به گزارش خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، حضرت امام حسن مجتبی (ع) در نیمه ماه رمضان سال سوم هجری قمری در مدینه منوره به دنیا آمد و در ۲۸ صفر سال ۵۰ هجری قمری و در سن ۴۷ سالگی به شهادت رسید.
آن حضرت (ع) در سن ۲۷ سالگی و پس از حادثه دهشتناک ضربت خوردن پدر ارجمند خود امام علی (ع) در مسجد کوفه و شهادت ایشان در ۲۱ رمضان سال ۴۰ هجری قمری، به امر خدا و طبق وصیت آن حضرت (ع) به مقام امامت رسید.
مدت امامت آن حضرت (ع) ۱۰ سال به طول انجامید و نزدیک به ۶ ماه هم به اداره امور مسلمین پرداخت. در این مدت معاویه که دشمن سرسخت امام علی (ع) و خاندان آن امام همام (ع) بود و سال‌ها به طمع خلافت (در آغاز به بهانه خونخواهی عثمان و در آخر آشکارا به طلب خلافت) جنگیده بود، به عراق مقر خلافت امام حسن (ع) لشکر کشید و جنگ را آغاز کرد.
پس از شهادت امام علی (ع) و سخنرانی امام حسن (ع) در مسجد کوفه، همه مردم کوفه، مدائن، عراق، حجاز و یمن، با شوق و رغبت با ایشان بیعت کردند، جز معاویه که خواست از راهی دیگر برود و با آن حضرت (ع) همان رفتاری را پیش گیرد که با پدرش امام علی (ع) در پیش گرفته بود.
حجت الاسلام «محمدطاهر گرایلی» کارشناس مذهبی درخصوص دوران امامت و شرایط صلح امام حسن مجتبی (ع) با خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان به گفت و گو پرداخت که در ادامه می خوانید:
درخصوص زندگی سیاسی امام حسن مجبتی (ع) توضیح دهید.
دوران زندگی امام حسن مجتبی (ع) را می توان به چند بخش تقسیم کرد. مقطع ولادت تا رحلت حضرت رسول اکرم، مقطع دوران حکومت یا خلافت حضرت علی (ع) و 25 سال خانه نشینی و پنج سال امامت ایشان، بنابراین امام حسن مجتبی (ع) کوله باری از تجربه در این دوران داشته است. همچنین، مقطع سوم زندگی ایشان شامل دوران خلافت امام حسن مجتبی (ع) است که آن هم به دو بخش امامت و صلح اجباری تقسیم بندی می شود.
در دوران حضرت علی (ع) و دوره خانه نشینی ایشان امام حسن مجتبی رفتارهایی از پدر دیدند که اولویت را به حفظ کیان اسلام و نه حق و حقوق شخصی اختصاص داده بودند؛ بنابراین امام علی به خاطر حفظ دین از حکومت ولایی خود دست کشید تا دین باقی بماند. امام حسن (ع) نیز این نوع رویکرد را از پدر بزرگوارشان آموختند.
در جنگ جمل و تفرقه و دو دستگی که میان مسلمانان رخ داد باعث ایجاد اتفاقات و مشکلاتی شد که در آن زمان امام حسن مجتبی (ع) برای ایجاد صلح تلاش کردند بنابراین صلح جمل را مدیون امام حسن مجتبی (ع) هستیم.
در پاسخ به شبهات موجود در زندگی سیاسی امام حسن مجتبی (ع) چه می توان گفت؟
در 25 سال خانه نشینی امام علی (ع) به پشتوانه موقوفاتی که داشتند به تربیت نیرو پرداخت و در آن دوران 25 هزار نیرو پرورش داد. نحوه بکارگیری منابع مالی و کوتاه بودن دست اهل بیت از بیت المال خانه نشینی امام علی (ع) آموزش هایی به امام حسن مجتبی (ع) می دهد به طوری که در دورانی که صلح اجباری را می پذیرند، تلاش می کند تا با الگو از دوره امام علی (ع) نیروهایی تربیت کرده و خدماتی به جهان اسلام ارایه می دهند.
دوره خلافت امام حسن مجتبی بسیار متفاوت از دوره خلافت امام علی (ع) بود چرا که حضرت علی را در رکاب پیامبر دیده بودند و اگر حکمی هم صادر می کردند، مردم تابع آن بودند اما در زمان خلافت امام حسن مجتبی (ع) چنین رویکردی را نمی بینیم.
