زیبایی معماری خانه آخوند ابو، جلوه ای از معماری و هنر بومی

به گزارش خبرگزاری شبستان از خرم آباد، خانه آخوند ابو، جلوه ای از معماری کهن مردن ایران اسلامی و دیار لرستان است.

این بنای قدیمی که روزانه پذیرای چشم تحسین هزاران گردشگر است، جلوه هایی از اصالت معماری کهن ایرانی دیده می شود.

خانه «آخوند ابو» خرم‌آباد مربوط به اوایل دوره پهلوی بوده که در یکی‌از محله‌های قدیمی بافت تاریخی خرم‌آباد به نام محله درب باباطاهر (دَربُو طاهر) در خیابان امام خمینی(ره)، دوازده برجی، روبه‌روی قلعه فلک‌الافلاک و در نزدیکی حرم امام‌زاده زیدابن علی(ع)  واقع شده است و در حال حاضر نیز به‌عنوان موزه صنایع دستی استان تغییر کاربری داده است.

خانه آخوند ابو خرم‌آباد که این روزها با عنوان «خانه جهانگردی» از آن یاد می‌شود، در مرکز شهر خرم‌آباد و در ضلع غربی قلعه تاریخی فلک‌الافلاک واقع شده است.

این بنای بسیار زیبا در دوران قاجار بنا شده است و امروز از قدیمی ترین خانه های شهر خرم آباد است.

اين خانه قدیمی طاق‌نماهايي به سبك معماري دوره قاجار دارد كه در دوران پهلوي نيز مرمت شده است.

ساختمان این بنای تاریخی متعلق به شخصی به نام میرزا محسن قاضی بوده که به‌عنوان قاضی‌القضات شهر معروف بوده است.

این ساختمان کاربری مسکونی داشته است و قاضی القضات در این مکان به کار قضاوت مشغول بوده است.

خانه آخوند ابو دارای 730 مترمربع مساحت و در مجموع 687 مترمربع اعیانی در طبقات است که از دو قسمت شمالی و جنوبی که شامل اتاق‏‌های سه‌دری، پنج‌دری، هشتی، حیاط یا میان‎سرا و... است.

خانه مذکور ازجمله خانه‌های نیم‌درون‌گرا است که دارای دو بخش زمستانه و تابستانه است.

بخش زمستانه در دو طبقه احداث شده که دارای اتاق‌های سه دری و بخش شاه نشین پنج دری است. 

قسمت شمالی (قسمت اصلی) بنا، در دو قسمت آن به‌صورت قرینه مهمان‎خانه، شاه‏‎نشین، پنج دری و سه دری و هشت پله با ارتفاع زیاد وجود دارد و چون دهانه آن بزرگ است از چوب درخت به‌صورت گرده برای مهار آن استفاده شده است؛ بازشوها(پنجره‌‏ها) به سمت حیاط و قسمت‏‌های توپر با آجر و تزیینات متفاوت نماسازی شده است، مصالح به کار رفته در سقف در گذشته تیرچوبی، آهک و ماسه بوده که با مرمت‌های انجام‌شده از پروفیل‎ها به‌عنوان نما و سقف‎های کاذب به صورت چوب‌های تزئینی استفاده شده است. 

قسمت جنوبی بنا که مربوط به خدمه است شامل مکانی برای زندگی، طبخ غذا، انباری، سرویس‎ها، هشتی، دالان(دهلیز) و پاره‌‏بند(محلی مخصوص برای نگهداری چهارپایانی مثل اسب، قاطر و...) و چیزی به‌نام تخت روان بوده است.

اتاق‎های این بنا به‌صورت سه‌دری، پنج‌دری، تالار و...، ساخته شده است که هر کدام ویژگی خود را داشته‎اند مثلاً اتاق سه‌دری، اتاق‏‌خواب خانه بوده است که تزئینات کف آن سنگ، دیوارهای آن گچی و نوع قوس پنجره‎ها رنگی، نعلی(ناری) است.

