خبرگزاری شبستان _ اهواز
قصه پر غصه نبود آب در سرزمین رودهای بزرگ قصه تازه ای نیست، سال هاست مردمان این سرزمین با بی آبی، شوری آب دست و پنجه نرم می کنند، سال هاست آب در سرزمین آب و آفتاب خرید و فروش می شود و سال هاست در هر خانه این سرزمین دستگاه تصفیه کننده آب مهمترین وسیله ای است که باید تهیه شود.
تلاقی آب شرب و فاضلاب
شیرآب را باز می کند، با ناراحتی به آب شکلاتی رنگی که از شیرآب بیرون می زند اشاره می کند و می گوید وضع ما این است، با این آب چکار می توان می کرد، برای مصارف شربمان آب می خریم ولی آیا برای حمام کردن و دیگر مصارف هم باید آب بخریم؟ با این آب حتی وضوی ما هم اشکال دارد.
زهرا نام دارد، نگران سلامت دوبچه کوچکش است که باید از این آب برای بهداشت آنان استفاده کند، نگاهی به آب شکلاتی رنگ می کند و با ناراحتی بیشتری می گوید: به هر دری زدیم، استانداری رفتیم، شهرداری رفتیم، نامه نوشتیم و از مسئولان خواستیم به داد ما برسند اما کسی جوابگو نیست، آب یک روز بوی فاضلاب می دهد، روزی پر از گل و لای است، روزی کاملا قطع می شود و نشده که آب خوش از گلویمان پایین رود.
شکرالله سلمان زاده، کیفیت بد آب شرب اهواز را تایید می‌کند و می‌گوید: آب اهواز کیفیت ندارد. آب اهواز برای شرب قابل استفاده نیست، اگرچه 98 درصد آزمایش های میکروبی با توجه به کلرزنی سالم است اما با این وجود به هیچ وجه از کیفیت آب اهواز دفاع نمی‌کنیم چرا که آب اهواز در بیشتر مواقع، از نظر کدورت، املاح سنگین، رنگ و طعم دارای مشکل است.
رئیس مرکز بهداشت خوزستان، به تبعات منفی استفاده از آب بی کیفیت اشاره می کند و این آب را تهدیدی برای سلامت شهروندان می داند و می گوید: استفاده از آب ناسالم و خرید آب از فروشندگان سیار در مناطق مختلف زنگ خطر بزرگی برای سلامت مردم است.
وی با اشاره به وجود ۳۰۱ نقطه تلاقی آب شرب با فاضلاب در اهواز تاکید می کند: فرسودگی شبکه آب و فاضلاب اهواز دلیل این تلاقی است و تا زمانی که شبکه ها اصلاح نشود، احتمال بیماری و تهدید سلامت مردم همیشه وجود خواهد داشت.
این در حالی است که فردوس کریمی، مدیرعامل آبفای اهواز، در این باره می گوید: بر اساس اعلام نظر آزمایشگاه تخصصی مرجع بهداشت استان آب آشامیدنی اهواز کاملا سالم، بهداشتی و با کیفیت است و هیچ مشکلی از نظر بهداشتی ندارد.
وی با اذعان به تلاقی آب و فاضلاب در برخی نقاط اهواز توپ را در زمین مردم می اندازد و می گوید: وجود انشعابات غیرمجاز تبعاتی دارد که تلاقی آب و فاضلاب یکی از آن است اما برای رفع این مشکل پروژه هایی شروع شده که عملیاتی شدن آنها سطح کیفی آب را ارتقا و معضلات فاضلاب را کاهش می دهد.
خشکسالی و کمبود منابع آبی
پنج رودخانه پر آب کشور و30 درصد آب های جاری کشور در خوزستان جریان دارد اما خوزستانی ها همچنان مجبورند برای تأمین آب شرب خود دست به دامان دست فروشان سیار شوند، رودخانه کارون روزی منبع تامین آب شرب مردم خوزستان بود که امروز میزبان فاضلاب است.
از ابتدای دهه هشتاد، با وقوع خشکسالی تامین آب مردم خوزستان دچار بحران شد در پی این بحران قرار شد طرح آبرسانی غدیر در دولت محمود احمدی نژاد رئیس جمهور وقت اجرایی و بهره برداری شود. طرح غدیر به سه فاز تقسیم شد؛ فاز اول: آبرسانی از قیصریه تا آبادان و خرمشهر، فاز دوم: تأمین آب شرب شهرهای اهواز، دشت آزادگان، هویزه و شادگان و فاز سوم: از ام‌الدبس تا آبگیر سد دز.
