خبرگزاری شبستان//قم
اشاره:
اینجا قم- نوزدهم دی ماه 1356، شعارها: از جان خود گذشتیم/ با خون خود نوشتیم/ یا مرگ یا خمینی.
همزمان با هفدهم دی ماه 1356 عمال رژیم شاه در روزنامه اطلاعات آن روز، مقاله ای را به امضای« رشیدی مطلق» به چاپ می رساند که در آن هتاکی و بی احترامی به امام خمینی(ره) را به اوج می رساند و در پی این اقدام مردم قم دست به اعتراض گسترده ای می زنند و در منازل مراجع و علما تجمع کرده و آنان نیز برای مردم سخنرانی می کنند و این اعتراض به روز دوم، مصادف با نوزدهم دی ماه 1356 کشیده می شود که در آن روز مردم قم از کوچک و بزرگ مورد تهاجم نیروهای شاه قرار می گیرند و ده ها نفر از آنان زخمی یا شهید می شوند.
در این خصوص پایه صحبت حجت الاسلام سید ضیاء مرتضوی یکی از شاهدان در روز واقعه قیام 19 دی مردم قم می نشینیم.
آقای مرتضوی لطفا کمی از خودتان بگویید؟
من سید ضیاء مرتضوی متولد سال 1337 هستم که در سال 1353 وارد حوزه علمیه قم شدم و در مدرسه قدیریه متعلق به مرحوم قدیری که وابسته به مدرسه کرمانیها بود تحصیلات حوزوی را شروع کردم و حدود شش سال در آنجا اقامت داشتم و بعد از پیروزی انقلاب که مدرسه فیضیه بازگشایی شد، به آنجا نقل مکان کردم و در ادامه هم به صورت آزاد ادامه تحصیل می دادم.
شما که یکی از شاهدان واقعه قیام 19 دی در قم بودید، انگیزه مردم و از جمله خودتان را برای شرکت در آن قیام چه می دانید؟
به طور قطع در خصوص این که علت قیام قم مقاله مزبور در روزنامه اطلاعات آن روز بود، اتفاق نظر وجود ندارد و برخی برای شهادت مرحوم آقا مصطفی خمینی و فوت یا شهادت دکتر شریعتی هم در این مورد حسابی گشوده اند.به هر حال شخصیتی همچون شهید مصطفی خمینی برای رژیم پهلوی کاملا شناخته شده بود، چون وی از جایگاه حوزوی و قدرت علمی و از همه مهمتر انتساب به امام امت برخوردار بود و روحانیت انقلابی هم نسبت به او شناخت کامل داشتند بنابراین چنین شخصیتی صد البته برای رژیم تهدیدکننده تر از افراد و شخصیت هایی که در خارج از حوزه پایگاه داشتند بود. به نظر من شاه بیشتر مایل بود در برابر مردمانی که در تعظیم و بزرگداشت مرحوم آقا مصطفی به جنبش درآمده بودند، شاخ و شانه بکشد و قدرت نمایی کند و بزرگانی همچون مرحوم شریعتی علیرغم فعالیت های حائز اهمیت و در خور توجهی که داشتند، آنقدر از نظر رژیم قرین و متلازم حرکت امام نبودند که بخواهند برای ضربه زدن به آنان،امام را آماج حمله قرار دهد و اگر رژیم احتمال می داد که در پی درج آن مقاله کذایی، چنین عکس العمل شدید و فوری که حوزه ها را به جنب و جوش اندازد، رخ می دهد هرگز دست به این کار نمی زد و راس هرم مرجعیت و رهبری معنوی را نشان نمی کرد و حرکت هایی را که در طی مجالس یادبود آقا مصطفی برگزار شد، مسکوت می گذاشت تا به خودی خود فراموش شود.
شما چطور از چاپ مقاله مزبور در روزنامه اطلاعات آگاه شدید؟
مدرسه قدیری که ما در آن بودیم در نزدیکی امامزاده ابراهیم(ع) قرار داشت و در آن موقع خود مدرسه برنامه درس نداشت و ما مجبور بودیم به مدرسه کرمانیها در بازار برویم. صبح روز هجدهم دی ماه وقتی وارد راهروی مدرسه کرمانیها شدم،اطلاعیه ای را دیدم که بر دیوار نصب شده که از سوی مدیریت مدرسه کرمانی ها در خصوص مقاله روز قبل روزنامه بود و در آن اعلام شده بود که به علت مقاله موهن اطلاعات، درس ها تعطیل است و من چون مقاله را ندیده بودم خیلی حساس شدم که بدانم مفاد آن چیست و از آقای کشمیری یکی از مسئولان مدرسه قضیه را پرس و جو کردم و متوجه قضایا شدم.
بعد از آن چه اتفاقی افتاد و شما چطور وارد جریان اعتراضات مردمی شدید؟
ما برای حضور در صحنه و آمادگی برای حضور و مشارکت در برنامه های احتمالی به سمت مدرسه خان حرکت کردیم، چون بعد از بسته شدن فیضیه، پاتوق طلبه ها مدرسه خان بود. در صحن مدرسه بریده مقاله اطلاعات را به دیوار زده بودند و ما هم آنرا خواندیم. وقتی طلبه ها به طور خودجوش جمع شدند، اولین تظاهرات در حوالی ساعت 9 صبح شکل گرفت و به سمت میدان آستانه حرکت کردیم. مامورین پلیس از محل کلانتری ها به خصوص کلانتری پاسگاه چهار راه شهدا(بیمارستان) به سمت تظاهرکنندگان هجوم آوردند و در واکنش به حمله پلیس جمعیت متفرق شدند و ما به طرف خیابان چهارمردان فرار کردیم. در ادامه و در اجتماع مجدد طلاب، به حسینیه ایت الله مرعشی نجفی رفتیم و وی روی همان پله اول منبر نشستند و به یاد دارم که گفتند:« روحانیون در هر مسلک و مرامی احترام دارند؛ خاخام های یهودی،پاپ ها،کشیش ها،اسقف ها و مانند آن در نزد مردم و حکومتشان محترمند، آن وقت چه شده است که روحانیت شیعه این گونه حرمتش شکسته می شود؟» بعد از آن به منزل علامه طباطبایی و آیت الله وحید خراسانی رفتیم و البته عده ای از طلبه ها هم به منزل آیت الله گلپایگانی و آقای شریعتمداری رفتند که من موفق به حضور نشدم، البته گزارش این دیدارها را بعدا یکی از دوستان در اختیار ما گذاشت.
