خبرگزاری شبستان- گرگان: یلدا طولانی‌ترین و شیرین‌ترین شب سال در حال آمدن است. شبی که فارغ از چشم و هم چشمی‌ها باید با سنت‌های خاص خود برگزار شود.
این شب بهانه‌ای برای صله‌رحم است و باید دنبال چنین فرصت‌هایی بود تا بیشتر از حال هم خبردار شویم.
شب چله یا یلدا همچون بسیاری از آیین‌های ایرانی، ریشه در رویدادی كیهانی دارد. به دلیل دقت گاه‌شماری ایرانی همواره انقلاب زمستانی برابر با شامگاه سی‌ام آذرماه و بامداد یكم دی‌ماه است که در اندیشه و باورهای مردم باستان به عنوان زمان زایش یا تولد دوباره خورشید دانسته می‌شد و آن را گرامی و فرخنده می‌داشتند.
این شب در آیین ایرانی‌ها جایگاه خاص و ممتازی دارد و جشنی تا بامداد برای تماشای طلوع خورشید برگزار می‌شده است.
اقوام مختلف استان گلستان هم آداب و رسوم خاص خود را دارند که ریشه در باورهای آنها دارد، البته بیشتر آیین‌های شب یلدا در بین اقوام مشترک است.
در این مراسم خوراكی‌های فراوانی برای شب‌نشینی در نظر گرفته شده و رسومی چون قصه‌گویی و حافظ خوانی اجرا می‌شود.
دومین آیین بزرگ باستانی بعد از عید نوروز
تاریخ‌نگار کشورمان در این خصوص به خبرنگار شبستان گفت: یلدا دومین آیین بزرگ باستانی بعد از عید نوروز در گلستان است. این شب یلدا را بسیار پربرکت می‌دانند زیرا در این شب، نیکویی‌ها در قالب یک فرهنگ در پای کرسی بزرگ‌ترها روایت می‌شود و یلدای دیگر را برای سال بعد رقم می‌خورد.
غلامرضا خارکوهی افزود: در شب یلدا اعضای خانواده در منزل بزرگ‌تر فامیل جمع شده و اوقات را به شادی سپری می‌کنند.
وی با اشاره به این‌که آیین‌های متفاوتی در بین اقوام مختلف گلستانی وجود داشت، ادامه داد: در این شب بزرگ فامیل سعی می‌کند از مهمانانش که بیشتر فرزندان و نوه‌ها هستند، پذیرایی کند.
خارکوهی اظهار کرد: در گذشته در این شب شام سبک و کم چرب صرف می‌شد زیرا بعد از شام تنقلات مخصوص استفاده می‌شد بنابراین هر خانواده‌ای به فراخور وضعیت مالی غذایی تهیه می‌کرد.
جمع شدن دور کرسی
وی بیان کرد: در این شب پس از خوردن شام دور کرسی یا گرد بخاری هیزمی می‌نشستند و بساط میوه خوران راه می‌افتاد.
خارکوهی گفت: از میوه‌های مخصوص این شب می‌توان به انار، سیب و مرکبات و میوه‌های جنگلی چون ولیک و کندس اشاره کرد که البته امروزه میوه‌های دیگر هم به آن اضافه شده است.
وی تأکید کرد: میوه‌های خشک، آجیل، باقالا و لبو از دیگر خوردنی‌های این شب بود که بسیاری از این سنت‌ها امروزه هم پابرجاست.
خارکوهی افزود: قاچ کردن هندوانه هم آداب خاص داشت، هندوانه را در طبق بزرگ گذاشته و همه دور هم جمع می‌شدند تا ببینند که آیا آن رسیده است یا خیر.
خوردن هندوانه
وی ادامه داد: همین شکستن هندوانه تلفیقی از شادی و هیجان ایجاد می‌کرد و بچه‌ها از گرفتن قاچ‌های آن خوشحال شده و همه دور هم هندوانه تناول می‌کردند.
