خبرگزاری شبستان_ اصفهان: رسانه ها به عنوان موثرترین و بهترین ابزارهای انتقال پیام در جامعه نقش مهمی را به عهده دارند و این در حالی است که مهمترین سرمایه یک رسانه، مخاطبان آن رسانه می باشند که به واسطه اعتماد به آن مراجعه می کنند.
مهمترین کارکرد رسانه ها که اعتبار رسانه را به همراه می آورد و افزایش اعتماد مخاطب را موجب می شود، کارکرد خبری آن است و اگر رسانه‌ها به عنوان واسطه‌ای صادق بین واقعیت ها و مردم عمل کنند، نزد مخاطب اعتبار کسب می‌کنند و مورد اعتماد خواهند بود.
همچنین اگر رسانه ای پیام خود را در قالب مورد پذیرش جامعه ارائه دهد، مخاطب او را خواهد پذیرفت و مخاطب از مراجعه به سایر رسانه‌ها پرهیز می‌کند و همچنان نسبت به رسانه مورد اعتماد خود پایبند و پایدار خواهد بود.
در همین راستا با استاد ارتباطات و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفتگویی انجام داده ام. در ادامه گفتگوی اختصاصی خبرنگار شبستان اصفهان را با «امیرعبدالرضا سپنجی» را بخوانید:
با توجه به این موضوع که منابع خبری افراد از رسانه های داخلی به سمت رسانه های خارجی تغییر یافته و در واقع این تغییر رویکرد، ذائقه اصلی مردم نبوده است و چیزی است که شرایط به آنها تحمیل کرده، نظر شما در این مورد چیست؟
نکته مهم این است که سنت رسانه‌ای در کشور ما پا نگرفت و این شکل نگرفتن سنت رسانه ای، باعث شد که که نهاد رسانه‌ای که بتواند اعتماد مردم جلب کند، نداشته باشیم.
نهاد رسانه‌ای، یک سازمان است که فراتر از یک سازمان می تواند عمل کند، یعنی قوام، ریشه و دوام دارد و و پیشکسوتان آن نهاد رسانه ای، نیروهای جدیدش را تربیت می کند و چهارچوب و مرامنامه حرفه ای و اطلاع رسانی دارد و دیر پا بودن آن بسیار مهم است.
در کشور ما به هر دلیلی که نگاه سیاسی، اساس این دلیل را تشکیل می دهد به رسانه ها اجازه ندادیم، پا بگیرند و برای کار رسانه ای توسعه داشته باشند و مداوم فعالیت کنند.
در ایران تقریبا مستقل ترین رسانه ها، مطبوعات هستند که الان به تکفروشی مجبور هستند و رسانه ای که با تک فروشی اداره شود با مخاطب خود، هم نفس نیست و نمی تواند مداوم ارتباط بگیرد، طبعا رسانه پویا و ماندگاری نیست و این اتفاق قطعاً برای رادیو و تلویزیون نمی افتد، این اتفاق صرفاً در مطبوعات افتاد.
مطبوعات با هر مشکلی که در کشور ما ایجاد می شود، از اعتبار رسانه ها، استفاده کردند و استفاده نادرست از اعتبار رسانه، یعنی مرگ رسانه، مرگ رسانه مثل این است که شما یک انسان را اعدام کنید.
بی اعتباری و مرگ زودرس رسانه‌ها در کشور آن چنان آسیب زا شده که الان با مسئله مهمی مواجه هستیم و آن اینکه رسانه ها دیگر اعتباری ندارند و نبود اعتبار منبع، اتفاقی است که مردم را به رسانه‌های بیگانه و خارجی سوق می‌دهد.
مراجعه به رسانه های سایبری که خیلی خط و ربط آنها مشخص نیست، منابع خبری آنها چیست، باعث می‌شود مردم دچار فیک نیوز و اخبار جعلی شوند و راس همه این موارد، نداشتن سنت رسانه‌ای در کشور و پا نگرفتن نهاد رسانه ای است که باعث شده دیگر اعتبار منبع نداشته باشیم.
به هر حال در چنین شرایطی هر رسانه ای با توجه به منافع ملی و مدیریتی خودش، مواردی را لحاظ می کند و اخبار را منتشر می کند و در آخر جامعه را دچار التهابات سیاسی و اقتصادی و فرهنگی می کند.
اینکه الان اطلاعات از طرف مسئولان و نخبگان یا ناقص داده می شود و یا با چرخش اطلاعات داده می شود و یا اظهار بی اطلاعی می شود، این ندادن اطلاعات در حالیکه اطلاعات وجود دارد ولی شفافیت در بیان وجود ندارد، به نظر شما چقدر روی اعتماد مردم به رسانه ها تاثیر گذار می تواند باشد؟
طبعا این روند بسیار مهم است چون رسانه باید اطلاعات خود را از نهاد مسئول بگیرد و زمانیکه نهاد مسئول سکوت می کند یا روشن شدن صحبت نمی‌کند، دارای ابهام هست، بنابراین رسانه هم نمی تواند کار خاصی بکند، رسانه باید با حدس و گمان پیش برود و یا باید از منابع غیر مستقل و منابع جعلی اخبار خود را به دست آورد و اقتباس بکند و خبرش منتشر کند و طبعا مخاطب دچار سردرگمی، بی اعتمادی و فیک نیوز می‌شود.
