استان مرکزی هم این روزها همچون سراسر ایران، در حزن و اندوه محرم، فرو رفته و سر بر زانوی غم گذاشته؛ دسته‌ها و هیئت‌های عزاداری، بر طبل می‌زنند و نوحه سر می‌دهند و بر مظلومیت حسین و یارانش، بر سینه و سر می‌زنند، مراسم عزاداری از اول محرم آغاز شده، خیابان ها، کوچه ها و دیوارهای اماکن عمومی با پارچه های سیاه، سبز و سرخ با شعارهای«یا حسین»، «یا ابا عبدالله»، «یا ثارالله»، «یا عباس» و با بنرهایی از سخنان امام حسین(ع) در مورد هدف از قیام کربلا و واقعه عاشورا پوشیده شدند.
ماه محرم ماه حزن و اندوه اهل بیت(ع) و ماه پیروزی خون بر شمشیر است که بیش از یک هزار و سیصد سال به مردان و زنان کره خاکی درس شجاعت، مردانگی، ایثار، از خود گذشتگی و مروت می‌آموزد؛ مردم عزادار دیار آفتاب بخصوص در روزهای تاسوعا و عاشورا با شرکت در دستجات گوناگون عزاداری، درس های قیام سالار شهیدان را در صحرای کربلا مرور می کنند؛ محرم و عاشورا در فرهنگ مذهبی شیعه‌ها همواره جایگاه خاص و برجسته‌ای دارد و زمینه ساز مجموعه‌ای از سنت‌ها و مراسم‌هایی است که در طول تاریخ به عنوان میراثی معنوی نسل به نسل و سینه به سینه به دیگران منتقل می‌شود.
آیین های عاشورایی که ریشه در باور عمیق مردم به مسائل دینی و مذهبی و عشق و علاقه مردم به خاندان عصمت و طهارت( ع ) و امام سوم شیعیان جهان دارند، در هر نقطه ی از استان به شیوه خاصی برگزار می شود در این راستا تا کنون 12 میراث معنوی استان مرکزی مرتبط با ماه محرم، تحت عنوان آیین های عاشورایی، در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است که آنها عبارتند از تعزیه سیار اراک، تعزیه وفس، گرکان و تفرش، نخل گردانی شهرهای خمین، تفرش و نراق، مراسم علم گردانی روستاهای هزاوه اراک و عزالدین تفرش، آئین علم بران تفرش و نخل بران منطقه ترخوران تفرش و همچنین مراسم جغجغه زنی روستای انجدان.
تاسوعا و عاشورای حسینی در تفرش
از صبح روز تاسوعا درتكاياي شهر مجالس شبيه خواني حضرت عباس (ع) برپامي شود و با قر باني هاي آن روز درتكايا به عزاداران نذري مي دهند. اين مجالس تا شب برقراراست. در روز عاشورا نيز درتمامي تكاياي «فم» مجالس شبيه خواني امام حسين (ع) برپا است. در صبح عاشورا دسته عزاداري محله مشهد حركت مي كند و به تكاياي محله هاي «شش ناو»، «خلچان»، «ميان ده» و «زاعزم» مي رود و به همراه دسته هاي اين محله ها و پشت سر نخل شش نامه و يا ميان ده (بسته به نوبت) به امامزاده مهد محله مشهد مي روند.
درشهر «نراق» به روز تاسوعا روز «عباس علي» مي گويند دراين روز مراسم حجله گاه حضرت قاسم (ع) دراين شهر به اجرا درمي آيد. حجله گاه تخت رواني است كه با پارچه هاي مخمل سبز و ابريشم تزيين مي شود و چند بچه درآن مي نشينند و نوحه خواني مي كنند. روزي كه حضرت قاسم (ع) در آن زمان تازه داماد بوده است بعداز روز عاشورا در نراق روزي به نام روز ششم مي گيرند و در اين روز تعزيه خواني مي كنند و ديگر تا چهلم امام حسين(ع) عزاداري نمي كنند.
