خبرگزاری شبستان - سرویس قرآن و معارف: "زیارت اربعین که مورد تاکید امام عسکری (ع) است با توجه به این است که دوره امامت حضرت به لحاظ سیاسی و اجتماعی شرایط خاص دارد و شیعه نیاز دارد به اینکه نمادهای خود را علنی کند چون دوره حضور امامت بعد از امام عسکری پایان یافته و دوره ی غیبت صغری وکبری شروع می شود لذا شیعه باید انسجام خودرا در این نمادها نشان بدهد و از نظر جمعیتی شاخص داشته باشد و اظهار وجود کند وگرنه اگر شعار ها و نمادهای خودرا علنی نکند ممکن است درطول تاریخ راه گم شود و تشیع مانند دیگر فرقه ها از نظر عقیدتی و با توجه به غیبت امام به حسب شرایط سخت از بین برود ؛ امام عسکری بقای شیعه را به زیارت اربعین امام حسین پیوند می دهد از آن رو که نهضت امام حسین عامل بقا وحیات اسلام و شیعه که راه اصیل اسلام ناب است بوده لذا امام می خواهد با همان شعارهای حسینی نهضت زنده باشد هدفها وشعارهای امام حسین زنده بماند لذا ویژگیهای خاص شیعه را می شمارد تا شیعه از پویایی برخوردار باشد."
آنچه در ادامه می آید بخش اول گفتگوی خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان با حجت الاسلام امیر علی حسنلو، مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه های علمیه و مدرس حوزه علمیه قم به مناسبت فرارسیدن اربعین حسینی است.
همان طور که استحضار دارید در آستانه اربعین حسینی قرار داریم. مناسبتی که امروز شیعیان را در یک موقعیت خاص قرار داده است و از سویی نشان دهنده دلدادگی شیعیان و حتی به یک معنا مسلمانان به فرهنگ حسینی است. به عنوان اولین پرسش از نقطه نظر جنابعالی ریشه قرآنی اربعین چیست؟ انعکاس واژه اربعین و فرهنگ آن در قرآن چگونه بوده است؟
از ظاهر قرآن چنين بر مي آيد كه روز و عدد چهل داراي اسراري باشد. در قرآن سوره بقره آيه 51 خداوند مي فرمايد: وَ إِذْ واعَدْنا مُوسى أَرْبَعينَ لَيْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَنْتُمْ ظالِمُونَ
قالَ فَإِنَّها مُحَرَّمَةٌ عَلَيْهِمْ أَرْبَعينَ سَنَةً يَتيهُونَ فِي الْأَرْضِ فَلا تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْفاسِقينَ وَ واعَدْنا مُوسى ثَلاثينَ لَيْلَةً وَ أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ فَتَمَّ ميقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعينَ لَيْلَةً وَ قالَ مُوسى لِأَخيهِ هارُونَ اخْلُفْني في قَوْمي وَ أَصْلِحْ وَ لا تَتَّبِعْ سَبيلَ الْمُفْسِدينَ. با موسي چهل شب وعده گذاشتيم و او به ميعادگاه براي گرفتن فرمانهاي الهي آمد. يعني مدت وعده الهي كه موسي در آن به ديدار خداوند براي گرفتن دستور و الواح رفت چهل شب بود. يعني چهل شب موسي به طور رفت و با خداوند مناجات مي كرد. خداوند خود چهل روز برای موسی وعده داد که به مناجات بپردازد تا الواح مهم رسالت به دست او برسد و موسی تا تحقق این وعده به میقات رفت و چهل شب کرارا مستمرا و لاینقطع ادامه داد .
در آيه ديگر چنين آمده است: وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ إِحْساناً حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ كُرْهاً وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً حَتَّى إِذا بَلَغَ أَشُدَّهُ وَ بَلَغَ أَرْبَعينَ سَنَةً قالَ رَبِّ أَوْزِعْني أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتي أَنْعَمْتَ عَلَيَّ وَ عَلى والِدَيَّ وَ أَنْ أَعْمَلَ صالِحاً تَرْضاهُ وَ أَصْلِحْ لي في ذُرِّيَّتي إِنِّي تُبْتُ إِلَيْكَ وَ إِنِّي مِنَ الْمُسْلِمينَ.