عملیات اجرایی پروژه ۲۶ آذر ۸۷ آغاز شد، قرار بود کل پروژه در پنج سال و تا پایان دولت دهم به بهره‌برداری برسد و آب شرب حدود پنج میلیون نفر را تأمین کند از سویی آبرسانی به ۲۵ شهر و بیش از یک هزار و ۶۰۰ روستا از دیگر اهداف این طرح بود که تا دولت دهم به نتیجه نرسید.
دی ماه سال ۹۲ بود که حسن روحانی در نخستین سفر استانی خود به خوزستان حل مشکل آب شرب اهواز با اجرای طرح آبرسانی غدیر را در مدت یک هفته وعده داد. در این سفر، اعتبار ۱۴۶ میلیاردی برای پیشبرد این طرح مصوب شد، اول بهمن ۹۲ مسئولان سازمان آب و برق خوزستان اعلام کردند که مردم اهواز ظرف چند روز و پس از آنها خرمشهر و آبادان به آب با کیفیت دسترسی پیدا خواهند کرد، دهم بهمن سال ۹۲ به گفته مسئولان بخشی از این پروژه که منبع تأمین آب اهواز را از سد کارون به طرح غدیر منتقل کرد، عملیاتی شد اما عملا تغییری در کیفت آب مشاهده نشد و وعده ها برای کیفیت آب به اجرای فاز دوم طرح غدیر کشید.
با گذشت نزدیک به ۹ سال از آغاز طرح غدیر، تنها چند شهر و از جمله بخش های غرب و شمال غرب اهواز با این طرح به آب سالم دسترسی پیدا کردند از سویی پنج سال از وعده تاریخی رئیس جمهور به مردم خوزستان و اهواز گذشت، اما باز هم مسئولان علی رغم اذعان به کیفیت نامناسب آب شرب وعده روزهای دیگر را دادند تا اینکه بحران در آبادان و خرمشهر بالا گرفت، آب شور و با قیمت بالایی خرید و فروش می شد و وضعیت اسفناکی ایجاد شد که اعتراضات مردمی را در پی داشت.
در این زمان بود که پس از اعلام وضعیت اضطراری در منطقه، با همکاری وزارت نیرو و قرارگاه خاتم الانبیاء (ص)، صدها نیروی متخصص به صورت شبانه روزی مشغول کار شدند و فاز دوم پروژه غدیر بالاخره در ۱۳ تیر به سرانجام رسید تا مردم آبادان و خرمشهر پس از سال ها به آب شرب سالم دست یابند و این در حالی است که دیگر شهرهای استان همچنان با معضل کمبود آب و کیفیت نامناسب آب شرب دست و پنجه نرم می کنند.
خروج آب گل آلود از شیرهای آب در خوزستان مدت هاست که سوژه همه مردم در فضای مجازی و حقیقی شده اما ظاهرا برای دسترسی به آب با کیفیت باز هم باید صبر کرد.
غلامرضا شریعتی استاندار خوزستان در این رابطه می گوید: آبی که در حال حاضر تحویل مردم می دهیم بهداشتی است، اما کیفیت لازم را ندارد.
وی می افزاید: بنا به دستور رئیس جمهور پنج مشکل اصلی خوزستان از جمله آب شرب و فاضلاب در دستور کار قرار گرفته که اجرای طرح غدیر از جمله آنهاست. این طرح با توجه به اینکه کیفیت آب خانه های مردم را تضمین می کند و اکنون تا ۸۵ درصد پیش رفته است.
استاندار خوزستان، با اشاره به برنامه ریزی های انجام شده خاطر نشان می کند: برنامه ریزی گسترده ای برای اصلاح وضعیت آب شرب و همچنین فاضلاب در دستور کار است و تا چهار سال آینده مردم از آب شرب با کیفیت بهره مند خواهند شد.
این در حالی است که خشکسالی و تغییر اقلیم شرایط کم آبی ویژه ای را برای خوزستان رقم زده است، هوشنگ حسونی زاده، معاون مطالعات پایه سازمان آب و برق خوزستان، به کاهش ۶۷ درصدی ورودی آب به حوضه های آبی استان در سال آبی جاری، اشاره می کند و در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان می گوید: با توجه به وضعیت ذخیره چهار میلیارد متر مکعبی آب در استان، با حدود ۲.۶ میلیارد کسری آب در طول این مدت مواجه هستیم.
