آیینی ۴۰۰ ساله؛ «علم پیغمبر» بزرگترین اجتماع مذهبی جنوب کشور در میناب

خبرگزاری شبستان-هرمزگان: « علی ذاکری »، فعال رسانه؛ برای زنده نگه داشتن واقعه عاشورا و عزاداری امام حسین(ع) در هر نقطه‌ای از کشور یک سری آیین و سنت‌ها در میان مردم معمول و رایج است که در ماه محرم اجرایی می‌شود و این آداب و سنن در مناطق مختلف و شهرهای ایران متفاوت و متنوع است.

برخی سنت‌های رایج، گاهی پشتوانه‌ای دینی دارد و متکی به روایات و مستند به فقه و حدیث و برخی دیگر برآمده از اعتقاد مردم و ریشه در محبت عمیق آنان نسبت به اهل بیت(ع) دارد.

علم پیغمبر(ص)، عنوان آیینی با قدمت بیش از 370 سال در میناب یکی از آیین‌های عزاداری مردم این منطقه است که از جایگاه بالایی در امور مذهبی هرمزگان برخوردار است به گونه‌ای که در روز پنجم محرم هر سال بسیاری از افراد برای شرکت در این مراسم از استان‌های همجوار و کشورهای همسایه به میناب سفر می‌کنند.

علم پیغمبر(ص) و علم صاحب‌الزمان (عج)، این دو علم بسیار مورد توجه مردم میناب است به گونه‌ای که عصر روز پنجم محرم اکثر مردم این شهر در این مراسم شرکت می‌کنند و در پیشاپیش علم‌ها گوسفند قربانی کرده شکلات، نقل، گل، سکه و گلاب بر آنها می‌پاشند.

اکثر حسینیه‌های میناب با آغاز ماه محرم و ایام سوگواری حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع)، به نام یکی از معصومان(ع) علم می‌بندند و آن را در محله‌ها همراه با دسته‌های سینه‌زن که اغلب از بزرگان و معتمدان هر محل تشکیل می‌‌شود، می‌گردانند و به این گردش علم "پرسه" گفته می‌شود.

علم حضرت ابوالفضل(ع)، دو علمان، علم امام رضا(ع)، علم زین‌العابدین(ع)، علم امام حسن(ع)، علم رسول‌الله(ص) و علم صاحب‌الزمان (عج) از علم‌های مشهور این شهر به شمار می‌روند.

قدمت مراسم علم ویژه پیغمبر(ص) در شهرستان میناب به 370 سال پیش بر می‌گردد.

در این مراسم ابتدا علم پیغمبر(ص) توسط تعدادی از مومنان و افرادی که دارای حسن شهرت و اعتبار مذهبی هستند با عطر و گلاب ناب و سلام و صلوات شست‌وشو می‌شود.

به هنگام بستن علم (پوشاندن آن به وسیله پارچه‌های مرغوب، قیمتی و اعلی نذری و یا خریداری شده) افرادی که از صدای زیبا برخوردار هستند چاوش می‌خوانند.

ماتم قلعه میناب در روز پنجم محرم میزبان مداحان و چاوش‌خوانان مشهور سراسر این شهرستان است.

کار بستن علم تقریباً از ساعت هشت صبح تا 12 ظهر به طول می‌انجامد و در طول این مدت خیل مشتاقان و مردمی که از اقصی نقاط هرمزگان به میناب آمده‌اند در ماتم قلعه (حسینیه رسول‌الله) اجتماع کرده و مشغول تسبیح، ذکر و یا مرثیه هستند.

چوب علم نیز از شاخه‌های درخت لور (انجیر معابد) که در میناب به وفور یافت می‌شود، تهیه شده و پس از پوشاندن علم با پارچه‌های سبز و قرمز نذری، آحاد مختلف مردم برای زیارت علم‌ها و تبرک جستن به آنها، وارد حسینیه می‌شوند.

در این روز ارادتمندان به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) از سراسر هرمزگان، استان‌های همجوار و حتی کشورهایی نظیر بحرین، قطر و امارات متحده عربی جهت شرکت در مراسم علم‌کشی و عزاداری سالار شهیدان به این شهرستان می‌آیند.

پس از بستن علم در حسینیه ماتم قلعه، مابقی علم‌ها که منتسب به ائمه اطهار(ع) هستند از مناطق مختلف شهری و روستایی میناب به حسینیه ماتم قلعه می‌آیند و پس از حضور در این حسینیه و برپایی مراسم نوحه‌خوانی و سینه‌زنی سنتی، راس ساعت 15 از ماتم قلعه به سمت حسینیه لب رودخانه و سپس به حسینیه دیگر که معروف به منبر قاسم علی است ادامه مسیر می‌دهند و در آنجا پس از توقفی کوتاه به منزله ادای احترام و قرائت فاتحه به روح بنیانگذار این آیین (حاج عبدالصمد عبدالصمدی و شیخ حسن شیخ میرزا) و نیز ملحق علم صاحب‌الزمان (عج) به سایر علم‌ها، علم پیغمبر(ص) در جلو جمعیت و مابقی علم‌ها پشت سر آن به حرکت خود از میدان استقلال به سمت میدان شهدا و از آنجا به میدان ولایت و در نهایت به سمت بلوار ساحلی (حسینیه لب رودخانه) ادامه می‌دهند.