تکیه خلچان تفرش
تکیه خلچان در طرح کلی ، مستطیل شکل بوده و حجره هایی در اطراف آن در دو طبقه برای تماشای تعزیه مردم تعبیه شده است سقف تکیه نیز همانند تکیه های قدیم به عنوان سمبلی از خمیه های کربلا، شیبدارو شیروانیست. و برای پوشاندن چوب های قطور خرپاهای شیروانی با سقف زیبا و کاذب پوشانیده شده است؛ کتیبه های معرق به خط استادان برجسته خوشنویسی ایران استاد واشقانی و استاد رضوانی است که با تمام وجود هنر خود را خالصانه و مشتاقانه به درگاه ایزدی تقدیم کرده اند.
نخل گردانی عصر عاشورا دلیجان
از روز قبل عزادارن هئیت چهارده معصوم شهرستان دلیجان نسبت به انجام مقدمات آذین بندی و سبز پوش کردن نخل موجود در حسینیه اقدام می نمایند. عصر عاشورا پس از مداحی و نوحه خوانی جمعی از جوانان تیرک های زیر نخل را با سه بار یا حسین گویان بر دوش گذاشته و پس از عبور از چند خیابان و میدان دوباره به حسینیه باز می گردانند.
جغجغه زنی یکی از آیین‌های مرسوم این روستای تاریخی است که این مراسم معنوی در فهرست آثار معنوی کشور نیز به ثبت رسیده است قدمت این آیین کهن به دوره تیموری و صفویه می‌رسد و مردم عزادار این روستا در روزهای نهم و یازدهم محرم آن را اجرا می‌کنند، روز نهم محرم همزمان با تاسوعای حسینی مردم محله پایین انجدان با آیین‌های سوگ و عزا در قالبت هیئت حضرت علی اصغر(ع) به سمت محله بالا حرکت کرده و در حالی که ابزاری چوبی و خراطی‌شده به نام جغجغه را در دست دارند با نوایی موزون به جای کوبیدن بر سینه، آن را به هم می‌کوبند، در این آیین یک مرشد و رهبر به قرائت نوحه‌های اصیل و خاصی می پردازد و مردم در پاسخ به نوحه‌ها با اشک و مویه جغجغه می‌زنند و در صبح روز یازدهم محرم نیز مردم سوگوار و عزادار محله علیا انجدان نیز بعد از مراسم روضه خوانی و عزاداری در قالب دسته عزاداری به سمت محله سفلی حرکت کرده و این آیین کهن را برگزار می کنند.
عصر روز یازدهم محرم نیز کاروان عزای محله پایین نیز با عبور از کوچه های این روستا به عزاداری و جغجغه زنی پرداخته و خانه های مسیر حرکت این کاروان نیز با اسفند دود و پخش نذورات به استقبال این عزاداران می روند.
برگزاری مراسم انتقال عَلَم عزای حسینی در روستای انجدان در روز سوم محرم انجام می گیرد که در این مراسم سنتی مردم روستای انجدان بر اساس آیین قدیمی عَلَم عزای اباعبدالله الحسین(ع)، که نماد پرچم اسلام است را طی مراسمی به حسینیه انتقال دادند، سوگواران حسینی در این روز بعد از اتمام روضه سید الشهدا (ع) در تکیه حاج آقا سعید روستای انجدان، در قالب کاروان عزاداری به سمت محل نگهداری عَلَم حرکت کرده و با خواندن اشعاری به یاد ورود امام حسین (ع) در روز سوم محرم به صحرای کربلا و برافراشتن پرچم اسلام و خیمه ها، عَلَم را برداشته و با نوحه خوانی، سینه زنی و نواختن بر سنج و طبل به سمت مسجد و حسینیه حرکت کردند، در مسیر حرکت این کاروان عزاداری نیز اهالی روستای انجدان که منازل آنان بر سر راه حرکت بیرق عزای امام حسین(ع) قرار دارد به ذبح گوسفند، پخش نذورات و اسفند و گلاب می پردازند و بعد از ورود بیرق اسلام به حسینیه مراسم عزاداری سنتی این روستا آغاز و پس از اقامه نماز ظهر و عصر عزاداران حسینی بر سر خوان نعمت اباعبدالله الحسین(ع) می نشینند.
