خبرگزاری شبستان- گیلان، مهری شیرمحمدی، ییلاق سوباتان، در غرب گیلان تا همین یک دهه پیش تنها محل زندگی عشایر تالش بود. هوا که رو به گرمی می رود، گله داران تالش به ارتفاعات کوه های تالش کوچ می کنند. در این کوچ گروهی، «پوری» تنها مسکن عشایر بود؛ با چادری بافته شده از موی بز. تنور نان پزی موسوم به «ساج» سینی گردی از جنس برنج یا چدن که همچون صاحبانش کوچ می کند.
آنگونه که یکی از کارشناسان میراث فرهنگی گیلان می گوید: «پوری» شکل نخستین مسکن در گیلان بود که از گذشته های دور تاکنون به‌همان شکل تهیه می شود و مصالح آن برگرفته از طبیعت بود.
مهدی میرصالحی می افزاید: پوری به این شکل ساخته می شد که شاخه های نازک چوب را خمیده کرده و به صورت نیمه استوانه در سطح زمین فرو می کردند. نظیر شیوه ای که اکنون برای تولید خزانه برنج می سازند. سپس روی پوری را با دو لایه پارچه بافته شده از موی بز می پوشاندند. این پارچه های سیاه رنگ، که به زبان تالشی «چَدَر» نام داشت، توسط دامداران همان منطقه بافته می شد و خاصیتی داشت که مانع از نفوذ باران به داخل پوری می شد.
در کوه های تالش،هزار و ۹۰۰ متر که از سطح دریا بالاتر بروید، نسیم خنک ییلاق یک ماه از سال، عطر شقایق های وحشی را به مشام می رساند. این شقایق ها عمر کوتاهی دارند. اگر دست خواهش طبیعت‌گردان و گردشگران آنها را نچیند، پیش از اینکه اوج گرمای تابستان فرا برسد، پرپر شده اند.
در این ییلاق مه آلود اسب های یله لابه لای درختان تنک، تعطیلات ییلاق را به پایان می رسانند. عطر گلپرهای تازه همگان را مدهوش می کند.
به دلیل همجواری این ییلاق تالش نشین با استان اردبیل، تاثیرات زبانی و فرهنگی را می توان به‌خوبی لمس کرد. اگرچه اکنون می گویند «سوباتان» واژه ای ترکی به معنی جایگاه چشمه آب است. اما دکتر فرشته انسان دوست می گوید: اصل واژه «سوئه تون» است و سوئه به معنی «گلپر» است.
وی که در وجه تسمیه نام واژه روستاهای گیلان تحقیقات زیادی داشته می افزاید: اگر در فصل رویش و به گل نشستن گلپر به این ییلاق بروید، عطر گل پر در تمام فضا پیچیده است و من سالهای پیش که هنوز سوئه تون تا این اندازه ویلاسازی نشده بود، شاهد بودم ییلاق منطقه پر از گل های درشت و سفید گلپر بود.
اکنون رفتن به ییلاق سوباتان آسان شده است. همین سهل و آسانی هم بر طبیعت آسیب فراوانی زده است. از میدان نماز شهر تالش که بسمت «کیش دیبی» بروید، پیش از جاده دو طرفه ای که به سمت ییلاق «مریان» می رود، جاده خاکی است که خودروها انتظار مسافران را می کشند. توصیه شان برای عدم رفتن با خودروی شخصی به سوباتان پربیراه نیست. جاده خاکی و ناهموار کوهستانی، نیازمند قدرت بالایی است بویژه اگر این ناهمواری‌ها با ریزش کوه به سمت جاده و یا سرریز آب جویبارهای فصلی بر لغزندگی جاده می افزاید و هم اگر بلد راه نباشید، خطرات مسیر دوچندان است.
هرچه بسمت بالا می روید، از پوشش گیاهی کمتر می شود. «پوری» های عشایر جابجا در دشت پراکنده است و گله های گوسفند و بز درحال چرا، با سگی نگهبان. به ارتفاعات «ریشگاسر» که می رسید، ابرها زیر پای شما هستند. در یک دشت نه چندان مسطح، ویلاهای اجاره ای انتظار طبیعت‌گردان را می کشند.
اگر به سوباتان رفتید، به یاد داشته باشید که عدم امکاناتی همچون برق، امکان استفاده از کارت خوان را ناممکن می کند. پس چاره ای جز همراه داشتن پول نقد نیست. اینجا یخچال های طبیعی، آب چشمه های سوباتان را سرد نگه می دارد.
شب های ییلاق سوباتان حتی در اوج گرمای تابستان نیز نیازمند گرمای هیزم است. شب هنگام تمام وقت خود را صرف نشستن به دور بخاری هیزمی به صبح نرسانید، زیباترین لحظه در سوباتان بویژه اگر فضا مه آلود نباشد، دیدن ستاره ها و شهاب سنگ های آسمان سوباتان است. آسمان بقدری نزدیک است که می توان دست دراز کرد و ستاره چید.