در ادامه اعتراضات سالن مدرسه امیرالمونین از دیگر جاهایی بود که طلبه ها در آن اجتماع کردند و من هم در آنجا حضور داشتم و ایت الله مکارم شیرازی در آنجا سخنرانی کردند. بعد از آن به منزل آیت الله نوری همدانی و سید صادق روحانی رفتیم و به هر منزلی که می رفتیم عزم ما جزمتر و جدی تر می شد و یادم است که آیت الله نوری همدانی در جوابیه به شاه در سخنرانی روز نوزدهم دی ماه ،شعری خواندند که یک مصرع آن این بود« مه فشاند نور و سگ عوعو کند».در ادامه تظاهرات در خیابان چهار راه بیمارستان بودیم که مامورین به مردم هجوم آوردند و مردم پا به فرار گذاشتند و ما هم به طرف خیابان حجتیه رفتیم و در مدرسه حجتیه پناه گرفتیم، یادم می آید ماشین آب پاش مامورین هم به مردم حمله می کرد، مردی از بالای دیوار مدرسه آجرها را جدا می کرد و پایین می ریخت تا افراد در صورت لزوم از آن استفاده کنند و یک نفر هم کلت خود را به سمت ما نشانه رفت که ما درب مدرسه را بستیم و گلوله به در مدرسه اصابت کرد که جای آن تا مدت ها باقی بود. هوا کاملا تاریک شده بود که ما از درب شمالی مدرسه خارج شدیم و در آنجا دوستان هم مدرسه ای خود را دیدیم که به خاطر انتقال مجروحین و شهدا دست هایشان خونی شده بود.
از شعارهای آن روز چیزی به خاطر دارید؟
بله، مردم شعارهایی مثل «درود بر خمینی»،« رهبر ما خمینی» و « مرگ بر حکومت یزیدی» را سر می دادند.
حماسه 19 دی مردم قم چه نقشی در روند ادامه نهضت انقلاب و سرانجام پیروزی انقلاب اسلامی داشت؟
در ادامه قیام 19 دی و کشته شدن جمعی از مردم قم، مراسم چهلم شهدای قم در تبریز برگزار شد که جمعی دیگر به شهادت رسیدند و در ادامه، مراسم چهلم که یکی پس از دیگری برگزار شد، نگذاشت این حرکت به خاموشی و فراموشی سپرده شود و من هم در کنار دوستان طلبه و مردم عادی در آن محافل شرکت می کردیم و درس ها خود به خود تعطیل بود. نوار سخنرانی خطبا و سخنرانان این مجالس و محافل دست به دست می گشت و بعضا توسط افراد آرشیو می شد و این حرکت ها خوشبختانه دچار توقف نشد و نهایتا به پیروزی انقلاب اسلامی و انفجار نور منتهی گشت.
به نظر شما حضور و نقش افراد غیر طلبه در جریان مبارزات انقلابی در آن زمان چگونه بود؟
البته حضور و نقش اقشار غیر طلبه در قیام 19 دی و روند پیروزی انقلاب فراموش نشدنی بود. حتی در سال های 42 و 43 بانوان قم در کوچه آبشار حضور فعالی در راستای حرکت های انقلابی داشتند یا در جریان مجالس ختمی که برای مرحوم آقا مصطفی گرفته می شد، بازاریان قم مغازه هایشان را تعطیل می کردند و پای منبر خطبای انقلابی شرکت می کردند و حضور قوی آنان در چنان برنامه هایی که سر انجام آن به وضوح روشن نبود، بسیار ارزش داشت و در مجموع اگر این جنبش تنها سبقه طلبگی داشت و از حمایت های مردمی برخوردار نمی شد، چه بسا رژیم به راحتی روحانیت را سرکوب می کرد.
درمورد شهدا و مجروحین حادثه نوزده دی آماری به خاطر دارید؟
رقم دقیقی در آن ایام در اختیار نداشتیم، بعدها بود که از طریق مطالب مندرج در برخی جراید و کتب مطلع شدیم که حدود 7 الی 9 نفر در این ماجرا به شهادت رسیدند و البته تعداد مجروحین به مراتب بیشتر از آمار شهدا بود و از میان شهدا من نسبت به یکی ازآنان به نام شهید انصاری که یک طلبه اهل تویسرکان بود شناخت داشتم.
در پایان اگر سخن پایانی مانده است بفرمائید؟
همان طور که قبلا گفتم اگر رژیم به میزان 5 درصد احتمال می داد که آن مقاله این عکس العمل را به دنبال خواهد داشت، دست به این کار نمی زد و این هم خود شاهدی است بر درماندگی رژیم و عدم معرفت و شناخت دستگاه نسبت به مردم و عوامل حساسیت زا در میان مردم به ویژه حوزه علمیه.
پایان پیام/
نظر شما