افزایش سطح دریاچه ارومیه/ کاهش ۴۰ درصدی مصرف آب کشاورزی

به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان، «مسعود تجریشی» در نشست خبری امروز سه شنبه 18 دی با اشاره به اقدامات انجام شده برای احیای دریاچه ارومیه گفت: از سال 72 تا 92 و در بازه زمانی 20 ساله بررسی روند تغییرات دریاچه ارومیه بیانگر آن است که سالانه 25 تا 35 سانتیمتر کاهش تراز داشته ایم.

 

مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه متوسط میزان بارندگی در بین سال های 85 تا 89 حدود 328 میلی متر بوده است، افزود: در بازه زمانی 89 تا 93 نیز متوسط بارندگی 302 میلی متر بوده است.

 

وی با اشاره به بررسی تصاویر ماهواره ای دریاچه ارومیه گفت: بررسی وضعیت دریاچه ارومیه در دی ماه امسال و در مقایسه با مدت زمان مشابه بیانگر آن است که دریاچه ارومیه وضعیت بهتری دارد به طوری که دریاچه ارومیه با وسعت بیش از دو هزار و 100 کیلومتر بالغ بر 1.6 متر مکعب آب دارد.

 

ارومیه تنها دریاچه در حال احیا در دنیا

تجریشی با بیان اینکه دریاچه ارومیه تنها دریاچه در حال احیا در دنیا است، خاطرنشان کرد: در کشورهای آمریکایی و آفریقایی نتوانسته اند دریاچه های اصلی خود را احیا بکنند در حالی که ما توانسته ایم دریاچه ارومیه را به وضعیت تثبیت برسانیم.

 

وی در ادامه با اشاره به هزینه کرد بودجه سه هزار میلیارد تومانی برای احیای دریاچه ارومیه افزود: در وضعیت اقتصادی فعلی کشور تاکنون 500 میلیارد تومان به احیای دریاچه ارومیه تخصیص داده شده است.

 

مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه افزود: از ماده 10 و 12 برای احیای دریاچه ارومیه و تخصیص بودجه به آن استفاده کرده ایم و همچنین 215 میلیارد تومان از محل بودجه سنواتی دستگاه ها برای برخی پروژه ها که آب را از سال آینده وارد دریاچه ارومیه خواهند کرد، هزینه شده است.

 

تجریشی با اشاره به هزینه انتقال آب به دریاچه ارومیه گفت: 1350 میلیارد تومان برای انتقال آب به دریاچه ارومیه هزینه شده است که می تواند از ابتدای سال 99 بیش از 600 میلیون متر مکعب آب به دریاچه ارومیه بدهد.

 

تجریشی در ادامه با اشاره به ایجاد ۱۹ تصفیه خانه در حوضه آبریز دریاچه ارومیه خاطرنشان کرد: تصفیه خانه ارومیه با 85 درصد پیشرفت و تصفیه خانه تبریز با 65 درصد پیشرفت در درجه اهمیت بالاتری قرار دارند.

 

مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکید کرد: 365 میلیارد تومان هزینه کرده ایم تا بتوانیم 180 میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه ارومیه بکنیم.

 

تجریشی با اشاره به پروژه های سخت افزاری مهم در حوضه آبریز دریاچه ارومیه گفت: پروژه های سخت افزاری برای افزایش آب ورودی به دریاچه ارومیه طراحی کرده ایم که از جمله آنها می توان به طرح توسعه شبکه های فرعی حوضه آبریز دریاچه ارومیه اشاره کرد که 30 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است و پیش بینی می کنیم تا سال 1400 حدود 100 میلیون متر مکعب آب به دریاچه برساند.

 

وی در ادامه افزود: طرح سردهنه سازی، اصلاح و بازسازی دریچه ها و آب گیری های رودخانه ها از دیگر پروژه های سخت افزاری برای احیای دریاچه است که با اجرایی شدن آن برداشت آب از رودخانه های اصلی حوضه آبریز حساب شده تر خواهد بود و برداشت غیر قانونی و غیرمجاز محدودتر می شود.

