دیرزمانی است که فرهنگوران فارس، به‌ویژه حافظ‌دوستان از نبود پژوهشگاهی با نام حافظ و درخور شأن این شاعرپرآوازه، در شیراز گلایه دارند و این انتقاد، به‌طور رسمی و با صدای بلند مدیر مرکز حافظ‌شناسی در آیین گشایش بیست‌و یکمین یادروز حافظ در تاریخ ۱۹مهرماه ۱۳۹۷ باری دیگر اعلام شد، پس از مدتی و در پی مطرح‌شدن این انتقادها، زمزمه‌ی ساخت بنای مرکز حافظ‌شناسی در جوار آرامگاه حافظیه و موضوع طراحی خاص این بنا از افراد مختلف شنیده شد، برای یافتن آخرین اخبار دقیق در این‌باره، گفت‌وگویی داشتیم با «کاووس حسن‌لی»، مدیر مرکز حافظ‌شناسی و کرسی پژوهشی حافظ داشتیم که شرح آن را می خوانید:
-لطفا در آغاز گفت‌وگو درباره مرکز حافظ‌شناسی و ضرورت ایجاد بنای این مرکز، برای خوانندگان ما اندکی توضیح دهید؟
همانطور که می‌دانید مرکز حافظ‌شناسی بیش از 2 دهه است که بی‌وقفه مشغول فعالیت است و خوشبختانه در حوزه‌های آموزشی و پژوهشی دستاوردهای بسیار خوبی داشته است، تنوع و گستردگی این فعالیت‌ها طوری‌ست که ناگزیر باید مکانی مناسب برای اجرای برنامه‌های مرکز وجود داشته باشد.
حافظ متعلق به همه مردم شیراز و ایران و بسیاری از فرهنگوران جهان است، مردم ما وام‌دار سعدی و حافظند و ما شیرازی‌ها که افتخار داریم همشهری حافظ و سعدی باشیم، بیش از دیگران بدهکار این بزرگان هستیم، بزرگانی همچون سعدی و حافظ در همین شهر روییده‌اند، گل کرده‌اند و میوه داده‌اند، در دامن مردم فرهنگ‌مدار و اهل ادب و معرفت همین شهر پرورش یافته‌اند، امروز همه‌ی ما به وجود این بزرگان افتخار می‌کنیم، اما این افتخارکردن کافی نیست؛ ما باید برای شناخت بیشتر این بزرگان و معرفی شایسته آنها به دیگران اقداماتی شایسته و درخور آنها داشته باشیم، ایجاد مراکز علمی و تحقیقاتی در طراز بین‌المللی از ضرورت‌های مسلم فرهنگی و از وظایف اولیه ما در پیوند با این بزرگان است.
-ایده‌ی بنای این مرکز از کی مطرح شد؟
ما از سال‌های گذشته در فکر ایجاد و ساخت یک بنای مناسب و درخور فعالیت‌های این مرکز بودیم، می‌دانید که مرکز حافظ‌شناسی یک مرکز مستقل است، مرکزی غیردولتی و غیرخصوصی که با همراهی و همدلی گروهی از استادان و همکاران همدل حافظ‌شناس، حافظ‌پژوه و حافظ‌دوست ما به‌صورتی استوار سال‌هاست که روی پای خودش ایستاده و به فعالیت‌هایش ادامه می‌دهد.
از اوایل آبان‌ماه سال ۱۳۹۷، با پیگیری مرکز و همکاری برخی از مدیران وقت استان، موضوع زمین بنای حافظ‌شناسی به نتیجه رسید و بالاخره یک قطعه‌زمین به مرکز حافظ‌شناسی واگذار شد که این زمین در کنار بنای «چهل مقام» قرار دارد و در طرح توسعه محور عرفان در حافظیه واقع است.