وی با بیان اینکه حجم آب قابل برنامه‌ریزی و قابل برداشت استان در حال حاضر حدود چهار میلیارد متر مکعب است، تصریح می کند: از این میزان آب قابل برنامه ریزی در استان، حدود ۲.۲ میلیارد متر مکعب مربوط به حوضه آبی کارون بزرگ، ۱.۷ میلیارد مترمکعب مربوط به حوضه کرخه و باقی مانده آن مربوط به سایر حوضه های آبی از جمله مارون، جراحی و ... است.
حسونی زاده، به کاهش ۶۷ درصدی ورودی آب به حوضه های آبی استان در سال آبی جاری اشاره کرده و می گوید: میزان ورودی آب در حوضه کارون 63درصد، حوضه دز ۵۸ درصد، حوضه کرخه ۴۱ درصد، مارون ۷۷ درصد، حوضه جره ۶۹ درصد و حوضه زهره حدود ۹۰ درصد نسبت به بلند مدت کاهش داشته است.
وی تصریح می کند: وضعیت خطرناک کنونی که شدیدترین خشکسالی نیم قرن گذشته در ایران بوده باعث کاهش ۵۰ درصدی بارش در سال آبی جاری در خوزستان شد و استان های هم جوار خوزستان که منشا تولید آب این استان هستند، با کاهش ۶۰ درصدی بارش روبه رو بوده اند.
وضعیت منابع آبی و کیفیت آب در روستاهای خوزستان اسفناک تر است به طوری که به گفته درویشعلی کریمی، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی خوزستان، از چهار هزار و ۱۰۰ روستا در سطح استان ۳۸۰ روستا با تانکر آبرسانی می شوند.
وی در این خصوص می گوید: ظرف ۲ سال گذشته بحران خشکسالی تشدید شده و بیشتر خودش را نشان داده به طوری که آثار خشکسالی در کاهش دبی رودخانه ها و چاه ها به ویژه در شهرهای پایین دست و جنوبی استان مثل آبادان و خرمشهر بیشتر به چشم می آید.
وضعیت رودخانه های خوزستان وخیم است
همچنین کیامرث حاجی زاده، مدیرکل مدیریت بحران خوزستان، وجود مشکل آب شرب در بیشتر شهرهای خوزستان را تایید می کند و می گوید: آثار خشکسالی در خوزستان بیش از آن چیزی که فکر می کردیم در حال نشان دادن علائم خود است. وضعیت رودخانه‌های دز، کارون، جراحی، زهره و مارون بسیار وخیم است چرا که بارش در استان های بالا دست مانند لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و چهار محال بختیاری با کمبود رو به رو بوده است.
حاجی زاده، خاطر نشان می کند: شرایط خشکسالی حاکم بر خوزستان در ۷۰ سال اخیر بی سابقه بوده و آورد رودخانه های این استان در سال آبی جاری نسبت به آمار طولانی مدت ۶۳ درصد و نسبت به سال آبی گذشته ۴۰ درصد کاهش داشته و از سویی رودخانه کارون نیز با ۶۵ درصد کاهش آب دهی روبه رو بوده است.
وی همچنین با اشاره به مشکل بی آبی تالاب های خوزستان می افزاید: از جمله این مشکلات می توان به هورالعظیم اشاره کرد که خشکسالی موجب آتش سوزی این تالاب و تاثیر منفی بر وضعیت محیط زیست خوزستان شده است.
آبی نمانده؛ کشت ممنوع!
در این میان کشاورزان خوزستانی نیز از کم آبی ضربه فراوانی دیده و معیشت آنان دچار اختلال شده است.
حاج قاسم کنار زمینی خشک و بی‌آب دست به کمر ایستاده؛ نگاهش به آسمان است و زیر لب زمزمه می کند، سلام که می کنم، کلافه و سردرگم چند بار سرش را تکان می دهد، چفیه اش را مرتب می کند و با صدای خسته ای جواب می دهد. قاسم آن طرف تر با چهره ای آفتاب سوخته نزدیک می شود حرف هایم را برای پدرش ترجمه می کند؛ می فهمد خبرنگارم، سر درد دلش باز می شود: «همه چی از وقتی شروع شد که آسمان قهرش گرفت، که باران نیامد، که زمین ها خشک شد، که آب کم شد، که آب ما را بردند! که خشکسالی بهانه شد و حالا ماییم و زمین های بایرمان که آب ندارند، ماییم و چند سر عائله که رزقمان هم خشک شد» زمین های بی کشت، بی محصول، زمین های بی جان و دیگر هیچ! این تمام چشم انداز روبرویم است، جایی که روزی سبز بود از رزق خدا، از برکت.