 

تجریشی به مرمت و بازسازی تاسیسات در دست بهره برداری برای کاهش هدررفت آب در شبکه ها اشاره کرد و افزود: این پروژه ها 35 درصد پیشرفت فیزیکی داشته اند و انتظار داریم تا سال 1401 حدود 100 میلیون متر مکعب از این طریق آب به سمت دریاچه ارومیه رهاسازی شود.

 

1308 میلیون متر مکعب آب تا سال 1400 وارد دریاچه ارومیه می شود

مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکید کرد: 1308 میلیون متر مکعب آب از طریق عملیاتی شدن پروژه های سخت افزاری تا سال 1400 وارد دریاچه ارومیه خواهد شد.

 

تجریشی افزود: اگر بخواهیم به تراز اکولوژیک برسیم باید به دو موضوع توجه داشته باشیم که یکی از آنها کاهش 40 درصدی مصرف آب کشاورزی است و دیگری کاهش مصرف آب های زیرزمینی.

 

وی ادامه داد: تلاش کرده ایم از تمام ظرفیت های ملی و بین المللی برای احیای دریاچه ارومیه استفاده کنیم به طوری که در غرب دریاچه دانشگاه ارومیه، در شرق دانشگاه تبریز و در جنوب دریاچه شرکت های مشاور را داریم و همزمان طرح بین المللی فائو و حمایت ژاپن برای کاهش 40 درصدی مصرف آب کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه را اجرا می کنیم.

 

وی با بیان اینکه 275 میلیون متر مکعب از طریق رودخانه زرینه رود و از سد بوکان به دریاچه رسانده ایم، افزود: با اقداماتی که انجام داده ایم درآمد کشاورزان منطقه نه تنها کاهش نیافته است بلکه با افزایش هم مواجه بوده است.

 

وی در ادامه با اشاره به سد حسنلو و آب رسانی از طریق آن گفت: کاهش 65 درصدی مصرف آب سد حسنلو از طریق اصلاح الگوی کشت اقدام دیگری بود که در این منطقه انجام داده ایم به طوری که از 1250 هکتار عملکرد چغندر قند را با کشت 1500 هکتار کلزا جایگزین کرده ایم که ارزش اقتصادی بالایی نیز دارد.

 

تجریشی با اشاره به تحویل حجمی آب کشاورزی در شبکه آبیاری و زه کشی مهاباد در وسعت 12 هزار هکتار خاطرنشان کرد: در 52 نقطه از حوضه آبریز که کشاورزان 85 میلیون متر مکعب آب مصرف می کردند توانسته ایم حدود هشت درصد مصرف آب را کاهش دهیم.

 

مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه از سه سال پیش با پژوهش هایی که انجام داده ایم توانستیم گونه های خاص گندم را که نیاز به آب کمتری دارند جمع آوری کنیم، افزود: با این اقدام 40 درصد آب مصرفی در بخش گندم را کاهش دادیم.

 

وی با اشاره به اقدامات انجام شده برای تولید گیاهان دارویی افزود: شش گیاه دارویی با کمک وزارت جهاد کشاورزی شناسایی شده است و به زیر کشت رفته اند. همچنین تولیدکنندگانی که به لحاظ صنعت نیاز به گیاه دارویی دارند نیز شناسایی شده اند.

 

وی افزود: کارخانه ای داریم که می تواند تا 400 تن گیاه دارویی را بپذیرد در حالی که اکنون با ظرفیت 18 درصدی کار می کند و با ظرفیتی که دارد می تواند اسانس و ادکلن نیز تولید کند.