شرکت‌کنندگان با طی کردن مسیر خیابان‌های شهید جهانگیر امینی و آموزش و پرورش، روبه‌روی مسجد صاحب‌الزمان (عج) چند لحظه متوقف می‌شوند و برای دیگر دست‌اندرکاران آیین علم پیغمبر(ص) که قبور آنان در همین مکان قرار گرفته و مدفون هستند فاتحه قرائت می‌کنند.

عزاداران حسینی پس از رسیدن به این حسینیه به همراه سیل خروشان جمعیتی که منتظر رسیدن علم‌ها هستند در قالب گروه‌ها و دسته‌های عزاداری تا پیش از فرا رسیدن نماز مغرب و عشا به نوحه‌خوانی، سینه‌زنی و سوگواری می‌پردازند و عشق و ارادت خود را نسبت به امامان معصوم(ع) به ویژه سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) و یاران باوفایش نشان می‌دهند.

باور مردم این خطه بر این است که در آخرالزمان، حوادثی بدین گونه اتفاق خواهد افتاد و مردم از نقاط مختلف برای حمایت و یاری امام عصر خود بسیج و به سپاه آن حضرت ملحق می‌شوند.
*قمه‌زنی‌ها به توصیه‌ و تاکید علما از علم پیغمبر حذف شد

محمد عبدالصمدی کسی که اکنون برپایی این مراسم را از اجداد خود به ارث برده و هر ساله آن را برگزار می‌کند، گفت: در سابق این مراسم همراه با قمه‌زنی بود که به توصیه برخی از سادات جلیل‌القدر از این کار جلوگیری شد.

وی قدمت برپایی آیین علم پیغمبر در میناب را 350 تا 370 ساله ذکر کرد و افزود: این آیین در میناب به ترتیب توسط حاج عبدالصمد عبدالصمدی، کربلایی عبدالرسول عبدالصمدی، کربلایی عباس عبدالصمدی و مشهدی احمد عبدالصمدی برگزار شده و به نسل کنونی رسیده است.

*خیابان‌های میناب گنجایش برگزاری این مراسم را ندارد

وی گفت: از 20 سال پیش جمعیت و حضور مردم در این مراسم به گونه‌ای شده که حتی خیابان‌ها نیز با وجود اینکه با همکاری راهنمایی و رانندگی و نیروی انتظامی هیچ وسیله نقلیه و خودرویی در آنها تردد ندارد ولی باز هم پاسخگوی حضور عزاداران اباعبدالله نیست و گنجایش جمعیت روز پنجم محرم را ندارد.

این خادم اهل بیت اظهار داشت: طی سال‌های اخیر عدم کنترل جمعیت در مراسم علم پیغمبر، به واسطه حضور بی‌حد مردم سبب شده که این مراسم مقداری از نظر نظم دچار مشکل شود.

عبدالصمدی ادامه داد: بستن علم پیغمبر(ص) توسط هفت نفر از افراد مومن و معتمد از ساعات نخست روز پنجم محرم آغاز می‌شود.

وی ضمن تشریح نحوه بستن علم، گفت: چوب علم ابتدا با آب معمولی و سپس با گلاب شسته و با پارچه‌های نذری و خریداری شده اعلا به گونه‌ای که پارچه قرمز بر روی دیگر پارچه‌ها قرار دارد بسته می‌شود.

* سَرشَدَه، نقره (پنجه) علم پیغمبر میناب در شیراز

وی در خصوص "سَرشَدَه" (پنجه) علم پیغمبر(ص) گفت: قدمت این پنجه به بیش از 50 سال می‌رسد که اهدایی از کربلا و تبرک شده به ضریح امام حسین(ع) است.

عبدالصمدی بیان کرد: "سرشده‌"ای در مراسم قدیم استفاده می‌شده از جنس نقره خالص بوده که بنابر آنچه از بزرگان نقل شده در زمان پهلوی اول به موزه نگهداری اشیا باستانی به شهر شیراز منتقل شده و

هم‌اکنون نیز در یکی از موزه‌های تاریخی این شهر نگهداری می‌شود.

وی ادامه داد: سرشده‌ای که در حال حاضر بر علم بسته می‌شود از جنس روی است که بر آن آیات قرآن حکاکی شده و طرح آن ترکیبی از گنبد مسجدالنبی است به گونه‌ای که دو طرف آن را دو مناره که بالای آنها به شکل پنجه است احاطه کرده است.

آیین علم پیغمبر در واقع شیوه‌ای عزاداری با هدف زنده نگه داشتن عاشورا حماسه حسینی و ابراز ارادت به شهدای کربلاست که از دیرباز در میناب مطرح بوده و برپایی آن جنبه مردمی دارد.

این آئین که بزرگترین اجتماع مذهبی جنوب کشور در روز پنجم محرم است در سال 1395 به شماره 1289 در فهرست آثار ملی میراث فرهنگی ناملموس کشور به ثبت رسیده است.

آئین علم پیغمبر میناب فردا ۱۴ شهریورماه مصادف با پنجم محرم از ۱۷ به صورت زنده از سیمای مرکز خلیج فارس پخش می شود.