خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: به مناسبت فرا رسیدن پانزدهم اسفندماه روز درختکاری و به منظور بررسی نگاه اسلام به ارتباط با طبیعت با حجت الاسلام «احمد شفیعی نیا»، استاد حوزه و دانشگاه به گفت وگو پرداخته ایم؛ وی پسادکتری فقه و حقوق مقارن از دانشگاه عدالت تهران را در کارنامه علمی خود دارد. در ادامه بخش کامل مباحث وی تقدیم حضورتان می شود:
طبیعت و به ویژه درخت در آموزه های دینی از چه جایگاه و ارزشی برخوردار است و اسلام برای بهرهبرداری از این عنصر طبیعی چه توصیه هایی دارد؟
مسئله درخت و درختکار که یک مصداق روشن آن سبزه می شود، دارای دو بعد است، یعنی برخی فقط نگاه دنیایی و مادی به این مساله دارند اما اسلام دو سویه به این مساله نگاه کرده است، یعنی به عبارتی هم خواسته دنیا را با توجه به آخرت، آباد کند و هم آخرت را با توجه به نگاه دنیا سعادتمند سازد.
برای مثال اینکه پیامبر(ص) فرمودند: «الدنیا مزرعه الاخره». واژه مزرعه بین دو کلمه دنیا و آخرت قرار گرفته است، مزرعه محل تولید و کشت است و این پیام را می دهد که گویی پیامبر(ص) فقط نمی خواست از کلمه مزرعه به عنوان یک واژه قابل فهم استفاده کند، بلکه درصدد بود مفهومی والاتر را به ما بفهماند و آن این است که در این دنیا حیات انسان متکی به خوراک است و خوراک هم مبتنی بر مزرعه و اگر انسان فضای مزرعه و طبیعت را از بین ببرد گویی در ادامه حیات دیگران خلل ایجاد کرده است.
اهمیت این مساله و بیان آن در کلام ائمه(ع) از کجا متاثر می شود؟
اهمیت مساله زمانی برای ما مشخص تر می شود که متوجه شویم حضرات معصومین(ع) می خواستند به ما بفهمانند که رفتن سمت سبزه و گل و گیاه درخت فقط فایده دنیایی ندارد بلکه سعی کردند از هر راهی تاکید بر مساله مهم حیات انسان کنند، لذا می بینیم که در بسیاری از روایات آمده که رابطه ای مستقیم بین کاشت درخت و آخرت است، برای مثال در مجموعه «ورام بن ابی فراس حلی» از «ابو ایوب انصاری» نقل است که از پیامبر(ص) روایت شده: آن شب که مرا به معراج می بردند در مسیر به ابراهیم(ع) برخورد کردم و او به من گفت که ای پیامبر! امتت را دستور بده که برای خودشان بهشت های بیشتری را به وجود بیاورند چون زمین، بهشت بسیار واسعی است و خاک اش هم بهترین خاک است و لذا به امت خود بگو از این فرصت استفاده کنند.
همچنین، در روایات است که پیامبر(ص) فرمودند: لا اله الاالله را زیاد بگویید، هر لااله الالله برایتان درختی می شود.
بنابراین نگاه به مساله طبیعت و درختکاری در سبک زندگی دینی صرفاً جنبه مادی ندارد؟
بله، اساساً وقتی به خوبی بررسی می کنیم، درمی یابیم نگاه اسلام به درختگاری و حفظ طبیعت از طریق آن، صرفاً نگاهی مادی و برای تامین زندگی دنیایی انسان نیست و پیوند عمیقی بین دیانت ما در دنیا و سعادت ما در آخرت وجود دارد، از طرف دیگر بهشت با عباراتی نظیر «جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَار» توصیف می شود.
به بیان دیگر درخت نه تنها عامل آبادانی در دنیا بلکه از عوامل آبادانی آخرت می شود؛ لذا هنگام جنگ ها حضرت رسول(ص) و ائمه(ع) تاکید داشتند که درختی قطع نشود.
دلیل این توصیه و تاکید معصومان علیهم السلام بر حفظ درختان و پرهیز از قطع آنان چیست و اتخاذ این نگاه چه مشکلات زیستی محیطی را از امروز جامعه برطرف می کند؟
یک بخش این مساله به این باز می گردد که درختان تامین کننده ادامه حیات هستند، اگر درخت نباشد اکسیژن نیست و بخش عمده ای از تغذیه ما از درختان و میوه هاست لذا وقتی که پیامبر(ص) در جهاد بودند همواره تاکید داشتند که مبادا درختی از بین برود.
از بین بردن درخت و سبزه، از بین بردن حیات انسان است، اینکه قرآن می فرماید: «هر کس نفسی را بدون حق و یا بی‌آنکه فساد و فتنه‌ای در زمین کرده، بکشد مثل آن باشد که همه مردم را کشته، و هر کس نفسی را حیات بخشد (از مرگ نجات دهد) مثل آن است که همه مردم را حیات بخشیده است» می تواند شامل حفظ درختان یا از بین بردن آنها هم شود چراکه از بین بردن درختان و بی توجهی نسبت به مراقب و حفظ آنها، تهدید برای حیات بشریت است.
چگونه می توان این نگاه متعالی اسلام به طبیعت را به سبک زندگی وارد کرد؟
حضرت رسول(ص) فرموده اند: «دنیا مزرعه آخرت است»، از همین روایت باید استفاده کرد؛ مزرعه جایی است که در آن تولید رخ داده و دستاوردهایی برای انسان به ارمغان می آورد لذا علاوه بر توجه به درختکاری و تلاش برای حفظ و سلامت درختان، باید در فرصت هایی مثل روز درختکاری به کاشت نهال های ثمربخش اقدام کنیم به ویژه امروزه که که کشور دچار خشکسالی است درختان بارده باید کاشت شوند.
کشور اکنون درگیر با دشمنان داخلی و خارجی است و جنگ به تمام معنای اقتصادی علیه ما راه انداخته اند، برای مقابله با این جنگ باید اقتصاد مقاومتی را از شعار به عمل تبدیل کنیم که یکی از راه های آن کاشت درخت است چراکه هم به نسل آینده امید می دهد و هم با برکات اش جامعه را بهره مند می سازد.
نظر شما