 

تجریشی با اشاره به توافقات انجام شده با اتاق بازرگانی، معاونت اقتصادی وزارت خارجه، جهاد کشاورزی و سایر نهادهای ذیربط گفت: در این هماهنگی ها قرار شده است تا 10 هزار هکتار از اراضی سطح کشت که از محصولات آب بر بود به زیر کشت گیاهان دارویی ببریم چرا که مصرف آبی آنها عمدتا در پاییز و زمستان است، ارزش اقتصادی زیادی دارند و یک پنجم گندم آب مصرف می کنند.

 

تجریشی توضیح داد: در حال حاضر این موضوع را در شهرستان تکاب عملیاتی کرده ایم و گیاهانی که بذرهای مقاوم نسبت به کم آبی دارند، شناسایی شده اند؛ بذرهایی که نسبت به آب بارش عملکرد بهتری داشته باشند و در حال حاضر به صورت پایلوت در تکاب فعال شده است.  

 

وی با اشاره به موضوع بوم گردی در این مناطق افزود: سازمان هواشناسی نیز سامانه ای را فعال کرده است و اولین سامانه در پایاب سد مهاباد ایجاد شده است تا کشاورزان بدانند در چه زمان محصولات آنها به چه میزان آب نیاز دارد که با این رویکرد مصرف آب در بخش کشاورزی را کاهش می دهیم و از طرفی درآمد کشاورز را با آب باقیمانده افزایش می دهیم و به اقتصاد محلی و توسعه ملی کمک می کنیم.

 

مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه دومین سالی است که تغییر الگوی کشت از محصولات پر آب بر به کم آب بر و توسعه کشت زعفران در تکاب را دنبال می کنیم، افزود: امسال برداشت زعفران در تکاب انجام شده است.

 

تجریشی ادامه داد: تکاب نه تنها به لحاظ کاهش مصرف آب برای ما مهم است بلکه به لحاظ ایجاد مشاغل غیر متکی به آب و برای بهبود وضعیت معیشت مردم برای ما اهمیت دارد که بتوانیم در این بخش یک الگوی مناسب داشته باشیم.

 

وی با بیان اینکه دولت ژاپن در قالب حفاظت از تالاب های ایران پروژه ای تعریف کرده است، افزود: فاز چهارم این پروژه امسال آغاز شده است که در 110 روستا فعالیت خود را انجام می دهد که به موضوع معیشت پایدار، آلودگی محیط زیستی کمتر و صرفه جویی آب کمک می کند.

 

تجریشی با بیان اینکه مطالعه ای با سازمان بین المللی فائو آغاز کرده ایم، افزود: در قالب این پروژه بر روی 240 هزار خانوار از دهستان ها و روستاهای مجموعه حوضه آبریز دریاچه ارومیه پژوهش انجام خواهیم داد که پرسش نامه هایی برای داشتن یک تصویر از وضعیت کشاورزان تهیه کرده ایم تا بتوانیم راهکاری برای بهبود وضعیت معیشت خانوارها بیابیم.

 

وی در ادامه با اشاره به همکاری مشترک ستاد احیای دریاچه ارومیه و فائو گفت: در برنامه یکپارچه مدیریت پایدار منابع آب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه مولفه های خشکسالی، معیشت و مدیریت جامع حوضه آبریز مورد تاکید و توجه قرار گرفته که این پروژه دی ماه 98 به اتمام می رسد.

 

وی با بیان اینکه بررسی ها نشان می دهد که وضعیت اقتصادی کشاورزان آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی در مقایسه با سایر کشاورزان کشور پایین تر است، گفت: همکاری مشترکی با دانشگاه یوتای آمریکا در انتقال تجربیات دریاچه گریت سالت لیک آمریکا به دلیل مشابهات موجود دو دریاچه در دستور کار داریم که در این تعامل تبادل مالی انجام نمی شود و صرفا از تجربیات آنها استفاده خواهیم کرد.

