کهن ترین سکونت گاه های بشری/میمند، تاریخی در دل کرمان

خبرگزاری شبستان//کرمان

امروز در قلب یکی از تاریخی ترین روستاهای کشور، مردم به روشی زندگی می کنند که باستان شناسان فرانسوی می گویند 12 هزار سال در این منطقه قدمت وجود دارد.

در 36 کیلومتری شمال شرقی شهر بابک، روستایی دستکند قرار دارد که اوج تمدن ایرانی و بلکه بشری را به نمایش گذاشته است. آری روستای دستکند "میمند" با مختصات 23 ْ55 طول جغرافیایی و 14 ْ30 عرض جغرافیایی است و 2240 متر از سطح دریا بالاتر است، می‌باشد.

روستای صخره ای میمند از کهن‌ترین سکونت‌های بشری در ایران و جهان است که قدمت آن را تا 12 هزار سال تخمین زده‌اند و تمامی خانه های آن در دل کوه کنده شده اند. روستای میمند حدود 400 واحد مسکونی (کیچه) و حدود 2500 اتاق دارد که در دل صخره‌های روبه‌روی هم کنده شده است.

موقعیت این روستا از لحاظ استراتژیک دارای اهمیت بوده. به قول میمندی‌ها: « اگر در ابتدای میمند (که آن را گلوگاه می‌نامند) دو تفنگ‌چی در دو طرف رودخانه مستقر شوند به راحتی می‌توانند از ده دفاع کنند.»

لایه آذرین ضخیمی که بر روی روستا وجود دارد، ‌مانند دژی طبیعی از نفوذ به روستا جلوگیری می‌کند. تنها مسیر دسترسی، شیارهای طبیعی به‌نام رخنه است که در مواقع لزوم بسته می‌شدند.

دستکندها در چندین تراز مختلف، در شیب کوه و دوطرف دره، کنده شده‌اند و میانگین اتاق‌های موجود در هر کیچه(اصطلاح میمندی= کوچه) به 4 می‌رسد.

دکتر باستانی پاریزی در کتاب پیغمبر دزدان آورده: «میمند از دهات معروف و قدیمی شهربابک است، تمام اتاق‌های این ده در دامنه کوه کنده شده و خانه‌ها در دل سنگ است و هر کوچه که در دل کوه می‌رود سه یا چهار اتاق دارد و مجموعاً قریب سیصد کوچه در دل سنگ فرو برده‌اند و به همین سبب خانه‌ها دودکش و بخاری ندارند و بدون منفذ است و از جهت تاریخی واقعاً از آثار اولیه تمدن بشری محسوب می‌شود. در واقع یک آسمان خراش موربی است که هزاران سال است در دل سنگ کنده شده، اطاق‌ها بخاری ندارد، راه عبور محدود است و دواب و آدمیزاد تا حدودی زندگی مشترکی دارند، این آبادی البته غیراز میمند معروف فارس است…

این روستا به دلیل برخورداری از نوع زندگی منحصر به فرد باشندگانش، همچون روستای صخره ای "کندوان" واقع در شهرستان اسکو، از توابع آذربایجان شرقی، شهرتی جهانی دارد. با این تفاوت که خانه های دستکند میمند، مانند کندوان، کله قندی نیستند، آنها در کوچه هایی قرار گرفته اند که به لهجه میمندی ها "کیچه" خوانده می شود.

برخی از اهالی این روستا به تولید صنایع دستی محدودی اشتغال دارند و به عنوان کارکنان سازمان میراث فرهنگی کار می کنند. تعداد بیشتری از آنها، دامدارند.

حمام میمند که مثل خانه های آن در دل سنگ کنده شده یکی از عجایب این خانهها است که بصورت حمامهای سنتی دارای خزانه بوده و طبق روایات مردمان آنجا که به خاطر دارند و شواهد موجود مسائل و نکات بهداشتی در آن رعایت می‌شده‌ است.

ساختمان این حمام بدین طریق است که: کوچه های آنرا به داخل دالانی وصل می‌کند یعنی اول مانند دیگر حفره های آن کوچه کنده شده و این کوچه در انتها به دالانی ختم می‌شود پس از دالان یعنی در وسط آن دری است که به رختکن حمام متصل می‌شود این رختکن دارای حوضی در وسط و سه سکو در اطراف می‌باشد. که درب دیگری آنرا به صحن حمام وصل می‌کند در پایین صحن خزان های کنده شده که در سنگ است و منفذی هلالی شکل آنرا به صحن وصل می‌کند که برای برداشتن آب بوده در وسط خزانه گودالی است که جای قرار دادن دیگی برای گرم کردن آب بوده و در پایین و پشت این چاله دالانی است که درب آن به خارج حمام باز می‌شده که آتشخانه و محل برافروختن آتش در زیر حمام قرار داشته.

برای گرم کردن حمام منفذی بوده که دود در آن میپیچیده و آنرا گرم می‌کرده که پس از گرم شدن گرفته می‌شده‌است. و اما در طرف راست خزانه حوضی بوده که محل شستن پا و آب کشیدن آن بوده است و در طرف چپ حمام بریدگی کوچکی برای نظافت و دارو کشیدن بوده است.

