خبرگزاری شبستان – سرویس قرآن و معارف: اگر کتاب و سنت به درستی فهم شود بزرگ ترین ظرفیت جامعه مسلمانان خواهد بود اما امروز یکی از اشکالات جهان اسلام این است که در فهم کتاب و سنت دچار انحراف شده است. ما اگر به فهم درست کتاب و سنت برگردیم اگر آموزه های دینی مان را دوباره مورد بازبینی قرار دهیم و این فهم درست در بدنه جامعه اسلامی جریان پیدا کند - البته با حفظ اعتقادات مذاهب اسلامی – با تکیه بر اشتراکات بسیار و عمیقی که میان مسلمانان وجود دارد رسیدن به تقریب دور از دسترس نخواهد بود. البته منظور از تقریب این نیست که شیعه، سنی شود یا سنی، شیعه. ما در اندیشه تقریب به دنبال تغییر اعتقادات شیعه یا سنی نیستیم حقیقت ماجرای تقریب به گونه ای دیگر است. متاسفانه امروز برخی درجهت مقابله با اندیشه تقریب و جلوگیری از اشاعه آن در باورهای فرهنگی و اجتماعی به گونه ای تقریب را جلوه می دهند کانه تقریب مذاهب یعنی دست برداشتن از اعتقادات. می گویند اگر می خواهی چیزی را بد جلوه دهی از آن بد دفاع کن و این دفاع بد متاسفانه گاه دیده می شود.
آنچه در ادامه می آید بخش دوم گفتگوی گروه قران و معارف با دکتر «افتخار دانش پور » عضو هیات علمی دانشگاه مذاهب اسلامیدرباره اقتضائات رسیدن به وحدت در میان مسلمانان است.
هم افزایی میان مسلمانان تقریبا صورتی از یک آرزو را به خود گرفته است. برای این که این آرزو به یک واقعیت تبدیل شود چه باید کرد؟
برنامه هفته وحدت که میراثی ماندگار از امام راحل قدس سره الشریف است به منظور مقابله با حرکت های تفرقه افکنانه ای طراحی شده است که تعایش و همگرایی میان مسلمانان را برنمی تابد و هفته وحدت یک فرصت ارزشمند است که دست کم آشنایی بیشتر علما با مسایل مهم و جدید جهان اسلام و به دنبال آن بستر تضارب آرا و مقابله با دیدگاه های افراطی را پدید می آورد. در همین هفته وحدت بپذیریم مجال نقد افکار و اندیشه هایمان را در هر دو طرف به همدیگر بدهیم. فقط در این صورت است که هم افزایی نخبگان علمی در حل مسایل جهان اسلام محقق می شود.
اما از آن سو امروز واقعیت های جهان اسلام چیز دیگری را در برابر دیدگان ما قرار می دهد.
بله می دانم که رویکردهای سیاسی و حرکت های دولت های اسلامی در این زمینه کارساز است و امروز متاسفانه گاه حتی کشورهای مسلمان به جان هم می افتند و علیه منابع و منافع همدیگر اقدام می کنند که نمونه آن را در رخدادهای جنگ طلبانه کشورهای اسلامی نظیر عربستان و یمن یا ظهور داعش در عراق و سوریه می بینیم. خب ممکن است کسی همین ابهام را مطرح کند که در چنین جوی دیگر سخن گفتن از وحدت چیست. اما ما حتی در چنین شرایطی باز نباید ناامید و مایوس شویم چون در نهایت رفتارهای وحدت آفرین ما میان مسلمانان است که این آتش ها را خاموش می کند.
و مهم ترین ظرفیت مسلمانان برای رسیدن به وحدت چیست؟
اگر کتاب و سنت به درستی فهم شود بزرگ ترین ظرفیت جامعه مسلمانان خواهد بود اما امروز یکی از اشکالات جهان اسلام این است که در فهم کتاب و سنت دچار انحراف شده است. ما اگر به فهم درست کتاب و سنت برگردیم اگر آموزه های دینی مان را دوباره مورد بازبینی قرار دهیم و این فهم درست در بدنه جامعه اسلامی جریان پیدا کند - البته با حفظ اعتقادات مذاهب اسلامی – با تکیه بر اشتراکات بسیار و عمیقی که میان مسلمانان وجود دارد رسیدن به تقریب دور از دسترس نخواهد بود. البته منظور از تقریب این نیست که شیعه، سنی شود یا سنی، شیعه. ما در اندیشه تقریب به دنبال تغییر اعتقادات شیعه یا سنی نیستیم حقیقت ماجرای تقریب به گونه ای دیگر است. متاسفانه امروز برخی درجهت مقابله با اندیشه تقریب و جلوگیری از اشاعه آن در باورهای فرهنگی و اجتماعی به گونه ای تقریب را جلوه می دهند کانه تقریب مذاهب یعنی دست برداشتن از اعتقادات. می گویند اگر می خواهی چیزی را بد جلوه دهی از آن بد دفاع کن و این دفاع بد متاسفانه گاه دیده می شود.
