به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: آیین رونمایی، نقد و بررسی کتاب «برهان وجودی در فلسفه غرب و فلسفه اسلامی» اثر دکتر «علی افضلی» عصر دوشنبه، 7 اسفند به میزبانی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران برگزار شد.
در این مراسم حجت الاسلام دکتر احمد احمدی، رئیس سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها(سمت) و دکتر غلامرضا اعوانی، رئیس هیئت مدیره انجمن علمی حکمت و فلسفه ایران، درباره ویژگی های تحقیق، تتبع و نگارش این اثر فلسفی سخنرانی کردند.
بنابر این گزارش، دکتر غلامرضا اعوانی، رئیس هیئت مدیره انجمن علمی حکمت و فلسفه ایران طی سخنانی، اظهار کرد: در حوزه برهان وجود بحث های فراوانی شده است، دکتر افضلی در این اثر تلاش فراوانی کرده اند تا این مساله را بررسی کنند.
وی ادامه داد: توجه داشته باشیم که وارث حکمت یونان مسلمانان بودند نه غرب، مباحث فلسفه یونانی از فلسفه اسلامی به غرب رفت و مسائلی مانند برهان وجودی در فلسفه غرب و فلسفه اسلامی مشترک است. بنابراین بسیاری از مسائل از اسلام به آنجا رفت.
اعوانی با بیان اینکه کتاب دکتر افضلی اثری بسیار ژرف محسوب می شود، گفت: البته ایشان قبلا کتاب اعتراضات را ترجمه کردند که این کتاب در اثر حاضر تاثیر گذاشته است. در کتاب اعتراضات هفت دسته اعتراض آمده است که یک طرف دکارت و سوی دیگر دیگرانی که اعتراضات را بیان می کردند و او پاسخ می داده است.
این پژوهشگر با بیان اینکه برهان وجود خدا به دو دسته انّی و لمی تقسیم می شود، گفت: غربی ها برای اثبات برهان وجود خدا برهان شبه لمی دارند؛ برهان وجودی پیش فرض هایی دارد که با آنها کارآمد است و یکی از این پیش فرض ها اصالت عقل است.
وی ادامه داد: کانت عقل نظری را انکار و اشکالاتی که می کند گاهی مخالف خود هم است. پیش فرض دیگر فطری بودن معقولات در ماست. در هگل هم می بینیم که عقل و وجود دو روی یک سکه اند. منکران عقل و این پیش‌فرض ها مخالف برهان وجودی اند.
اعوانی تاکید کرد: اگر برهان صدیقین را بررسی کنیم در فلسفه یونان و پارمیندس ریشه دارد. اگر بخواهیم از تصور خدا به وجود خدا برسیم سرآغاز آنسلم خواهد بود اما اگر برهان وجودی را به معنای برهان صدیقین بگیریم چنانچه در این کتاب مطرح شده باید پارمنیدس را سرآغاز بدانیم. در نظر پارمنیدس عالم، عالم وجود است و نه صیرورت.
رئیس هیئت مدیره انجمن علمی حکمت و فلسفه ایران گفت: آنسلم دو تقریر از برهان وجودی دارد که در تقریر اول تصور خدا مهم است. در کتاب مزامیر عهد عتیق آمده است که ابله در دل خود فکر می کند خدا نیست و آنسلم می خواهد خدا را برای این ابله اثبات کند و می گوید اگر ابله تصوری از خدا به عنوان وجود کامل داشته باشد، خدا وجود دارد.
این محقق تصریح کرد: غزالی گفته بود ما می توانیم خدا را بدون عالم اثبات کنیم، ابن عربی مانند توماس مخالف این باور بود، در واقع ابن عربی معتقد بود که برهان وجوب و امکان، آنی است و برای حقیقت این برهان باید به مقام فنا و بقای عرفانی رسید.
عضو هئیت علمی موسسه حکمت و فلسفه ادامه داد: ما می گوییم خداوند کمال مطلق است. خداوند مطلق است در حالی که هر موجودی مقید است و از سویی خدا نامتناهی است که در آن کمال مطلق هم وجود دارد. اگر خداوند یکی از کمالات را نداشته باشد کمال مطلق نخواهد بود. ما در این کتاب نه تنها مسائلی که در مورد آنها بحث شده را داریم بلکه به نقل قول های فراوانی برمی خوریم و علاوه بر آن، مباحث فلاسفه متاخر نیز ارائه شده است.
اعوانی اظهار کرد: از سوی دیگر در این کتاب به نظریه علامه طباطبایی(ره) پرداخته شده است. همچنین، دکتر افضلی به استاد گمنامی مانند استاد مهدی حائری یزدی پرداخته اند که تعامل جهانی داشته است. این نظرات در فلسفه اسلامی پراکنده بوده که ایشان توانسته اند به این نظریات پراکنده در خصوص برهان وجودی انسجام دهند.