اتاق پنج‌‏دری به‌عنوان اتاق مهمان بوده و عملکرد اتاق نشیمن را داشته؛ تالار که برای استفاده در فصل گرما بوده و به هوای باز نیز راه داشته، به‌عنوان تابستان‌نشین استفاده می‎شده است.

حیاط یا میان‎سرا در خانه آخوندابو دارای یک حوض الحاقی در وسط بنا بوده و مصالح به کار رفته در کف حیاط سنگ است که در اطراف آن فضای سبز قرار دارد.

انواع تزئینات به‌کار رفته در حیاط، آجرهای خفته راسته، دندان‏‌موشی، گل‏انداز، خفته برگی شکل و انواع طاق‎ها، به‌کار رفته که زیبایی این فضای داخلی و محوطه حیاط و صدای آب فواره‌ه‏ای که در وسط حوض خانه قرار دارد، در میان تاریخ و عظمت معماری این مرز و بوم هر بیننده‎ای را به وجد می‎آورد.

عمده تزیینات به کار رفته دراین بنا از نوع قطاربندی، گل‌انداز و خفته راسته است و مصالح به کار رفته در بنا از نوع سنگ، آجر، چوب و ملات است.

فضای داخلی و محوطه حیاط این اثر باستانی بسیار زیبا و دلنشین است.

 با حضور در این بنای قدیمی به رغم بنای آجری زیبایی موج می زند و عظمت تاریخ و نبوغ سازندگان آثار تاریخی چشم هر بیننده ای را به خود جذب می کند.

شیشه های رنگی در و پنجره ها، حوض آب وسط حیاط، فواره، درختکاری موجود در محوطه یاد و خاطره ها را به سالهای دور و برخی منازل پدربزرگ و مادر بزرگ ها روانه می کند و با وزش نسیمی به صورت گویی صدای خنده های کودکانه ای که در این محوطه بازی کرده اند به گوش می رسد.

این اثر ارزشمند، در سال‌های اخیر توسط سازمان میراث فرهنگی لرستان مرمت شده و با شماره 2432 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری  لرستان، با خرید خانه آخوند ابو آن به عنوان خانه جهانگرد، تغییر کابری داده اند.

هم اکنون از این اثر تاریخی به عنوان عنوان موزه صنایع دستی استان استفاده می شود.

بافت های فرسوده شهری و معماری قدیمی بستری برای تقویت صنعت گردشگری است

محله های قدیمی شهر خرم آباد چون محله درب دلاکان و پشت بازار، روزی دارای خانه های قدیمی به این سبک البته با تفاوت هایی بوده است.

با گسترده شدن شهر و ایجاد محله های جدید بافت قدیمی شهر هم دستخوش تغییراتی بوده است.

بافت های قدیمی شهر، گرچه به خاطر فرسوده بودن و خطر هر لحظه ای زلزله و بالاهای طبیعی زیستگاه مطلوبی برای ساکنان این مناطق به شمار نمی رود، اما با توجه به شاخص های گردشگری فرصتی ارزشمند برای تقویت صنعت گردشگر در شهر هستند.

 استان لرستان با وجود آثار گردشگری، طبیعی و تاریخی کم نظیر ظرفیت گسترده ای در حوزه گردشگری دارد.

دارا بودن بام طبیعت ایران، دیار رودخانه ها و پل های تاریخی، آثار باستانی کم نظیر و غارهای تاریخی، چشمه ها و رودخانه های جاری از جمله ظرفیت های بومی استان لرستان در حوزه گردشگری است.

در کنار این جاذبه های گردشگری، ترمیم و بهسازی بافت های قدیمی شهرها خود می تواند بستری برای جذب گردشگران، ایجاد اشتغال و تقویت اقتصاد مردم باشد.

تقویت اعتبارهای حوزه گردشگری، اعتبار لازم برای مرمت آثار باستانی جهت صیانت از آثار تاریخی و همچنین تقویت شاخص گردشگری در استان ضروری است.