خارکوهی تصریح کرد: در زمان‌های گذشته این میوه به قدری کمیاب بود که مردم فقط در شب یلدا می‌توانستند آن را بخورند. معمولاً هندوانه را از فصل تابستان تا این زمان نگهداری می‌کردند.
طبق گفته وی قدیمی‌ترها هندوانه را با طناب‌هایی در سردابه که آویزان می‌کردند تا شب یلدا فرا برسد.
خارکوهی خاطرنشان کرد: قدما اعتقاد داشتند که به دلیل طبع سرد هندوانه با خوردن آن در شب یلدا بدن به سرمای زمستان عادت خواهد کرد و کمتر سرماخوردگی اتفاق می‌افتد.
تاریخ‌نگار گلستانی اظهار کرد: در شب چله آجیل‌هایی مختلف چون تخمه هندوانه، تخمه کدو، بادام و غیره را که معمولاً خود تفت می‌دادند، می‌خوردند همچنین خشکبار هم استفاده می‌شد.
خارکوهی بیان کرد: زنان، نان محلی، کلوچه، حلوا کنجدی، حلوا گردویی و بریانی برای شب یلدا آماده می‌کردند.
وی در مورد بریانی توضیح داد: بریانی مخلوطی از برنج، گندم، کنجد و شاهدانه بود که تفت داده و خرد می‌شد و به آن شکر هم اضافه می‌کردند.
حافظ خوانی
خارکوهی اظهار کرد: در این شب خانواده‌ها ضمن دورهمی به خواندن حافظ، شاهنامه و قصه‌گویی می‌پرداختند. بچه‌ها دور پدربزرگ و مادربزرگ جمع شده و قصه‌های تاریخی و تجربیات و خاطرات آنها را گوش می‌کردند.
وی گفت: هر کس کینه و کدورتی هم داشت این شب فرصت خوبی برای آشتی بود و آنها گرد یک سفره دور هم جمع می‌شدند.
خارکوهی بیان کرد: امروزه این رسوم کمرنگ شده اما همه مردم این شب را دوست دارند و سعی می‌کنند آن را به بهترین نحو برگزار کنند.
سیستان‌های گلستان هم آداب خاص این شب را اجرا می‌کردند، یک فعال فرهنگی در این خصوص گفت: در تقویم سیستانی‌ها دو چله وجود دارد که شامل چله کوچک که اصطلاح «چله خورد» و «چله بزرگ» است که چله کوچک و بزرگ از اول دی‌ماه آغاز و تا 10 بهمن‌ماه ادامه دارد.
هدیه برای نوعروسان
محمد شیخ با بیان این‌که علاوه بر دورهمی های این شب، عیادت از سالمندان و بیماران هم انجام می‌شود، افزود: همچنین اگر کسی نوعروسی داشته باشد برای خانواده عروس میوه و هدیه تهیه کرده و به خانه او می‌برد.
وی ادامه داد: سفره رنگین از انواع خوراکی‌های محلی چون چنگالی (نان و روغن و شکر)، گندم بریان، قلیفی، کماچ، تَجگی و خرمالندو پهن می‌شود.
شیخ گفت: قصه‌گویی و حافظ خوانی توسط بزرگان فامیل، لطیفه‌گویی، بیان خاطرات در این شب تا سحرگاه ادامه داشته و با نیایش به درگاه خداوند، طلب سلامتی برای حاضران، رزق حلال، آرزوی بارش مطلوب در زمستان و کشت خوب در بهار به پایان می‌رسد.
یلدا و شب‌های سرد زمستان فرصت خوبی برای با هم بودن و انتقال تجربیات و حفظ سنت‌ها است، می‌توان نه فقط شب یلدا بلکه زمان‌های گوناگونی با بهانه‌های مختلف گرد هم جمع شد و از حال هم با خبر شویم.
نظر شما