بنابر این گزارش، در ابتدای این نشست حجت الاسلام دکتر احمد احمدی، رئیس سازمان سمت و از اساتید دوران کارشناسی ارشد و استاد راهنمای رساله دکتر افضلی(نویسنده کتاب) طی سخنانی اظهار کرد: این اثر بسیار ارزشمند است. در کلاسی که با آقای افضلی داشتم، گفتم که به شدت با برهان وجودی مخالفم اما گویا ایشان از همان زمان کمر بسته بود به نگارش این اثر و خلاصه کتابی مفصل و ارزشمند امروز ارایه شده است.
وی ادامه داد: دکتر افضلی واقعا روحیه ای محققانه دارد و اگر کاری را بپذیرد تا آن بُن و بنیادش پیش می رود. رساله دکتری و کارشناسی ارشد ایشان به دکارت اختصاص داشت.
احمدی تصریح کرد: دکارت بعد از نوشتن کتاب «تاملات» بود که این اثر را برای فضلای دوره خود فرستاد و از آنها درخواست کرد تا اگر ایرادی دارد برایش بنویسند، متکلمان و فیلسوفان برجسته ای با دکارت معاصر و هم دوره بودند و اعترضات گسترده ای به او داشتند.
رئیس سازمان سمت اظهار کرد: خود من در دوره کارشناسی ارشد وقتی اعتراضات را مرور کردم، متوجه شدم که واقعا چه اعتراضاتی به دکارت مطرح شده بود. برخی مثل آرنولد که متفکری در حد فخر رازی خودمان بود چه اعتراضاتی داشت. آن زمان می گفتم کاش می شد آن را ترجمه کنم که فرصت نشد اما دکتر افصلی این کار را انجام داد و سه اعتراض را ترجمه کرد و بعد در رساله دکتری اش کل این اعتراضات را ترجمه کرد و من نیز به دلیل اینکه خودم این پیشنهاد را کرده بودم، راهنمایی این رساله را پذیرفتم.
حجت الاسلام احمدی گفت: شاید ۲۰۰ ساعت بر سر این رساله با دکتر افضلی وقت گذاشته و کار کردیم و انصافا رساله ای که تحویل داد بسیار ارزشمند است، مثلا در آن زمان گاهی می گفت این کلمه چه مدلولی دارد و تلاش می کرد در واژه گزینی نهایت دقت را داشته باشد و می توانم بگویم وقتی ایشان کاری را بر عهده بگیرد تا اعماق اش پیش می رود و رساله ارزشمندی که ارایه کرد کم نظیر بود و این اثر حق مطلب در مورد برهان وجودی را ادا کرد.
این پژوهشگر ادامه داد: برهان‌های وجود از قبل از دکارت و زمان آنسلم مطرح شده بود. در واقع آنسلم از قدیمی های مسیحی است که برهان وجودی را به گونه ای طرح کرد و دکارت هم به گونه ای دیگر. بنده در چاپ سوم ترجمه تاملات، نقدهای اساسی بر آن دارم.
وی تصریح کرد: بنده بر اساس کتاب «لایه های شناخت» بسیار قوی تر با دکارت برخورد می کنم، البته دکتر فاضلی هم در کتاب «اعتراضات» و هم اینجا در این اثر با دقت تمام کار کرده اند و سابقه این برهان، مخالفان و موافقان آن را شرح داده اند.
رئیس سازمان سمت ابراز کرد: دکتر افضلی در این اثر برهان وجودی را از دیدگاه آنسلم، توماس آکویناس، دکارت، لایب نیتس، اسپینوزا، کانت، نورمان مالکوم، فارابی، نراقی، غروی اصفهانی، علامه جعفری و مهدی حائری یزدی بررسی و ارائه کرده است.
وی در ادامه بیان کرد: علاوه بر این موارد، دیدگاه علامه طباطبایی(ره)، شهید مطهری، آیت الله جوادی آملی را به عنوان مخالف برهان وجودی ارائه کرده و به برهان صدیقین و بایسته های پژوهشی فلسفه اسلامی در خصوص برهان وجودی پرداخته است.
حجت الاسلام احمدی با بیان اینکه کانت هم مثل شهید مطهری معتقد است که بحث وجود ذهنی با وجود خارجی متفاوت و دو مقوله است، اظهار کرد: آنچه در ذهن است هرچه تحلیل اش کنید آخر باز هم جایش در ذهن است و بالاخره باید راهی به خارج داشته باشد و هر قدر این برهان سر و سامان داده و دستکاری شود باز هم مخالفان می گویند برهان وجودی نمی تواند از حدود ذهنی خارج شود.
رئیس سازمان سمت تاکید کرد: کانت فرد بسیار دقیقی بود و سه برهان در خصوص اثبات خدا از جمله برهان وجودی را نقد کرد و معتقد بود در این برهان نمی توان از ذهن خارج شد، او در عین حال که برهان نظم را می پسندید، معتقد بود نمی توانیم نظم را در کل عالم بیابیم و از طریق نظری خدا را اثبات کنیم اما با این وجود می گفت که من هیچ گاه بدون خدا زندگی نکرده ام.
وی در پایان خاطرنشان کرد: برهان وجودی، برهان بسیار معتبری در مغرب زمین بوده است و دکتر افضلی در این کتاب حق مطلب را ادا کرده است.
نظر شما