اندیشه تقریب یعنی چه؟
یعنی در عین حال که مذاهب اسلامی بر روی اعتقادات و باورهای مذهبی خود هستند اما دست به اشتراک شناسی هم بزنند در این صورت است که متوجه بسیاری از مشترکات میان خود خواهند بود. انسان تا زمانی که به ظرفیتی عظیم که در خود دارد توجه نشان ندهد چطور می تواند به شناخت درستی درباره خود برسد این موضوع در ارتباط با رابطه مذاهب مسلمانان با هم نیز صدق می کند. در این جا هم وقتی مسلمانان متوجه شوند که خیل عظیمی از اشتراکات میان آن ها وجود دارد که از نظر وسعت و حجم بسیار بزرگ تر از افتراقات است آبا رابطه آن ها با هم متحول نخواهد شد؟ از طرف دیگر وقتی ما دست به اشتراک شناسی بزنیم دشمن شناسی نیز برای ما ساده تر خواهد بود. امروز اگر دشمنان جهان اسلام به سهولت نقشه های تفرقه را در میان مسلمانان طراحی و اجرا می کنند به خاطر شکافی است که در اتحاد ما به وجود آمده است در حالی که وحدت کلمه می تواند این شکاف را برطرف کند و وقتی شکافی نباشد تخم تفرقه کجا افشانده می شود.
چرا ما در عمل کم تر شاهد رویت این وحدت هستیم. در این که دشمنان نقشه هایی دارند تردیدی نیست اما خود مسلمانان نیز نشان داده اند که گاه اسیر تعصبات شده اند. سال گذشته بود که در یکی از همین مراسم هایی که شیعیان و اهل سنت تجمع کرده بودند همزمان دو نماز جماعت خوانده شد. خب ما وقتی نمی توانیم یک نماز جماعت را با هم بخوانیم سخن گفتن از وحدت چه موضوعیتی دارد؟
بله این نقد وارد است. اخیرا ریاست دانشگاه مذاهب اسلامی سفری به ترکیه داشتد و در آنجا دیداری با ریاست کانون دینی ترکیه که یه یک معنا عالی ترین مقام دینی آن کشور به شمار می رود داشتند. ایشان حامل پیامی از جانب آیت الله اراکی بودند و تعریف می کردند که در آن جا یک نماز وحدت بخش و به جماعت میان شیعه و سنی خوانده شد و چون در نماز جماعت آن ها قنوت نبود من نیز قنوت نگفتم. چه اشکالی دارد که به خاطر تقریب میان مسلمانان گاهی ما از مستحبات بگذریم. شما وقتی به فتاوای حضرت امام و مقام معظم رهبری نگاه می کنید می بینید سفارش اکید به شرکت در نمازهای جماعت مراسم حج را داشته اند و حتی مقام معظم رهبری فتوا دادند که اگر آن جا مُهر نبود ایرادی ندارد و روی همان فرش می توان نماز خواند. این یعنی مصلحت های ثانوی ممکن است آن احکام اولیه را تغییر دهد. خب حکم اولیه شیعه سجده بر تربت است امادر فتوای رهبری می بینیم که آمده است در شرایطی می توان بر فرش هم سجده کرد. همچنان که پیشتر در فتوای حضرت امام هم آمده بود در نمازهای جماعت اهل سنت شرکت کنید و کناره گیری نکنید. این نماز هم درست است و نیازی به اعاده ندارد. خب این نشان می دهد که فقه ما بی توجه و بی اعتنا به شرایط زمان و مکان نیست و تغییرات و تبدلات در احکام صورت می گیرد.
اگر سخنی مانده است بفرمایید.
نکته ای که می توان در این باره اشاره کرد این است که یک جریان رسانه ای قوی و هدفمند امروز علیه اندیشه تقریب مسلمانان فعال است و از تندروهای هر دو طرف حمایت می کند که بر آتش تفرقه دمیده شود. ما در چنین جوی نیاز داریم که یک جریان رسانه ای آشنا به اندیشه تقریب را در جامعه مان تقویت کنیم این جریان رسانه ای می تواند در عین حال که به شبهه ها پاسخ فراهم می کند علیه آن فتنه انگیزی ها و شانتاژهای تبلیغاتی رفتار کند وگرنه ما همچنان شاهد تشدید فضای رعب و وحشت و نفاق در میان جامعه مسلمانان خواهیم بود. ما می توانیم با اجرای پروژه "جدال احسن" حرکت های افراطی مبتنی بر جهل را مهار کنیم. این که گاه افراد بینش درستی درباره تقدس ندارند و به این جا رسیده اند که اندیشه من اندیشه برتر است و دیگران همه بر خطا رفته اند اجازه وحدت واقعی میان مسلمانان را نخواهد داد.
نظر شما