دقت کنید رسانه های خارجی توانستند به نهاد رسانه‌ای تبدیل شوند و عقبه رسانه ای روشن دارند و در عین اینکه بودجه های حاکمیتی و دولتی را جذب می کنند ولی در عین حال سعی می‌کنند استقلال حرفه‌ای خود را در حوزه رسانه و خبر حفظ کنند بنابراین هم می توانند منتقد باشند و هم به روند اطلاع رسانی کمک کنند تا یک فراگرد ارتباطی درست در جامعه شکل بگیرد ولی در کشور ایران متاسفانه این آسیب وجود دارد.
در ایران منابع مسئول پاسخگو نیستند بنابراین انتشار اخبار از سوی رسانه‌ها و برمبنای حدس و گمان آنها، باعث بی اعتمادی مخاطب و بی اعتباری رسانه می شود.
بنابراین جذب مخاطب و استقلال حرفه ای در حوزه خبر و اطلاع رسانی بسیار مهم است و باید از آن به خوبی مراقبت و محافظت کرد؛ در رسانه های خارجی منتقدان به روند اطلاع‌رسانی کمک می کنند تا فراگرد ارتباطی مناسبی در جامعه شکل گیرد، ولی در رسانه‌های ایران این آسیب وجود دارد، نه منابع مسئول پاسخگو هستند و اطلاع رسانی بر اساس حدس و گمان باعث می شود که ارتباط درست و صحیح شکل نگیرد و این اطلاع رسانی بر اساس حدس و گمان در نهایت موجب بی اعتمادی مخاطبان به رسانه می شود.
بنابراین آیا اگر رسانه‌ها خصوصی شوند و وابستگی به دولت نداشته باشند، می توانیم بگوییم نهاد رسانه ای در ایران شکل می گیرد؟
پاسخ به این مسئله دو بخش دارد، قطعاً رسانه‌های مستقل و بخش خصوصی، بسیار بهتر و چالاک تر از دولت هستند اما رفتار ارتباطی دولت و حاکمیت باید بازبینی شود یعنی رفتاری که در قرن بیست و یکم دیگر پاسخگو نیست و باید تغییر کند، شاید زمانی اینگونه رفتار ارتباطی جواب می داد و برخی اطلاعات را کتمان می‌کردیم و از مخاطبان نیز پاسخ می گرفتیم ولی الان آنقدر ابزار اطلاعاتی و فضای اینترنت گسترده شده است که دیگر از این روش نمی توان استفاده کرد حتی ممکن است اطلاعات نادرست باشد ولی مردم به دنبال کسب اطلاعات هستند.
ممکن است اطلاعات نادرست و غلط باشد ولی مردم به مرور، به اطلاعات درست، دست پیدا می کنند چون نیاز اطلاعاتی فراتر از نیاز بیولوژیکی است و نیاز ارتباطی طبقه پایین تر از هرم مازلو را به خود اختصاص می دهد، وقتی ما یک نیاز ارتباطی را به رسمیت نمی شناسیم و به آن پاسخ نمی دهیم قطعاً نیاز ارتباطی مسیر خود را پیدا می‌کند و به پاسخ می رسد.
با توجه به ابزارهایی که اکنون برای کنترل اطلاعات جامعه وجود دارد مانند محدود کردن فضای اینترنت و دسترسی مردم به شبکه های اجتماعی و اینترنت به منظور کنترل اجتماعی مردم و کنترل شرایط بحرانی، تحلیل شما در برابر اینگونه تصمیم گیری ها چیست؟
قطعا امنیت یک جامعه مهم است، پیامبر اکرم می‌فرماید: «نعمتان مجهولتان الصّحة و الامان» دو نعمت که برای ما ناشناخته هستند یکی صحت و سلامت و دیگری امنیت است، اما امنیت به هر قیمتی، شاید ناامنی به وجود آورد، امنیت در جامعه بسیار مهم است و باید مورد توجه بسیار قرار گیرد ولی اینکه برای کنترل اجتماعی و کنترل بحران ها، دسترسی به اینترنت محدود شود و این شیوه، روشی دائمی برای کنترل باشد؛ راه درستی نیست، چراکه زمانی که دستمان باز شود و دیگر ترفندی نداشته باشیم مطمئنا از این راه دیگر جواب نمی گیریم .
محدود کردن فضای اینترنت و مسدود سازی اطلاعات ممکن است یکی دو بار پاسخ بدهد ولی بالاخره راه‌های جایگزین برای دست پیدا کردن به اطلاعات فراوان است
در عصر حاضر که فضای اینترنت و فضای سایبری به عنوان یک رسانه ی بدون متولی فعالیت می کند، این عدم تمرکز می تواند هزار مسیر جایگزین را برای دسترسی به اطلاعات باز کند، مگر اینکه بخواهیم همه اینها را مسدود کنیم که امکان پذیر نیست.
انسداد اطلاعاتی در بلندمدت و یک راهکار همیشگی، نمی تواند به عنوان راهکار اصولی استفاده شود.
نظر شما