با توجه به ادامه حمایت‌های جناب آقای دکتر رحیمی استاندار محترم و همکارانشان از جمله دکتر رضایی، دکتر جمشیدی و مدیران دیگر و همچنین همکاری های موثر دکتر اشرفی و همکارانشان در شرکت عمران و مسکن سازان، از همان زمان موضوع پیگیری طرح بنای مرکز حافظ‌شناسی و دریافت مجوزهای گوناگون از طریق شهرداری، میراث فرهنگی، شرکت برق و نهادهای دیگر دنبال شد و همزمان که مسائل اداری و دریافت مجوزهای قانونی این زمین پیگیری می‌شد، موضوع طراحی بنا هم در دستور کار بود و از طریق گروهی دیگر از دوستان ما دنبال می‌شد، از همان ابتدا، همکاران ما در دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز، به‌ویژه استاد و همکار عزیزمان جناب آقای دکتر محمد علی‌آبادی و بعد همکار و دوست گرانقدر ما آقای دکتر جاوید قنبری با صمیمیت و یکدلی با ما همکاری کردند و ما را در مسیر طراحی بنا راه کردند که از این هر 2 بزرگوار صمیمانه سپاسگزارم.
-برای طراحی این بنا با چه محدودیت‌هایی روبه‌رو بودید؟
راستش این است که اگر اهل معرفت باشیم و این بزرگان را به درستی بشناسیم متوجه خواهیم بود که در شیراز مراکزی چون سعدی‌شناسی و حافظ‌شناسی باید از باشکوه ترین، کارآمدترین و زیباترین بناهای شهر باشند، مثلا اگر به ماهیت فعالیت‌های مرکز حافظ‌شناسی توجه کنیم، برای بنای این مرکز باید همه محوطه حافظیه در اختیار مرکز باشد، چرا؟ چون غیر از دفتر مدیریت مجموعه حافظیه و دفتر نیروهای حفاظتی که در آنجا تشریف دارند، واجب‌ترین و ضروری‌ترین نهادی که باید در مجموعه حافظیه باشد، مرکز حافظ‌شناسی است. وظیفه ذاتی این مرکز، معرفی حافظ و شعر او در سطوح مختلف است، این یک مطالبه عمومی است و این درخواست جدی همه فرهنگوران و حافظ‌دوستان است، در نتیجه وجود مرکز حافظ‌شناسی که در آنجا همه اسناد، مدارک،کتاب‌ها، مقاله‌ها، نرم‌افزارها و همه داشته‌های مربوط به حافظ گردآوری و طبقه‌بندی شده باشد در حافظیه بر هر مکان دیگری که در آنجا هست، مقدم است.
اما به‌دلیل مشکلاتی که هست، فعلاً قطعه‌زمینی با یک محدودیت مساحتی به این مرکز واگذار شده و مرکز حافظ‌شناسی ناگزیر در این شرایط باید در همین زمین محدود، ساخته شود و چون این زمین همجوار بنای «چهل مقام» هم هست ارتفاعش نمی‌تواند بلندتر از بنای «چهل مقام» باشد، ناچار ما باید دست‌کم در این کار، برای سه طبقه زیرزمین و یک طبقه روی زمین برنامه‌ریزی کنیم و این بنا هم با همین محدودیت طراحی شده است.
