادات مشهور و معروف است دادن عیدی باید از طرف سادات باشد. هرچند مبلغ این عیدی چندان زیاد نیست و در واقع یک نوع تبرک محسوب می شود. علاوه براین، معمولا در روز یا شب عید غدیر در مساجد، حسینیه ها، تکیه ها و هیئت ها مجلس و محافل شادی برپا می شود. جلوه های این عید را در کوچه ها و خیابان های شهر بیش از همه جا می توان دید؛ از آذین بندی کوچه ها و معابر گرفته تا پذیرایی از رهگذران با شربت و شیرینی!
موضوع «جشن گرفتن ۱۸ ذی الحجه» در ایران بنا بر شواهد و مستندات تاریخی، پیشینه و سابقه ای طولانی دارد. چنانکه شیخ طوسی در روایتی در «مصباح المتهجد» نقل کرده که امام رضا علیه السلام روز غدیر را مجلس میگرفته اند. (۱) «علی بن حسین مسعودی» تاریخنگار قرن چهارم قمری هم در کتاب «التنبیه و الاشراف» نوشته است که فرزندان و شیعیان امام علی علیه السلام این روز را بزرگ میدارند.(۲)
اولین جشن عید غدیر ۳۴۲ سال بعد از واقعه غدیر
طبق آنچه «ابنکثیر» تاریخنگار اهلسنت قرن هشتم قمری نقل کرده است حکومت آلبویه از حاکمان شیعه، عید غدیر را تعطیل و جشن عمومی اعلام کرده بودند و نهادهای حکومتی و مردم را به برگزاری جشن و آذینبندی شهرها ترغیب میکردند.(۳) در این جشن ها مردم خیمهها برمیافراشتند؛ پرچمها را میآویختند و شتر قربانی میکردند ؛ شب آتش روشن کرده به جشن و شادی میپرداختند.(۴)
اولین جشن عید غدیر ۳۴۲ سال بعد از واقعه غدیر با قدرت گرفتن خاندانهای شیعی ایرانی در جهان اسلام و فتح بغداد توسط آل بویه، برگزار شد و برای اولینبار ۱۸ ذیالحجه در تقویمهای قمری، به عنوان بزرگترین عید مسلمانان جهان نامگذاری گردید. تا قبل از به قدرت رسیدن آل بویه و برگزاری باشکوه مراسم عید غدیر توسط حکومت ایرانی، شیعیان عید غدیر را به صورت مخفی یا محدود برگزار میکردند. از روی مستندات تاریخی معلوم میشود اولین جشن علنی غدیر سال ۳۵۲ هجری قمری برگزار شده است.
از آن پس ایرانیان در روز عید غدیر شهرها را تعطیل و آذین می کردند، مغازهها تا صبح باز بودند، افرادی به نشانه شادی طبل کوبیده، شیپورمیزدند و آتش بازی به راه میانداختند. در دوران صفویه نیز با اعلام تشیع به عنوان مذهب رسمی ایران، شکوه این عید بیشتر شد و «عید بزرگ ایرانیان» نام گرفت.
یکی از سنتهای مهم بین ایرانیان در جشن غدیر، بستن عقد «اخوت» است که یک امر مستحب دینی برای بهبود پیوندهای اجتماعی بین مؤمنان و مسلمانان است. «ژان ـ باتیست فُوریه» پزشک فرانسوی دربار ناصرالدین شاه قاجار در خاطراتش مینویسد: «یکی از آداب این روز، صیغه عقد اُخوت یا برادری در بین مردان است؛ دو تا دوست با رفتن به پیش روحانی محله و با خواندن صیغه برادری تا آخر عمرشان مثل برادر برای هم باقی میمانند.» در دوره صفویه عیدغدیر در ایران از اعیاد رسمی بود (۵) امروز نیز در جمهوری اسلامی ایران روز عید غدیر تعطیل رسمی است. در برخی از شهرهای عراق مانند کربلا، نجف و ذیقار هم این روز تعطیل رسمی است.
پی نوشت ها؛
۱. طوسی، مصباح المتهجد، ج۲، ص۷۵۲.
۲. مسعودی، التنبیه و الاِشراف، ص۲۲۱
۳. ابنکثیر، البدایة و النهایة، ج۱۱، ص۲۷۶
۴. ابنجوزی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، ج۱۵، ص۱۴
۵.نیکزاد طهرانی، «تشیع و تاریخ اجتماعی ایرانیان در عصر صفوی»، ص۱۳۱
نظر شما