در بازار نه چندان بزرگ سوباتان، دیدن پیرمرد خیاطی که هنوز لباس های مورد نیاز چوپانان عشایر را می دوزد، دیدنی است. کلبه چوبی «معروف خیاط»، رنگ و روفته است و بر در ورودی مغازه، کلاه ها و جلیقه های نمدی آویزان.
پیرمرد پاهایش را روی پدال بزرگ چرخ خیاطی می گذارد و با هر تکان پدال، صدای جِرجِر چرخ زینگر، سکوت کلبه چوبی را می شکند. اینجا هنوز اتوی ذغالی بکار است و گرمای خود را به درون کلبه ییلاقی پس می دهد. طاقه هایی از پارچه های نمدی روی هم افتاده است.
سوی چشمان معروف خیاط 83 ساله با آن لهجه ترکی اش ، 60 سال است لابه لای جلیقه های نمدی بجا مانده. پنج ماه از سال که عشایر سوباتان، گله های خود را به دشت های تالش می برند، معروف خیاط هم از روستای قلعه بین تالش به ییلاق می رود تا لباس های مورد نیاز عشایر را بدوزد.
در انتهای دکه خیاط، اتاقکی چوبی است با یک بخاری هیزمی و آن سوتر، خیک هایی از پوست گوسفند که از پنیر و کشک تازه گله داران سوباتان پر شده ؛ قوتِ خیاط 83ساله.
دیدن موزه مردم شناسی عشایر تالش در سوباتان از دیگر دیدنی های این منطقه است. کلبه ای چوبی که از سال 1392 به همت بهمن جلیلی ایجاد شده، بیش از 200 قلم شی، زندگی و مشاغل عشایر تالش در دهه های پیشین را روایت می کند. ابزار سنتی که با پیشرفت تکنولوژی کمتر برای زندگی امروزی بکار است. اینجا شاخ های شوکا(گوزن های بومی) دیوار موزه را زینت داده است.
سنگ آسیاب های بزرگ، خیش چوبی که روزگاری به وَرزا (گاو نر) می بستند تا با آن زمین کشاورزی را شخم بزند، چرخ نخ ریسی، سبدهای بافته شده از ترکه های ترد درختان بید با تسمه هایی در دو سو -که همانند کوله پشتی به کشاورزان در حمل بار کمک می کرد. ظرف شیشه ای نگهداری نفت، ترازویی از جنس گالی، قهوه جوش های روسی، سماور و اتوی ذغالی، رادیوگرام، تنبوشه های سفالی آب بر، انواع ظروف دوشیدن و حمل شیر، هاون های سنگی، سطل هایی که از پوست یکپارچه درخت گیلاس ساخته شده است.
اینجا زنان عشایر تالش دوشادوش مردان بکارند. به گفته مدیر این موزه، در گذشته زنان در زمان سوار شدن بر اسب، «چاقچور» می پوشیدند. چاقچور، شلوارهای پرچینی بود که از ناحیه مچ پا جمع می شد تا سوارکار به راحتی بتواند بر زین اسب بنشیند.
در سوباتان دشت شقایق در نیمه های خرداد به گل می نشیند و «آبشار ورازان» در یک فضای مه آلود طبیعت گردان را می طلبد که از خود ییلاق تا آبشار را پیاده طی کنند.
«آبشار ورازان» در بلندترین رشته کوه تالش واقع در کوه های سوباتان از بلندای یک کوه صخره ای پایین می ریزد. از ویلاهای سوباتان تا آبشار تنها چهار کیلومتر راه است و در مسیر پیاده روی می توان از دیدن گیاهان دارویی منطقه هم لذت برد.
«دریاچه نئور» از دیگر جاذبه های این دشت ییلاقی است. اگرچه نئور در تقسیمات جغرافیایی جزو استان اردبیل است، اما طبیعت گردان سوباتان خواستار دیدن دریاچه ای هستند که از ذوب شدن برف و یخ کوه های تالش در شکاف مسطح بین کوه ها ایجاد شده و پوشش گیاهی تنکی که گلهای شبدر و یونجه اش خوراک خوبی برای دام های عشایر است.
رفتن تا دریاچه نئور ساعت ها پیاده روی در دل کوه را مطلبد. قوت بدنی و تحمل گرمای خورشیدی که دقیقا بالای سرشماست. آنقدر نزدیک که شعله هایش تیغ می کشد. پیش از دریاچه، چشمه ییلاق، دمی از خستگی راه را می زداید. دیدن عقاب و شاهین های متعددی که بر ستیغ کوه پر می کشند، دیدنی است. اینجا لانه گزینی و جوجه آوری عقاب بر بلندایی است که دست بنی بشری به آن نمی رسد.
سوباتان، کمتر از نیمی از فصل سال سکنه دارد. مهرماه که می آید، سوباتان اولین برف زمستانی را تجربه می کند، اما پیش از این گله داران کوچ خود را به قشلاق اتمام رسانده اند.
نظر شما