خبرگزاری شبستان – مازندران، روزها به صورتی آمده و رفته اند که گویی سال جاری، تازه آغاز شده اما روزگار گشته و گشته تا به اواخر این سال نزدیک شدیم.
نگاهی به خیابان ها و منازل حکایت از آمدن سال جدید دارد و آیین و رسومی که در دیار مازندران برای ورود به سال جدید برگزار می شود.
نوروزخوانی یکی از سنت های مازنی ها به شمار می آید که در باورهای دینی مازنی ها ریشه دارد و نوروزخوانان در چند روز مانده به سال نو با حضور در خیابان ها، نشاط آمدن بهار را به مردم مژده می دهند.
خواندن اشعار مذهبی به ویژه اشعاری که در صدا و سیما پخش می شود و در خیابان ها و کوچه ها گوش ها را نوازش می دهد نظیر
بهار آمد، بهار آمد، خوش آمد
علی با ذوالفقار‌آمد، خوش آمد
علی با ذوالفقار آن شاه مردان
دل ناشاد ما رِا شاد گردان
محمد، یا محمد، یا محمد
قبای اطلسی داره محمد
اگه خواندی محمد، ره شناسی
بگو صل علی و ال محمد
دلم خوانده که پیغمبر بوینم
دمی با ساقی کوثر نشینم
همان پیغمبری اسمش محمد
شفاعت می‌کنه روز قیامت
به قرآنی که آیه اش بی‌شماره
به آن شاهی که تیغش ذوالفقاره
سر از بالینه ته من بر ندارم
تا که دین محمد برقراره
شبی آقا علی بازار می رفت
تماشا بر گل و گلزار می‌رفت
گرفتم من دست آقا ره ببوسم
هزاران مثل من زوار می‌رفت
امیرالمومنین یا شاه مردان
دل ناشاد ما را شاد گردان
اندی من می‌گویم حمد خدا ره
همان نام محمد مصطفی ره
تا که دین محمد برقراره
علی در خدمت پروردگاره
امیرالمومنین، یا شاه مردان
دل ناشاد ما را شاد گردان
علی را خواب دیدم خواب دیدم
علی را مسجد و محراب دیدم
علی دُل‌دُل سوار قنبر جلودار
که قنبر در جلو من می‌دویدم
امیرالمومنین یا شاه مردان
دل ناشاد ما رِا شاد گردان
اول بسم الله و دوم رحیمه
همان نام خداوند کریمه
بر انگشت سلیمان بوده انگشتر
نگینش گنده بود آقا علی رِه
علی را خواب دیدم، خواب دیدم
علی را مسجد و محراب دیدم
علی دُل دُل سوار قنبر جلودار
که قنبر در جلو من می‌دویدم
سحرگاهی رسیدم بر سر پل
قدم‌های علی با سم دُل‌دُل
عرق از سنیه‌ی پاک محمد
چکیده بر زمین گل درآمد
محمد مصطفی قربان نامت
علی شیر خدا هستیم غلامت
علی شیر خدا آن شاه مردان
دل ناشاد ما را شاد گردان
شبی رفتم من خانه محمد
بدیدم جبرئیل ایستاده خدمت
بگفتم جبرئیل چه داری مطلب
بگفت صل الله و آل محمد
محمد، یا محمد، یا محمد
ملائک بر دیدار تو آمد
ملائک بر دیدارت صف کشیده
برای خاطر روی محمد
و این اشعار بیانگر ارادت به ائمه اطهار(علیهم السلام) به ویژه حضرت امام علی(علیه السلام) است.
اشخاصی که این اشعار را می شنوند انعامی به نوروزخوانان می دهند که در گذشته بیشتر تخم رنگی و محصولات خانگی بود.
علاوه بر آن شنیدن نوزوخوانی در گذشته در روستاها مرسوم بود اما اکنون با ورود به شهرها، امید می رود تا این آیین همچنان مانا باقی بماند و به نسل های آینده با همان اهداف و رسالت خود انتقال یابد.
با تاملی بر آداب و رسوم احساس می شود که باید به داشته های خود افتخار کرد چرا که هر یک از آنها هویت ساز جامعه هستند و با عدم آنها جامعه مسخ و سرگشته می شود.
بجاست تا جامعه شناسان و مسئولان فرهنگی با کمک یکدیگر در ترویج سنت های کهن دیار مازندران اهتمام فراوان داشته باشند و به این داشته ها افتخار کنند.
و نیاید زمانی که شعر
سال ها دل طلب جام جم از ما می کرد
آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می کرد
را بشنویم و افسوس داشته های خود را بخوریم.
«زین العابدین درگاهی» از پژوهشگران و مولفان مازندرانی درباره آیین نوروزخوانی به خبرنگار خبرگزاری شبستان در ساری گفت: نوروز یک سنت قدیمی در فرهنگ ایران است.