درخصوص صلح حسنی و علل و شرایط آن توضیح بفرمایید و اینکه امام حسن (ع) در چه شرایطی مجبور به پذیرش صلح اجباری شد؟
امام حسن (ع) مرد جنگ بود اما شرایط جامعه اقتضا می کرد که صلح کند و این بزرگترین ظلمی است که در خصوص امام حسن مجتبی روا داشته می شود مبنی بر اینکه ایشان مرد صلح بودند.
در جنگ جمل دودستگی بین لشکریان ائمه ایجاد شد و آن فجایع را به وجود آورد در حالی که در زمان امام حسن چنددستگی را در میان مردم شاهد بودیم؛ بنابراین در صورتی که امام حسن مجتبی صلح را نمی پذیرفتند به مراتب اتفاقات فجیع تری رخ می داد. مردم در آن زمان به دلیل وجود فتنه ها حرف های امام حسن مجتبی (ع) را نپذیرفتند و در آخرین لحظه یکی از لشکریان ایشان با خنجر پای امام حسن مجتبی (ع) را زخمی می کند. در جنگ امام حسن با معاویه افرادی که در لشکر ایشان حضور داشتند با انگیزه های متفاوت آمده بودند و به دنبال حق خواهی نبودند؛ بنابراین سپاه دشمن از این شکاف ها و چنددستگی ها استفاده کرد و توانست لشکریان امام حسن مجتبی را تطمیع کند به طوری که برخی فرماندهان لشکر خیانت می کنند و به معاویه نامه می نویسند و همه گونه همکاری با او را اعلام می کنند به طوری که معاویه نامه های فرماندهان امام حسن مجتبی را برای ایشان ارسال می کند و می نویسد در لشکریانم چنین فرماندهانی داریم و با این شرایط می خواهید با ما بجنگید. امام حسن مجتبی مجبور به صلح می شوند چرا که مردم آن زمان دنبال حق و حقیقت نبوده اند. امام حسن مجتبی در متن قرارداد صلح اجباری شرایط متعددی می گذارد تا نشان دهد نمی توان به معاویه ها اعتماد کرد.
چگونه می توان سیره سیاسی امام حسن مجتبی (ع) را در نحوه مواجهه با شرایط امروز جامعه، الگوی خود قرار داد؟ چه درس هایی می توان از سیره و زندگی سیاسی امام حسن مجتبی (ع) گرفت؟
اگر 100 سال اول اسلام را مطالعه کنیم با شرایط فعلی منطبق می شود. زمانی که بحث صلح و مذاکره پیش می آید و برخی معتقدند که باید جام زهر بعدی را بنوشند در حالی که در شرایط امروز شرایط صلح حسنی نخواهد بود بلکه شرایط جنگ حسینی است و حرفی از غرب گراها و نوشیدن جام زهر نخواهد بود. دشمن دنبال آن است که جامعه را دچار چنددستگی کند، بنابراین به دنبال تطمیع مردم و مسئولان هستند و در چنین شرایطی استقامت مردم و مسئولان را نیاز داریم. رهبر معظم انقلاب می فرمایند کار برای خدا انجام دادن در برابر تمام فشارها می تواند باعث ایجاد مقاومت و استقامت شود. امام حسن مرد استقامت است نه مردم صلح و این ظلمی است که ایشان را مرد صلح می نامیم. انسان باید صبر کرده، صلح کند و امام حسن مجتبی (ع) در آن شرایط نرمش قهرمانانه ای انجام می دهند تا دین باقی بماند.
رهبر معظم انقلاب در جریان مذاکرات فرمودند من به این مذاکره خوش بین نیستم و تمام شرایط 14 گانه خود را برای پذیرفتن مذاکره با غرب و اروپا اعلام کردند در صورتی که هیچ کدام از این شرایط عملی نشد. رهبر معظم انقلاب خطاب به مذاکره کنندگان فرمودند اگر فکر می کنید با نگاه به بیرون مشکلات حل می شود با این شرایط مذاکره کنید در حالی که امروز شاهد اتفاقات در حوزه اقتصادی هستیم.
با توجه به شرایط حاکم بر جامعه و خفقان موجود، روش امام حسن مجتبی (ع) برای هدایت مسلمانان در دوران اماتشان چگونه بود؟
نظر شما