نخل گردانی خمین
یکی از مراسم های ویژه عزاداری برای تکریم امام حسین(ع) در شهرستان خمین نخل گردانی با سابقه 400 ساله است آن به بیش از در روز عاشورای حسینی مراسم نخل گردانی که از دیرباز از خاندان های قدیم این خطه نسل به نسل در میان آنان به ارث رسیده است اجرا می شود.
این نخل به منزله عماری حضرت امام حسین (ع) با حالتی شبیه خیمه، از چارچوب هایی به شکل چادر صحرایی ساخته شده و با پارچه های سبز و مشکی، سپرو شمشیر، کلاه خود و تصاویر معصومین تزیین می شود این نخل به روایتی به منزله خیمه امام حسین (ع) و به روایتی تابوت آن حضرت است. عزاداران خمین هرسال در روز عاشورا، نخل را از محل خود واقع در کنار امامزاده شاهزاده ابوطالب به سمت میدان پانزده خرداد و از آنجا به «چاله نخل» در مرکز شهر حمل می کنند.
طوق گردان ساوه
مراسم سوگواری «طوق گردان» یکی از آداب و رسوم کهن مردم شهر ساوه در ماه محرم و روز سوم است. دراین رسم دیرینه عزاداران حسینی در قالب هیات های سینه زنی و زنجیر زنی طوق یا علامت آن هیات را به خانه یکی از صاحبان نذر انتقال می دهند و پس از ذبح گوسفند توسط صاحب نذر، طوق را با آب و گلاب شست و شو می دهند. مردم عزادار پس از شست و شو و تزیین طوق، آن را طی مراسمی همراه بانوحه خوانی و مرثیه سرایی با تشریفات خاص جهت ادای سلام به بارگاه امامزاده سید علی اصغر (ع) شهر ساوه منتقل می کنند. در این مراسم پس از ادای سلام واحترام به دراین بارگاه مقدس، طوق را به هیات های عزاداری و مساجد حمل می کنند. مردم ساوه مراسم طوق گردان را بیانگر آغاز حرکت لشکر امام حسین(ع) به سمت کربلا و شروع عزاداری محبان آن حضرت و تداوم راهش می دانند.
علم گردان روستای شهرجرد
مراسم علم گردانی که همان حمل علم به درب منازل مردم است در این مراسم علم‌ها را به درب خانه ها برده و برای صاحبخانه دعا می‌خوانند و او نیز به علم‌گردان‌ها گندم و پول و خوار و بار می‌دهد؛ حضور مردم مشتاق در این مراسم و ادای نذورات آنان بیانگر عشق و ارادت خالصانه آنان به حضرت اباعبدالله الحسین (ع) و یاران با وفایش است؛ در روز علم بندان تا پایان مراسم علم گردانان علم‌ها را دور روستاها می‌‌چرخانند و برای سلامتی اهالی منزل و شادی ارواح عزیزان از دست رفته ذکر فاتحه سر می دهند؛ آمدن علم‌ها به منزل در برخی از روستاها بسیار خوش یمن است، بنابراین اهالی مواظب هستند در این چند روز علم‌ها به درب منازل آنان آمده و برای لحظاتی جلوی منزل آنان توقف کنند؛ در روستای شهرجرد صبح روز تاسوعا دسته‌جات مختلف عزاداری در قالب کاروان‌های غم از مسجد صاحب الزمان(عج) این روستا و از میدان اصلی و محله‌های مختلف این روستا به حرکت در آمده و در مسیر عزاداری خانواده‌های شهدا، با گلاب پاشی و بخش نذورات خود از هیات حسینی این روستا پذیرایی به عمل می‌آورند؛ عزادران حسینی شهرجردی با به حرکت در آوردن کاروان غم در قالب دسته جات زنجیرزنی و سینه زنی با نوحه‌خوانی و مدیحه سرایی و با حمل نخل مسیر خود را تا روستای موت‌آباد که آستان مقدس امامزادگان حوا بانو خاتون و شاهزاده احمد است ادامه می‌دهند و در آنجا همراه با عزاداران چند روستای همجوار دیگر به عزاداری می پردازند.
نظر شما