وی اظهار کرد: نوروزخوانی بحث ویژه ای در مازندران دارد و با نگاهی به محتوا و آسیب ها و همچنین فعالیت های نوروزخوانان در زمان حاضر متوجه تفاوت آن از نظر دیدگاه جامعه شناختی و روانشناختی و اجتماعی با گذشته می شویم.
درگاهی بیان کرد: در نوروخوانی های گذشته به ویژه بعد از اسلام در مازندران رنگ و بوی مذهبی آن به خوبی احساس می شود چرا که مذهب غالب در این استان مذهب شیعه بوده است.
وی ابراز کرد: در شیعه با توجه به مسائل اعتقادی حاکم در دنیای اسلام آن روز باید به دو نکته مهم توجه کرد که نکته نخست در منقبت خوانی و مناقب جهت بیان فضائل خدا است.
درگاهی ادامه داد: شیعه ها در زمانی که امنیت بیشتر داشتند مناقب علوی می خواندند که در کتاب «النقض» ابوالجلیل رازی، گزارش هایی است که در شهرهای مختلف نظیر ساری به مدح و منقبت امام علی(علیه السلام) پرداخته می شد.
وی گفت: آیین نوروزی که ریشه در سنت ایرانیان دارد با رنگ و بوی شیعی آمیخته می شود و نوروز به عنوان جشن نوزایی طبیعت، جشن زمان، جشن رویش است که رنگ و بوی اسلامی و شیعی خاصی می گیرد.
درگاهی اظهار کرد: علاوه بر مفاهیم، جشن و سرور نوزایی طبیعت و مدح شیعی را بیان می کند و نوروزخوانی که شاعران آن بیشتر از مردم روستا بودند و طبع و ذوقی داشتند در فصل کشت جدید به همراه طبیعت سر ذوق می آمدند و بداهه شعر و مفاهیم مختلف نظیر ستایش حضرت حق، ثنای پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم) و توصیف امامان را به همراه توصیف طبیعت و بهار و زیبایی ها و دگرگون شدن ها انجام می دادند.
وی بیان کرد: درآمیختگی نوزایی با مباحث دینی، شکل و نمای منقبت خوانی را دارد که با توصیف طبیعت و زمان جدید نیز توام می شد.
درگاهی ابراز کرد: تفاوت نوروزخوانی در گذشته حضور دو تا سه نفر بر در خانه های مردم بود که نوروزخوانی را انجام می دادند و با توجه به شناسایی صاحبخانه از قبل در وصف صاحبخانه می خواندند و انعام دریافت می کردند.
وی گفت: نوزوزخوانی تحت تاثیر دین و موسیقی کلاسیک و حساب شده بود و همه نوروزخوانان از شاعران حرفه ای نبودند اما اسکلت و سادگی و روانی مضامین دینی و اجتماعی و اخلاقی به خوبی احساس می شد.
اهداف و رویکردهای نوروزخوانی خیلی کمرنگ شده است
درگاهی اظهار کرد: امروزه با توجه به وسایل ارتباط جمعی فراوان در جامعه، فرارسیدن بهار به راحتی به گوش مردم می رسد و اهداف و رویکردهای نوروزخوانی خیلی کمرنگ شده است.
وی بیان کرد: کارناوال های شادی در شهرها با رنگ و لعاب نوروزخوانی گذشته نیست چرا که اسب و گاری در گذشته سوار نمی شدند و نظیر جشن عروسی هل هله و سوت زدن و ... نبوده و همچنین محتوای برخی از اشعار تغییر کرده است.
درگاهی ابراز کرد: مردم در شرایط اجتماعی ویژه طلب های فرهنگی از مسئولین سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دارند که این طلب ها خیلی بروز نمی کند و به منصه ظهور نمی رسد که باید شادی ها و سوگواری ها به شکل مناسب خود، شکل عرضه پیدا کند.
وی گفت: بچه های نوروزخوان که از روستاها به شهرها آمده اند و گروه های فرهنگی که تشکیل شده اند از مردم عادی و طبیعی نیستند.
درگاهی ادامه داد: بچه هایی که در مراسم نوروزخوانی وارد می شوند، این مراسم موجب مسرت آنها نمی شود چرا که فرهنگ گذشته چندان مورد توجه نیست بلکه خواسته ها و طلب های والدین است که روزی خود می خواستند به آن برسند.
وی تاکید کرد: نوروزخوانی نباید مصنوعی باشد و در سالنی به اجرای برنامه از سوی یک گروه هنری پرداخت بلکه باید از سوی مردم هنرمند و مورد طبع آنها صورت گیرد.
گزارش:معصومه علیزاده
نظر شما