 

تجریشی در ادامه با اشاره به امکان برداشت نمک از کف دریاچه ارومیه گفت: برای کاهش شوری و برداشت نمک از دریاچه ارومیه مطالعاتی انجام داده ایم و آثار زیست محیطی آن توسط سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان زمین شناسی و ستاد احیای دریاچه ارومیه بررسی شده است.

 

وی ادامه داد: سازمان زمین شناسی اعلام کرده است که اگر فقط منگنز و پتاس به صورت حفاظت شده از دریاچه ارومیه برداشت کنیم 1200 میلیارد تومان در سال بهره مالکانه برای ما خواهد داشت، بنابراین این امر نشان می دهد که به لحاظ زیست محیطی می توانیم بخشی از پول را به احیای دریاچه برگردانیم.

 

تجریشی با بیان اینکه فعالیت های فرهنگی اجتماعی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه برای ما بسیار مهم است، تاکید کرد: زمانی می توانیم مشارکت مردم را در احیای دریاچه داشته باشیم که معیشت مردم در تضاد با احیای دریاچه ارومیه نباشد.

 

مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه تلاش می کنیم تا بتوانیم فناوری های روز دنیا را به منطقه بیاوریم، گفت: اندازه گیری توزیع ذرات معلق در هوا را در دانشگاه زنجان داشتیم که دومین اندازه گیر را در ارومیه فعال کرده ایم.

 

وی در ادامه با اشاره به مطالعات انجام شده و در دست انجام بررسی اثرات خشک شدن دریاچه ارومیه در سلامت انسان و دام و بررسی اثرات التهابی ذرات گرد و غبار نشات گرفته از دریاچه ارومیه بر سیستم تنفسی گفت: تثبیت کانون های گرد و غبار در حاشیه دریاچه ارومیه برای ما بسیار مهم است و تاکنون 62 میلیارد تومان برای آن هزینه کرده ایم و هفت ایستگاه پایش گرد و خاک در منطقه مستقر شده و بیش از یک میلیون هکتار طرح قرق را انجام داده ایم که این اقدامات باعث شده تا 61 درصد مناطق فوق بحرانی تولید گرد و غبار کاهش یابد.

 

تجریشی با بیان اینکه تا دو سال آینده کانون های فوق بحرانی تولید گرد و غبار را از بین می بریم، خاطرنشان کرد: اگر آب از دریای خزر به دریاچه ارومیه منتقل کنیم عمر دریاچه ارومیه 50 سال خواهد بود و اگر این اقدام صورت نگیرد عمر دریاچه 500 سال خواهد بود.

 

وی توضیح داد: آب جدیدی که به سمت دریاچه ارومیه می آید می تواند نمک ها را حل کند و اگر نمک ها را از کف دریاچه برداشت کنیم،‌ عمق می گیرد بنابراین می توانیم بگوییم که دریاچه ارومیه 500 سال عمر خواهد کرد چرا که اگر آب شیرین وارد دریاچه شود عمق دریاچه افزایش می یابد.

 

مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه اگر به تراز 1271.75 برسیم 95 درصد کانون های فوق بحرانی گرد و غبار روی آب می رود، بنابراین برای رسیدن به این وضعیت به یک هدف گذاری نیاز داریم که تا مهر 1400 به سطح یک متر دریارچه ارومیه برسد.

 

تجریشی افزود: اجرای بی قید و شرط تصمیمات دولت برای احیای دریاچه توسط زیرمجموعه های دولت حداکثر تلاش ممکن از سوی مدیران دولت در تحقق مطالبه عمومی برای احیای دریاچه و تامین کامل و در زمان مناسب اعتبارات برای تسریع در روند اجرای پروژه های طرح نجات ارومیه سه شرطی است که می تواند هدف ما یعنی احیای دریاچه ارومیه را قابل تحقق کند البته به این نکته نیز باید توجه داشته باشیم که نمی توانیم دریاچه ها را به حالت اولیه برگردانیم.