سیر کردن گرسنگان از برجسته ترین اعمال ابرار است

خبرگزاری شبستان//کرمان

سوره هل اتی، سندى بزرگ بر فضیلت اهل بیت پیامبر (ص) است؛ ابن عباس مى‏گوید: «حسن و حسین علیهما السّلام بیمار شدند، پیامبر (ص) با جمعى از یاران به عیادتشان آمدند، و به على (ع) گفتند: اى ابو الحسن! خوب بود نذرى براى شفاى فرزندان خود مى‏کردى.

على (ع) و فاطمه (س) و فضه که خادمه آنها بود نذر کردند که اگر آنها شفا یابند سه روز روزه بگیرند.

چیزى نگذشت که هر دو شفا یافتند، در حالى که از نظر مواد غذایى دست خالى بودند على (ع) سه من جو قرض نمود، و فاطمه (س) یک سوم آن را آرد کرد، و نان پخت، هنگام افطار سائلى بر در خانه آمد و گفت: «السّلام علیکم اهل بیت محمّد صلّى اللّه علیه و آله سلام بر شما اى خاندان محمد! مستمندى از مستمندان مسلمین هستم، غذایى به من بدهید». آنها همگى مسکین را بر خود مقدم داشتند، و سهم خود را به او دادند و آن شب جز آب ننوشیدند.

روز دوم را همچنان روزه گرفتند و موقع افطار وقتى که غذائى را آماده کرده بودند (همان نان جوین) یتیمى بر در خانه آمد آن روز نیز ایثار کردند و غذاى خود را به او دادند (بار دیگر با آب افطار کردند و روز بعد را نیز روزه گرفتند).

در سومین روز اسیرى به هنگام غروب آفتاب بر در خانه آمد باز سهم غذاى خود را به او دادند.

هنگامى که صبح شد على (ع) دست حسن و حسین علیهما السّلام را گرفته بود و خدمت پیامبر صلّى اللّه علیه و آله آمدند هنگامى که پیامبر صلّى اللّه علیه و آله آنها را مشاهده کرد دید از شدت گرسنگى مى‏لرزند! فرمود: این حالى را که در شما مى‏بینم براى من بسیار گران است، سپس برخاست و با آنها حرکت کرد هنگامى که وارد خانه فاطمه علیها السّلام شد دید در محراب عبادت ایستاده، در حالى که از شدت گرسنگى شکم او به پشت چسبیده، و چشمهایش به گودى نشسته، پیامبر صلّى اللّه علیه و آله ناراحت شد در همین هنگام جبرئیل نازل گشت و گفت اى محمّد! این سوره را بگیر، خداوند با چنین خاندانى به تو تهنیت مى‏گوید، سپس سوره «هل اتى» را بر او خواند».

بعضى گفته‏اند که از آیه «ان الابرار» تا آیه «کان سعیکم مشکورا» که مجموعاً 18آیه است در این موقع نازل گشت.

این نص حدیثى است که با کمى اختصار در «الغدیر» آمده است، و در همان کتاب از 34 نفر از علماى معروف اهل سنت نام مى‏برد که این حدیث را در کتاب هاى خود آورده‏اند، به این ترتیب روایت فوق از روایاتى است که در میان اهل سنت مشهور بلکه متواتر است.

و اما علماى شیعه همه اتفاق نظر دارند که این هیجده آیه یا مجموع این سوره، در ماجراى فوق نازل شده است و همگى بدون استثناء در کتب تفسیر یا حدیث روایت مربوط به آن را به عنوان یکى از افتخارات و فضائل مهم على (ع) و فاطمه زهرا و فرزندانشان علیهم السّلام آورده‏اند.

نام‌های سوره:

براى این سوره نامهاى متعددى است که مشهورترین آنها سوره انسان و سوره دهر و سوره هل اتى است که هر کدام از آنها از یکى از کلمات اوائل سوره گرفته شده است.

محتواى سوره انسان:

این سوره در عین کوتاهى محتواى عمیق و متنوع و جامعى دارد و از یک نظر مى‏توان آن را به پنج بخش تقسیم کرد: در بخش اول از آفرینش انسان و خلقت او از نطفه امشاج ( مختلط ) و سپس هدایت و آزادى اراده او سخن مى‏گوید .در بخش دوم سخن از پاداش ابرار و نیکان است که شان نزول خاصى در مورد اهل بیت علیهم‏السلام) دارد که به آن اشاره شد.

در بخش سوم دلائل استحقاق این پاداشها را در جمله‏هائى کوتاه و مؤثر بازگو مى‏کند. در بخش چهارم به اهمیت قرآن، و طریق اجراى احکام آن ، و راه پرفراز و نشیب خودسازى اشاره شده و در بخش پنجم سخن از حاکمیت مشیت الهى ( در عین مختار بودن انسان ) به میان آمده است.

فضیلت تلاوت سوره انسان:

در حدیثى از پیغمبر اکرم (ص) آمده است: من قرأ سورة هل اتى کان جزاؤه على الله جنة و حریرا : کسى که سوره هل اتى را بخواند پاداش او بر خداوند بهشت و لباس هاى بهشتى است.

