خبرگزاری شبستان- گیلان، مهری شیرمحمدی؛ از روستای «شالما» تا مرکز استان یعنی شهر«رشت» راه زیادی بود. البته برای نوجوانی که ۱۱۸سال پیش می‌خواست از این روستای ییلاقی در کوه‌های شهرستان شفت برای ادامه تحصیل به دبیرستان شاهپور بیاید.
اگرچه امروز شالما را با صنایع چوبی دست‌سازش می‌شناسند، اما دیرگاهی است که بواسطه پزشک خیری که بالیده شالماست، رنگ آبادانی بخود گرفته است.
هنوز در شالما و سفیدمزگی و دیگر محلات اطراف، مردم به یاد دارند که دکتر «رضی شبان» برای مداوای رایگان بیماران می‌رفت، اما این تمام ماجرا نبود. اگرچه دبستان شالما بنام «دکتر منوچهر اقبال»، رئیس شرکت ملی نفت ایران، نامگذاری شده است، اما این مدرسه به همت دکتر رضی شبان احداث شد. علاوه بر احداث درمانگاه در شالما، دکتر شبان، مرکز درمانی قوام در روستای بازکیاگوراب واقع در شرق گیلان را نیز احداث کرده است.
اکنون تصویر پزشکی که بخشی از سال بیماران را رایگان مداوا میکرد، در مسجد روستای شالما نصب شده است. مسجدی که شبان هزینه احداث آن را پرداخت.
مردم قدردان زحمات پزشکی هستند که علاوه بر بنای مسجد، مدرسه و درمانگاه، راه روستایی شالما به امامزاده اسحاق را نیز احداث کرده است. این را نویسنده کتاب «تاریخ شفت» می‌گوید.
«نادر افشاریان» نویسنده کتاب در این‌باره می‌گوید: دکتر رضی شبان در ۱۲تیر ماه ۱۲۹۰ در محله سفیدمزگی روستای شالما در شهرستان شفت متولد شد. پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی در زادگاهش، برای ادامه تحصیل به مدرسه شاهپور آن زمان(شهید بهشتی فعلی) آمد و پس از پایان دوره متوسطه، دوره هفت ساله پزشکی را در دانشگاه تهران سپری کرد.
نویسنده کتاب «تاریخ شفت» می‌افزاید: مطب دکتر شبان در سبزه میدان رشت بود و در دهه ۱۳۳۰ که اوج بیماری‌هایی نظیر وبا، مالاریا، آبله، زرد زخم، کچلی، تیفوئید، حصبه و سرخک و... گیلان را تهدید میکرد، دکتر شبان دو روز در هفته یعنی دوشنبه و پنجشنبه رایگان بیماران را مداوا میکرد و به مستخدم منزل خود هم سپرده بود حتی اگر در زمان استراحت، بیماری بوی نیاز داشت، به‌سرعت به او خبر دهد.
افزون بر آن بنا به وصیت پدرش، یحیی شبان - که دامدار شالما بود- ۱۲ روز در سال برای درمان مستمندان روستایی وقت می‌گذاشت.
به گفته افشاریان ساخت یک باب مسجد و راه روستایی از شالما به‌سمت امامزاده اسحاق از دیگر خدمات اجتماعی رضی شبان بود. اما فعالیت‌های فرهنگی وی زیر حرفه پزشکی‌اش پنهان مانده بود تا اینکه ۵۵ نسخه از هفته نامه شبان به صاحب امتیازی و مدیر مسئولی «شبان» و سردبیری «خسرو شاهی» توسط یک مورخ مورد بررسی قرار گرفت.
دکتر «فریدون شایسته» در این‌باره می‌گوید: سال گذشته بر روی جراید چاپ گیلان کار پژوهشی می‌کردم که در کتابخانه ملی رشت به نشریه شبان برخوردم. ۵۵ نسخه موجود را با حوصله خواندم و دیدم دوره انتشار مربوط به سال‌های ۱۳۲۹ تا ۱۳۳۰ است، یعنی دوران اوج‌گیری مبارزات ملی شدن صنعت نفت.
این مورخ می‌افزاید: علاوه بر سرمقاله، این نشریه هم طنز دارد، هم کاریکاتور و هجو و اخبار و مقالاتی که اوضاع سیاسی و اجتماعی رشت و کشور را در دهه ۳۰ نشان میدهد. اما عجیب است که نام این هفته نامه وزین در کتاب «تاریخ جراید گیلان» به قلم شادروان «فریدون نوزاد» نیامده است. متاسفانه در کتاب «بیمارستان های رشت» به قلم شادوران «دکتر حسن تائب» نیز نامی از این پزشک خیر نیامده است. فردی که عامل سازنده بیمارستان قوام در بازکیاگوراب و درمانگاه شالما بود. بیمارستان قوام در آن زمان یکی از مجهزترین بیمارستان‌های منطقه بود و بطور معمول روزانه سه تا پنج عمل جراحی داشت.