ابوقاسم با زبان عربی باز هم از درد دلش می گوید: « زمین های ما دیم نیست اما کشت ما گره خوره به باران. باران که نباشد خشکسالی است و کمبود آب، آب را می برند جاهای دیگر سیراب شود چه کار من کشاورز دارند!».
قاسم ۲۴ ساله است، هفت کلاس درس خوانده و بعد از آن کمک پدرش کشاورزی کرده؛ می گوید «زندگی ما همین است؛ کشاورزی. اما نمی گذارند! یک روز آب کم است؛ محدودیت کشت می گذارند، یک روز می گویند روش آبیاری غلط است، اصلاح می کنیم روز دیگر محصول ما را نمی خرند! می گویند خرید تضمینی نداریم، یک روز آب تمام شده می گویند کشت ممنوع!».
متهمان روزهای سخت بی آبی در خوزستان
این روزها دل همه کشاورزان گرفته، دردشان بی آبی، درخواست شان مجوز کشت. اما خشکسالی متهم ردیف اولی است که نقش طرح های انتقال آب، سدسازی های بی رویه، عدم مدیریت صحیح منابع آبی، سیاست های غلط در حوزه آب و ... را در خود پنهان کرده است.
«با وجود بارندگی روزهای اخیر هنوز خوزستان با پدیده خشکسالی رو به رو است » این را کوروش بهادری، مدیرکل هواشناسی خوزستان می گوید و می افزاید: مجموع میزان بارش‌ها در سال زراعی جاری در خوزستان ۱۶۱ میلی متر گزارش شده، در حالی که این رقم در سال زراعی گذشته ۲۰۳ میلی متر بوده است.
هوشنگ حسونی زاده، معاون مطالعات پایه سازمان آب و برق خوزستان هم از کاهش ۵۰ درصدی بارندگی در استان خبر می دهد و می گوید: از ۱۰ سال گذشته تاکنون با خشکسالی دست و پنجه نرم می کنیم اما امسال خوزستان شدیدترین خشکسالی نیم قرن اخیر را تجربه می کند.
وی مصرف آب در بخش کشاورزی را ۸۵ درصد اعلام می کند و ادامه می دهد: مجبور هستیم تغییرات اساسی در مصارف و نحوه استفاده از منابع آبی اعمال کنیم؛ تأمین آب آشامیدنی، کشت های دائم مانند باغ ها و نخیلات و کشت های چند ساله، تامین آب صنایع تولیدی و مواد غذایی اولویت ماست و باقی مانده آب را برای سایر مصارف از جمله بخش کشاورزی در نظر خواهیم گرفت.
برنج ممنوع می شود
تغییر در نحوه استفاده از منابع آبی در حالی اعمال می شود که در گام نخست کشت برنج از سوی وزارت جهاد کشاورزی ممنوع می شود. به گفته حسونی زاده کشت برنج پنج برابر کشت گندم آب نیاز دارد و شبکه های آبیاری با توجه به خشکسالی و کم آبی برای تأمین آب این محصول دچار مشکلات زیادی شدند.
اما کیخسرو چنگلوایی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی، می گوید: در برخی نقاط مانند باغملک و یا بخشی از شوش کشت تک محصولی شلتوک انجام می شود و اگر قرار باشد آنها را از این کشت ممنوع کنیم جایگزینی برای آن نداریم.
به گفته او سطح زیر کشت برنج درخوزستان طی چند سال گذشته از ۸۹ هزار هکتار به ۴۹ هزار هکتار کاهش یافته و این در حالی است که به رغم تصورات برخی که فکر می کنند مصرف آب شلتوک هنوز ۳۵ تا ۴۰ هزار متر مکعب در هر هکتار است، ۲۵ هزار هکتار از سطح زیر کشت به صورت خشکه کاری کشت می شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی، از خسارت یک میلیارد و ۷۷۶ میلیون تومانی بخش کشاورزی استان به دلیل خشکسالی در سال گذشته خبر می دهد و تصریح می کند: عدم کشت، کشاورزان خوزستانی را با یک هزار و ۴۴۰ میلیارد تومان ضرر مواجه می کند.
محمد سواری، رئیس انجمن برنج خوزستان نیز می گوید: اگر ممنوعیت کشت برنج در استان اتفاق بیفتد، حدود ۳۵۰ هزار نفر از کشاورزان و خانواده های آنها از کار بیکار خواهند شد.