و در حدیثى از امام باقر (ع) آمده که یکى از پاداش هاى کسى که سوره هل اتى را در هر صبح پنجشنبه بخواند این است که در قیامت با پیغمبر اکرم (ص) خواهد بود.

اوصاف ابرار، دلیل استحقاق آنان نسبت به نعمت های بی مانند الهی

در این سوره با ذکر 5 صفت از اوصاف "ابرار" و "عبادالله" این اوصاف را دلیل استحقاق انان نسبت به همه نعمت های بی مانندی که در آیات قبل اشاره شده است، می داند.
 

بر این اساس "وفای به نذر" از نخستین این اوصاف است و با توجه به صیغه مضارع در یوفون و یخافون و افعال بعدی مشخص می شود که این برنامه همیشگی و مستمر آنان است.

ایمان به معاد و احساس مسئولیت شدید آنان در برابر فرامین الهی، دادن غذای خود به یتیم و مسکین و اسیر در عین نیازمندی به آن و البته اطعامی توأم با ایثار از دیگر اوصاف آنان است.

در آیه 9 سوره، چهارمین عمل برجسته ابرار را اخلاص می شمرد؛ گرچه این برنامه، منحصر به اطعام نیست و آنان در تمام اعمالشان مخلصانه و برای ذات پاک خداوند و هیچ چشمداشتی به پاداش مردم این اعمال را انجام می دهند.

و در آخرین توصیف از ابرار می فرماید: آنان می گویند که ما از پروردگارمان خائفیم از آن روز که عبوس و شدید است.

نکته مهم: سیر کردن گرسنگان از بهترین حسنات است
 

نه تنها در آیات مورد بحث اطعام، طعام را یکى از کارهاى برجسته ابرار و عباد اللّه مى شمرد، که در بسیارى از آیات قرآن روى این معنى تکیه و تأکید شده است، و نشان مى دهد این کار در پیشگاه خدا محبوبیت خاصى دارد.

و اگر به دنیاى امروز نگاه کنیم که طبق اخبار منتشره، هر سال میلیون ها نفر از گرسنگى مى میرند، در حالى که در مناطق دیگر دنیا آن قدر غذاى اضافى به زباله دان ها مى ریزند که حسابى براى آن نیست، اهمیت این دستور اسلامى از یکسو، و دورى دنیاى امروز از موازین اخلاقى از سوى دیگر، روشن مى گردد.

در روایات اسلامى نیز تأکید بسیار در این زمینه دیده مى شود که به عنوان نمونه چند حدیث را در اینجا مى آوریم: در حدیثى از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) آمده است: «کسى که سه نفر از مسلمانان را اطعام کند، خداوند او را از سه باغ بهشتى در ملکوت آسمان ها اطعام خواهد کرد».

و در حدیثى از امام صادق(علیه السلام) مى خوانیم: «کسى که مؤمنى را اطعام کند تا سیر شود، احدى از خلق خدا نمى داند چقدر در آخرت پاداش دارد، نه فرشتگان مقرب الهى، و نه پیامبران مرسل، جز خداوند که پروردگار عالمیان است».

در حدیث دیگرى از همان امام آمده است: «اگر مؤمن نیازمندى را اطعام کنم نزد من محبوبتر است از این که فقط به دیدار او بروم، و اگر بدیدار او بروم نزد من محبوبتر است از این که ده برده را آزاد کنم»!

قابل توجه این که در روایات، تنها روى نیازمندان و گرسنگان تکیه نشده بلکه در بعضى صریحاً آمده است: «اطعام مؤمنان» هر چند بى نیاز باشند، همچون آزاد کردن برده است، و این نشان مى دهد: هدف از این کار، علاوه بر رفع نیازمندى ها جلب محبت و تحکیم پیوندهاى دوستى و صمیمیت است.

به عکس آنچه در دنیاى مادى امروز معمول است که گاه دو دوست نزدیک، یا دو خویشاوند به مهمانخانه اى مى روند هر کدام باید سهم خود را بپردازد، گوئى مسأله میهمانى کردن، مخصوصاً نفرات بسیار براى آنان بسیار شگفت آور است.

در بعضى از روایات نیز تصریح شده: اطعام گرسنگان به طور مطلق (هر چند مؤمن و مسلمان هم نباشند) از افضل اعمال است، چنان که در روایتى از پیغمبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) آمده است: «یکى از برترین اعمال نزد خدا خنک کردن جگرهاى داغ است، و سیر کردن شکم هاى گرسنه، سوگند به کسى که جان محمّد در دست او است بنده اى که شب سیر بخوابد و برادر ـ یا فرمود همسایه ـ مسلمانش گرسنه باشد، به من ایمان نیاورده است»!

ذیل حدیث فوق، گرچه درباره سیر کردن مسلمانان است، ولى آغاز آن هر تشنه و گرسنه اى را شامل مى شود، و بعید نیست گستردگى مفهوم آن حتى حیوانات را نیز شامل شود.

تفسیر نمونه جلد 25

پایان پیام/