طریقه حمام کردن به این ترتیب انجام می‌گرفته‌ است که حمامی در جلو خزانه می ایستاده و بدن مراجعه کنندگان را به‌وسیله ظرفی با ریختن آب خیس می‌کرده که پس از چرک کردن و ریختن آب دوباره و تمیز شدن بدن. فرد می‌توانسته برای غسل کردن داخل خزانه برود و پس از انجام غسل از سمت راست یعنی اطاقی که حوض در آن بوده خارج می‌شده و پای خود را آب می کشیده ‌است.

از نکات عجیب در این حمام آن است که سوراخی در بالای صحن و رختکن می‌باشد که سنگی مرمر بر روی آن گذاشته اند که این سنگ به طرز عجیبی نور را در حمام منعکس می‌کند و در واقع منبع نور حمام است. 

علاوه بر این دیگر منابع روشنایی حمام عبارت‌اند از: روغن گیاهی بنام (کن تون) یا کنده خشک پوسیدهای که کمتر دود می‌کند. ریشه گیاهی بنام (جلا) که نوعی خار بوده و از آن کتیرا به عمل میآورند و چراغموشی، که اکنون این حمام برقکشی شده‌است.

خزینه حمام سنتی میمند و تون حمام در کف آن و رختکن حمام سنتی میمند و دوحوض قدیمی و جدید در وسط آن از دیدنی های جالب این مجموعه است.

ورودی مسجد میمند نیز چشم هر بیننده ای را به خود جلب می کند؛ و البته مسجد باصفای آن؛ گویی مردم از دل این به اصطلاح غار، از عمق درون خویش که عمیق تر از دستکندهای میمند است به بلندای رحمت حق می نگرند و با معبود خویش راز و نیاز می کنند.

در مسجد طاقچه ها، محراب و منبر سنگی ایجاد کرده اند. علاوه بر این در طرفین ورودی مسجد – در بدنه دیوار – طاقچه هایی مخصوص قرار دادن کفش ایجاد کردهاند. کف مسجد فاقد سنگفرش و یا هر پوشش ساختمانی بوده و با قالی های دستباف میمندی، کف سنگی آن فرش شده. این مسجد هیچگونه منفذی برای نورگیری ندارد و نور آن از طریق در ورودی مسجد تامین می‌شود بنای این مسجد با توجه به اسناد موجود به سال 1240 هجری قمری بر می‌گردد.

گیاهان همواره در محیط زیست میمند وجود داشته وگیاهان دارویی در این منطقه نقش مهمی را ایفا نموده‌اند.

مهناز اشرفی درباره روستای تاریخی میمند می گوید: روستای تاریخی میمند به عنوان یک منظر فرهنگی مطرح است که پهنه و اطلاعات وسیعی را شامل شده و 3 دوره زندگی را در خود جای داده است.

مردم میمند چهار ماه اول سال در دشت‌های پایین میمند، چهار ماه دوم را در آبادی‌های اطراف و باغات و چهار ماه سوم را در خانه‌های دستکنده این روستا ساکن هستند، ‌گفت: این روستا تعامل انسان و طبیعت را به شکل منحصر به فردی به نمایش گذاشته است.

به گفته اشرفی، معماری موجود در روستای تاریخی میمند مانند معماری روستای "کندوان" در ایران و اثر تاریخی "کاپادوکیه" در ترکیه دستکند است و هنوز در خانه‌های این روستای صخره‌ای روح حیات و زندگی جریان دارد.
 

مدیر پایگاه میراث فرهنگی میمند با اشاره به این‌که درخانه‌های صخره‌ای میمند تبادل حرارتی آسایش دائمی مردم را سبب شده است، گفت: این خانه ها در تابستان خنک و در زمستان کاملا گرم می‌شوند. مردم میمند با کمترین تخریب و صرف حداقل انر‍ژی بیشترین بهره را از طبیعت برده و آداب و سنن آن‌ها نیز هنوز پویا و فعال است.

درباره قدمت این روستا اظهار نظرهای زیادی شده است. براساس یک نظریه، با توجه به مستندسازی سنگ نگاره های 8 کیلومتری جنوب میمند که در بیشتر آنها نقش شکار دیده می شود و حدود 35 سال پیش از سوی یک هیات فرانسوی انجام شده، قدمت این روستا 12 هزار سال تخمین زده شده است.
 

لورواگوران(باستان شناس ایتالیایی) با توجه به سنگ نگاره های یافت شده، قدمتی حدود دوازده هزار سال برای تمدن میمند پیش بینی کرده است.

مرتضی فرهادی (باستان شناس) درباره سنگ نگاره های یافت شده چنین می گوید: شواهد اینگونه است که خالی بودن صحنه های نقاشی ها از مناظری چون: شیردوشی، لباس چوپانی، آغل گوسفندان و درصد بسیار کم حیوانات اهلی و ... و در عوض وجود صحنه های شکار و خالی بودن اغلب قریب به اتفاق این صحنه ها از هرگونه ساختمان و ابزار تولید و ... نشانگر پیوند نگارگران با زندگی شکارگری بوده است. وی علت حضور این نگاره ها در میمند را وجود شکارگاه، آبشخور، آبگاه و گدارگاه(محل عبور و تردد شکار) در این مناطق می داند.

روستای میمند به عنوان روستای نمونه گردشگری هم اکنون در اختیار سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار دارد و در روزهای تعطیل، به خصوص نوروز، گردشگران زیادی از آن بازدید می کنند.

پایان پیام/