وقتي انسان به سن چهل سالگي مي رسد از خداوند مي خواهد توفيق شكرگزاري از نعمتهايش را به او بدهد و خواستار توفيق انجام عمل صالح از خداوند مي شود يعني انسان در سن چهل سالگي به مرحله اي از رشد و ايمان مي رسد كه نوعي تكامل و بلوغ است لذا در روايات آمده هركس تا سن چهل سالگي گناه كند و توبه نكند امكان بازگشت براي او سخت است و همچنين نقل شده هركس كه چهل سال بر او بگذرد نيكي هايش به بديهايش غلبه نكند و جهت گيريهايش به سوي خوبي ها نباشد جايش دوزخ است.
بعثت برخی از انبیاء درچهل سالگی بوده است اینها همه نشان می دهد که اربعین و چهل روز و چهل سال در فرهنگ اسلامی بدون حکمت نیست وعدد بلوغ وتکامل خاص است.
اربعین در روایات ما چگونه منعکس شده است؟
َامام صادق (ع) می فرماید: مَنْ حَفِظَ مِنْ أَحَادِيثِنَا أَرْبَعِينَ حَدِيثاً بَعَثَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَالِماً فَقِيهاً / هرکس چهل حدیث از احادیث ما حفظ کند روز قیامت از فقها شمرده می شود. منظور از فقیه بودن برخورداری از درجات و امتیازات فقیه در نزد پروردگار وجایگاه رفیع فقاهت است
مورد دیگر مشخص کردن حدود همسایه هاست. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) كُلُّ أَرْبَعِينَ دَاراً جِيرَانٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ يَمِينِهِ وَ عَنْ شِمَالِهِ. پیامبراکرم حدود همسایه را تا چهل خانه از چپ و راست و مقابل و پشت سر برشمرده که دارای حق همسایگی هستند
هر بنده ای چهل سپر و پناهگاه در پیشگاه خداوند دارد مادامی که چهل گناه مرتکب شود تا از این آمنگاه خارج شود.
بنابراين در اسلام عدد چهل داراي حكمتي است كه آن را مهم جلوه مي كند و در فرهنگ ايران زمين «چهل» عدد مشهوري است و در شعر و ادب فارسي نيز تركيب هايي از اين كلمه وجود دارد. در فرهنگ اسلامي نيز عدد چهل از جايگاه ويژه اي برخوردار است در روايات اسلامي عدد چهل فراوان مطرح شده است. به عنوان نمونه در حديثي آمده است: «كسي كه تا 40 روز خالص براي خدا شود چشمه هاي حكمت از قلبش بر زبانش جاري مي شود» .
عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ مَا أَخْلَصَ الْعَبْدُ الْإِيمَانَ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَرْبَعِينَ يَوْماً أَوْ قَالَ مَا أَجْمَلَ عَبْدٌ ذِكْرَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَرْبَعِينَ يَوْماً إِلَّا زَهَّدَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِي الدُّنْيَا وَ بَصَّرَهُ دَاءَهَا وَ دَوَاءَهَا فَأَثْبَتَ الْحِكْمَةَ فِي قَلْبِهِ وَ أَنْطَقَ بِهَا لِسَانَهُ ثُمَّ تَلَا إِنَّ الَّذِينَ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ سَيَنالُهُمْ غَضَبٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ ذِلَّةٌ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ كَذلِكَ نَجْزِي الْمُفْتَرِينَ فَلَا تَرَى صَاحِبَ بِدْعَةٍ إِلَّا ذَلِيلًا وَ مُفْتَرِياً عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عَلَى رَسُولِهِ ص وَ عَلَى أَهْلِ بَيْتِهِ ص إِلَّا ذَلِيلًا.