-به نظر خودتان طرح برگزیده تا چه اندازه با مبانی اندیشه و درون‌مایه‌ی شعری حافظ پیوند دارد؟
ما در مرحله سفارش طرح، برای طراحان محترم یک کتابچه به نام «نقش ماندگار» تدوین کردیم که در این کتابچه، دیدگاه خودمان را درباره حافظ، شعر حافظ، بنای موجود حافظیه و تاریخچه بنا از گذشته تا امروز بیان کردیم و در پایان آن کتابچه، مرکز حافظ‌شناسی را معرفی کردیم و همچنین در پیوستی نیازهای مرکز حافظ‌شناسی را از نظر موقعیت فیزیکی، به‌علاوه محدودیت‌ها و شرایط موجود برای این طرح اعلام کردیم و بسیار روشن است، هر بنایی که برای مرکز حافظ‌شناسی طراحی می‌شود و در محوطه آرامگاه حافظ قرار می‌گیرد، باید شرایطی را پذیرفته باشد و ویژگی‌هایی را داشته باشد، اول که باید ضوابط میراث فرهنگی را رعایت کند و مسلما هر بنایی که در کنار حافظیه ساخته می‌شود، باید به گونه‌ای طراحی شود که خود آرامگاه حافظ را تحت تأثیر قرار ندهد، همچنین باید با معماری موجود بنای حافظیه سازگاری لازم را هم از نظر شکل و سازه و هم از نظر مصالح داشته باشد، دیگر آنکه چنین بنایی، بی‌گمان باید با شعر حافظ هم، همخوانی و همسانی داشته باشد، این‌ها از مسلمات اولیه برای طراحی چنین بنایی است و خوشبختانه هر سه طراح هنرمند و بزرگوار همه‌ی این ویژگی‌ها را در طراحی‌شان در نظر داشته‌اند و به آن عمل کرده‌اند.
-اینک که طراح بنای مرکز حافظ‌شناسی و طرح این بنا مشخص شده، چه میزان اعتبار برای ساخت آن برآورد شده است و از کجا قرار است تأمین شود؟
همانطور که گفتم، مرکز حافظ‌شناسی یک مرکز دولتی نیست که ردیف مستقل بودجه داشته باشد، یا اعتبار ویژه‌ای را از جایی به آن تخصیص داده باشند، ساخت چنین بنایی به نوع سازه و مصالح و شیوه اجرا بستگی دارد و هزینه‌های آن هم باید از راه‌های گوناگون تأمین شود، برای مثال خوشبختانه شهرداری شیراز و جناب آقای مهندس اسکندرپور، شهردار محترم کلان‌شهر شیراز، در یکی از جلسات، ساخت اسکلت بنا را تقبل کردند و افراد نیکوکار و خیّر فرهنگی هم می‌توانند با حمایت مالی و مشارکت در ساخت و تجهیز این بنا، نام خودشان را به جاودانگی حافظ گره بزنند و ماندگار شوند؛ ما در خود این بنا طرح‌هایی را پیش‌بینی کرده‌ایم که اگر کسانی موفق به حمایت مالی باشند، نام آنها را به‌شکلی ویژه در بناهای یادمان ثبت خواهیم کرد تا همواره در منظر دید بازدیدکنندگان باشد و دیگران را هم به چنین اقدامات نیکویی تشویق کند.
-سخن پایانی؟
همانطور که می دانید نگارش تاریخ شفاهی بسیار مهم است، ساختمان مرکز حافظ‌شناسی که به دلیل پیوند آن با حافظ، بنایی ماندگار خواهد بود، بنایی عمومی و متعلق به همه‌ی مردم این کشور است، آیندگان حق دارند بدانند برای طراحی و ساخت چنین بنایی چه مراحلی طی شده است، چه موانعی بر سر راه بوده است، چه کسانی به چه میزانی در پیشبرد آن نقش داشته‌اند و بسیاری از مسائل دیگر، در «کتاب بنای مرکز حافظ‌شناسی» به‌صورت روزنگار خاطرات و امور مربوط به مراحل مختلف این بنا (از جمله درخواست‌ها، موافقت‌ها، همکاری‌ها، مجوزها، صورت‌جلسه‌ها و... ) همه و همه ثبت می‌شود تا همچون بخشی از تاریخ فرهنگی و شفاهی یک دوره از شهر شیراز به چاپ برسد و به یادگار بماند، خوشبختانه نزدیک به صد صفحه از این کتاب هم‌اکنون آماده شده است و هر روز به آن اضافه می‌شود.
نظر شما