این پژوهشگر، احتمال میدهد علت توقف انتشار نشریه پس از ۵۵ شماره، توقیف هفته‌نامه در اثر تهدیدها به مدیر مسئول و هیات تحریریه باشد.
وی در این باره توضیح میدهد: دفتر مجله در طبقه پایین منزل شبان و در محله سبزه میدان رشت بود. در بحبوحه ملی شدن نفت، شبان مقالاتی در حمایت از ملی شدن نفت داشت و بر وکلای مردم و انجمن شهر که در راستای وظایف خود یعنی احقاق حق مردم تلاش نمیکنند، می تاخت. شاید همین عوامل بود که موجب شد منزلش را به آتش بکشند.همچنین از تورق نشریه میتوان فهمید که رضی شبان توصیههایی به شاه داشته تا از استبداد دست بردارد و با کاهش فاصله خود بین مردم، با نخست وزری مصدق موافقت کند.
شایسته همچنین می‌گوید: شماره نخست نشریه ۲۳آذرماه ۱۳۲۹ به چاپ رسید و در سرمقاله شماره نخست، هدف از انتشار را اینگونه نوشته است:« ما قول می‌دهیم تا آنجا که در خور توانایی ماست به کمک و پشتیبانی افراد ترقی‌خواه و اصلاح‌طلب ایران، از حقوق مردم محروم و ستمدیده این مملکت دفاع کنیم... ما کوشش خواهیم کرد که دست چپاول‌کنندگان حقوق اجتماعی، از سر مردم بی‌پناه این کشور کوتاه بشود و یغماگران اموال عمومی را، بدون ملاحظه و پروا معرفی کنیم.»
این پژوهشگر برخی از تیترهای نشریه را هم ذکر کرده و می‌گوید: در شماره ۱۴ بتاریخ ۱/۱/۱۳۳۰ «آرای پوچ وکلای بی‌موکل، تبدیل به گلوله شده و مغز رزم آرا را متلاشی کرد». و یا در گزارشی از عدم تخصیص عادلانه امکانات پزشکی به شهرهای گیلان اعتراض کرده است و یا به تعویض چهار استاندار گیلان طی یک سال اعتراض کرده است. همچنین، تنفر خود را از اقدام سازمان برنامه در انتقال شرکت ابریشم به تهران اعلام کرده است. یا در یک شماره تیتر کرده درحالیکه دولت از بی پولی از ملت استمداد می‌طلبد شهردار رشت هزارها تومان از پول مردم را حیف و میل می‌نماید. همین اعتراض را در تیتری با عنوان « یکی دیگر از حاتم بخشی های انجمن شهر» دارد.
با اینکه خودش در مقطعی عضو انجمن شهر بود، خواستار انحلال انجمن شهر می‌شود.
سلسله مقالات وی در دفاع از ملی شدن نفت هم خواندنی است. وی در مورد عضویت دکتر شبان در انجمن شهر نیز می‌گوید: رضی شبان از سال ۱۳۲۸ تا ۱۳۳۲ عضو انجمن شهر رشت بود. ظاهرا شبان برای حضور در مجلس شورای ملی در دوره ی ۱۷ نیز برای نمایندگی از «فومنات» اقدام می‌کند، ولی طی اعلامیه‌ای از ادامه فعالیت اعلام کناره‌گیری می‌کند. زیرا اوضاع منطقه را برای فعالیت نمایندگی مساعد ندیده و برای حفظ جان و امنیت زندگی هواداران خود از رفتارهای تهدیدآمیز و زد و خوردهای رقیب انتخاباتی، صلاح را در عدم فعالیت انتخاباتی دیده است.
شایسته پیرامون ویژگی‌های زبانی این نشریه هم یادآور می‌شود: شبان ۲ نوشته طنز در قالب نثر و به زبان‌های فارسی و گیلکی دارد. البته نام نویسنده طنز دیده نمی‌شود. طنز گیلکی با عنوان «یادگار شکار حضرت وزیر کشور» در شماره ۸ بتاریخ ۱۹بهمن ۱۳۲۹ چاپ شده است. در این طنز گیلکی، طنزپرداز به ورود بازرسان وزارتی به گیلان و پذیرایی شایان توجه مقامات محلی از آنان و عدم ارایه گزارش واقعی به بازرسان از اوضاع و احوال مردم گیلان انتقاد کرده است.
وی پیرامون سردبیر این نشریه هم می‌گوید: سردبیر هفته‌نامه شبان، فردی بنام« خسرو شاهی» بود که متاسفانه اطلاعاتی از وی نداریم. تنها می‌دانیم مقالاتی در نشریه البرز شکرالله کیهان بچاپ رسانده است. ولی نقش خسروشاهی در چاپ این نشریه وزین را نمی‌توان نادیده گرفت. ضمن اینکه دو تن از دوستان دکتر شبان به‌نام‌های محمد پوربخش و حسن صالحی جریده شبان را در داخل شهر و سر چهارراه ها توزیع می‌کردند.
نظر شما