بنابراین عدد اربعین و چله گرفتن در سیر و سلوک و رسیدن به مدارج معنوی در منابع اسلامی دارای جایگاه است؛ براین اساس در فرهنگ اسلامی نیز جایگاه یافته است ؛ عرفا وصلحا در تقید به مناسک و رسیدن به مراتب به این عدد توجه داشته اند و دیرینه ی آن به پیش از اسلام بر می گردد. اما در فرهنگ اسلامی با تاکید روایات جایگاه شاخص به خود گرفته است.
اهمیت اربعین حسینی از دیدگاه معصومین (ع) ما چگونه است؟
اربعین حسینی که نکوداشت اربعین شهدای کربلا ست جایگاه ممتازی در میان شیعه یافته تا جایی که امام حسن عسكري(ع) درباره زیارت امام حسین (ع) در روز اربعین تاکید فرمود واز این ره آورد انسجام وهویت شیعه را سامان دادآن حضرت در روايتی كه در منابع معتبر شیعه گزارش شده فرمود : مؤمن پنج نشانه دارد : اول: خواندن 51 ركعت نماز (17 ركعت نماز واجب + 34 ركعت نوافل) دوم: زيارت اربعين. سوم: داشتن انگشتري در دست راست. چهارم: سجده بر خاك پنجم: بلند گفتن بسم الله در نماز. اين حديث تنها مدرك معتبري است كه جداي از خود زيارت اربعين كه در ادعيه و منابع دعا آمده به اربعين امام حسين(ع) و بزرگداشت آن روز تصريح كرده است .
چرا زیارت اربعین و جایگاه آن در احیا و انسجام شیعه از دیدگاه امام عسکری (ع) این گونه مهم انگاشته می شود؟
زیارت اربعین که مورد تاکید امام عسگری (ع) است با توجه به این است که دوره امامت حضرت به لحاظ سیاسی و اجتماعی شرایط خاص دارد و شیعه نیاز دارد به اینکه نمادهای خود را علنی کند چون دوره حضور امامت بعد از امام عسگری پایان یافته و دوره ی غیبت صغری وکبری شروع می شود لذا شیعه باید انسجام خودرا در این نمادها نشان بدهد و از نظر جمعیتی شاخص داشته باشد و اظهار وجود کند وگرنه اگر شعار ها و نمادهای خودرا علنی نکند ممکن است درطول تاریخ راه گم شود و تشیع مانند دیگر فرقه ها از نظر عقیدتی و با توجه به غیبت امام به حسب شرایط سخت از بین برود ؛ امام عسگری بقای شیعه را به زیارت اربعین امام حسین پیوند می دهد از آن رو که نهضت امام حسین عامل بقا وحیات اسلام و شیعه که راه اصیل اسلام ناب است بوده لذا امام می خواهد با همان شعارهای حسینی نهضت زنده باشد هدفها وشعارهای امام حسین زنده بماند لذا ویژگیهای خاص شیعه را می شمارد تا شیعه از پویایی برخوردار باشد . اگر امام نمادهای شیعه را در پویایی و حضور می داند ازاین نوع نگاه می توان فهمید شیعه می تواند انسجام خودرا درحضور در صحنه های عبادی جمعی و علنی برپاکردن فرایض دینی از نمازهای جمعه و جماعت و حج و زیارت امام حسین که امروز درکربلا با حضور میلیونی محسوس وآشکار است امام عسگری اتحاد و انسجام را پیرامون امام حسین (ع) قابل دسترسی می داند لذا به سوی اربعین و زیارت اربعین انگشت نشانه می برد. انگار امام عظمت امروز شیعه را تجسم کرده و برای خلاصی و رهایی انسان امروز از بدبختی های دوره غیبت به اربعین و عظمت امام حسین اشاره می فرماید زنده داشت اربعین زنده داشت امام حسین و نهضت عاشورا و کربلا با تمام محتوای نهضت حسینی است لذا شیعه امروز با سرافرازی به نهضت حسین می نگرد واز آن درانسجام اسلامی بهره مند می گردد.
نظر شما