وی شور بودن زمین های و نیاز این اراضی به آبشویی و مبارزه با علف های هرز را از دلایل اهمیت کشت برنج می داند و می گوید: حدود ۲۰۰ کارخانه شالیکوبی مدرن در استان وجود دارد که در هر کدام از این کارخانه ها حدود ۲۰ نفر مشغول به کار هستند؛ ممنوعیت کشت برنج کارخانه ها را تعطیل می کند.
ممنوعیت کشت مساوی با ۶ ماه بیکاری و خانه نشینی کشاورزان است، کشاورزانی که منبع درآمد دیگری ندارند، از سویی پرداخت معوض کشت از سیاست های دولت در چنین مواردی است اما در سال های گذشته هیچ گونه معوض کشتی به کشاورزان خوزستانی پرداخت نشده است.
مسعود اسدی، رئیس نظام صنفی کشاورزی خوزستان، می گوید: از سال ۹۲ همزمان با تشدید پدیده خشکسالی به دنبال پرداخت معوض کشت کشاورزان بودیم ولی تا الان نتیجه ای نگرفتیم.
او تشکیل صندوق خسارت معوض کشت کشاورزان را راهی برای جبران خسارت ها می داند، در این باره می گوید: تشکیل این صندوق در ستاد خشکسالی تصویب شده اما زمانی می توان به آن امید داشت که معوض کشت پیش از شروع کشت تابستانه پرداخت شود.
حیات نخیلات خوزستان در خطر
اسدی، همچنین به کاهش کمی و کیفی تولید خرما در استان خوزستان اشاره می کند و می گوید: با توجه به کمبود منابع آبی و شوری آب، ادامه حیات نخیلات خوزستان در خطر استو اگر اقدامات موثر و فوری در استان انجام ندهیم، باید نخل را حذف کنیم و این مساله به منزله آن است که خیلی ها باید از زندگی در خوزستان انصراف دهند زیرا زندگی بسیاری از مردم در استان به نخل و خرما وابسته است.
وی با اشاره به وضعیت فعلی نخیلات می افزاید: به دلیل کاهش و شوری آب کارون در سال های اخیر، ده ها هزار اصله پاجوش نخل از بین رفته و از سویی محصول خرمای امسال خوزستان نیز در پایین ترین حد کیفیت قرار گرفته است.
اسدی، ۸۰ رئیس نظام صنفی کشاورزان، می گوید: در حال حاضر در حوضه مارون، زهره و جراحی چهار فصل زراعی است که کشاورزان خوزستانی آب مناسبی برای کشت و کسب معیشت ندارند و در این زمینه با مشکلات جدی معیشتی مواجه هستند همچنین با توجه به شرایط فعلی به احتمال فراوان در فصل آینده نیز آبی برای کشت نخواهند داشت.
وی همچنین به سد گتوند و تبعات این سد بر کشاورزی خوزستان اشاره می کند و می افزاید: بخشی از مشکلات امسال آب خوزستان متوجه سد گتوند است به طوری که به دلیل ذخیره بالای آب شور در مخزن این سد، امکان رهاسازی آب به پایین دست کارون ممکن نبود.
صدای اعتراض بلند است
در این میان چیزی که زیاد شنیده می شود و البته راه به جایی نبرده، صدای بلند اعتراض است! کشاورزان برای آب مورد نیاز کشت خود، در مقابل استانداری تجمع می کنند، بیانیه صادر کردند و خواستار توجه مسئولان شدند. مردم روستاها و شهرهای خوزستان نامه نگاری می کنند، رو به نمایندگان می آورند، درخواست آب شرب سالم دارند، این صدا از سوی ائمه جماعات و نمایندگان مردم هم شنیده می شود اما هنوز بی آبی و مشکل کیفیت آب امان خوزستانی ها را بریده است.
رد پای طرح های انتقال آب
وضعیت منابع آبی در خوزستان اگرچه به دلیل خشکسالی دچار تنش شده اما در این میان متهمان دیگری همچون طرح های انتقال آب نقش موثری در این وضعیت دارند. گفته می شود تاکنون 6 طرح انتقال آب از سرشاخه های کارون با ظرفیت سالانه بیش از یک میلیارد متر مکعب به طور کامل اجرا شده است.
در این راستا امام جمعه موقت اهواز در تریبون نماز جمعه خواستار بازنگری در طرح های انتقال آب می‌شود. او توقف کامل طرح های انتقال آب را چاره بحران کم آبی در استان عنوان می کند و می افزاید: باید همه مجوزهای زیست محیطی انتقال آب از خوزستان باطل شوند.
نظر شما