آیا شهادت ربانی به فرآیند صلح افغانستان ضربه می زند؟

خبرگزاری شبستان، برهان الدین ربانی، رئیس جمهوری پیشین افغانستان و مجاهد خستگی ناپذیر افغان که برای صلح در این کشور تلاش می کرد، روز گذشته در یک حمله انتحاری از سوی نیروهای طالبان در منزلش به شهادت رسید. این مهاجمان به همراه "محمد معصوم" معاون ربانی برای برپایی نشست به منزل او رفته بودند اما پیش از آنکه این نشست برگزار شود، این فرد انتحاری بمب را منفجر کرد.
ربانی پیش از شهادتش رئیس شورای عالی صلح در افغانستان و مذاکره کننده ارشد دولت با گروه طالبان بود. طالبان با شهادت ربانی ضربه سنگینی را بر مسئله صلح افغانستان وارد کرده است و این مسئله در هاله ابهام فرو رفته است.
شهادت ربانی بزرگترین عملیات ترور شخصیت برجسته افغانی از زمان جنگ آمریکا علیه طالبان در اواخر سال 2011 بوده است. این ترور دستکم دو ماه پس از ترور برادر حامد کرزای به نام " احمد کرزای" انجام شده است.
فاضل کریم ایمان، عضو شورای اعلای صلح گفت: این افراد حامل پیام مخصوصی از سوی طالبان بودند و از افراد مورد اطمینان بودند.
محمد زاهر، رئیس تحقیقات جنایی در کابل می گوید: دو نفر روز گذشته با نام طالبان با ربانی مذاکره می کردند و یکی از آنها بمب را در عمامه اش پنهان کرده بود.
وی می افزاید: این مرد نزدیک ربانی بود و بمب را منفجر کرد. ربانی به شهادت رسید و چهار نفر دیگر از جمله محمد معصوم، معاون ربانی زخمی شدند.
در همین حال، پس از این حادثه، "حامد کرزای" رئیس جمهوری افغانستان که در نیویورک به سر می برد، در واکنش به این حمله گفت: این اقدام انتحاری باعث نمی شود که راه صلح منحرف شود و ربانی، مرد ملی افغان بود که زندگی اش را در مسیر تحقق صلح قربانی کرد.
این مجاهد افغانی معتقد بود که صلح با طالبان امکان پذیر بود و امید داشت که برای ایجاد صلح گام بزرگی بردارد و وظایفش را با تلاش و استعانت از خدا انجام می داد.
برهان الدین ربانی که در میان افغان ها به پرفسور و استاد ربانی مشهور بود، در سال 1351 با استعفای "غلام محمد نیازی" رهبری جمعیت اسلامی افغانستان را برعهده گرفت و او همچنین پس از پیروزی مجاهدین و شکست دولت نجیب الله در 28 ژوئن سال 1992 به عنوان دومین رئیس جمهور موقت پس از صبغت الله مجددی انتخاب شد و شورای حل و عقد تعیین رئیس جمهور را برعهده گرفت و این شورای در 30 دسامبر سال 1992 برهان الدین ربانی را به عنوان نخستین رئیس جمهور رسمی حکومت در افغانستان انتخاب نمود.
این مجاهد افغان در زمان حیاتش عضو پارلمان افغانستان و همچنین رهبر جبهه ملی افغانستان نیز بود.
تحلیلگران معتقدند که نبود ربانی دو خطر بزرگ دیگر را متوجه کشور افغانستان می کند و اگر به درستی جای او پر نشود؛ این خطر غیر قابل کنترل خواهد بود. بزرگترین، منسجم ترین، و پویا ترین احزاب سیاسی اسلامی در افغانستان موسوم به " جمعیت اسلامی" در معرض خطر و تجزیه و نابودی قرار می گیرد. زیرا این جمعیت با وجود همه توانایی ها، با نام و حکمت و علم استاد ربانی گره خورده است و این جمعیت یگانه حزب سیاسی است که بعد از رهبری استاد ربانی تجزیه نشده است.
اگر به این امر مهم به دور از احساسات و تعصب توجه جدی، حکیمانه نشود؛ خطر نابودی و تجزیه این جریان مهم در افغانستان وجود دارد.
یکی از دیگر از این خطرها، خطر تجزیه افغانستان است. با وجود همه مشکلاتی که این کشور با آن دست و پنجه نرم می کند؛ خطر تجزیه آخرین میخی است که برتابوت این کشور زده می شود.
استاد ربانی و استاد سیاف دو تن از رهبران با حکمت جهاد و مبارزه اسلامی در این جمعیت بوده اند که مانع این خطر بزرگ شده بودند؛ اگرچه ربانی امروز در میان ما افغان ها نیست اما استاد سیاف نیز تنها تنهای است و در عالم سیاست یتیم شده است.
بیش از یک سال پیش جرگه مشورتی صلح در کابل، شورای عالی صلح به ریاست ربانی و تعداد زیادی از جهادگران افغان به عنوان نهادی تشکیل داد تا مذاکرات بین دولت با طالبان را پیگیری کند.
حضور ربانی در کنار جهادگران دیگر نشان از تشکیل نهاد پرنفوذ میان اقوام افغانستان می داد که امید های فراوانی برای تحقق صلح ایجاد می کرد. ربانی با نوعی خوش بینی به مسئله صلح می نگریست و در ماههای اخیر ملاقات ها و گفتگوهایی را مسئولان طالبان داشت و برخی نیز نتایج گفتگو ها و ملاقات های مثبت می دانستند.
با این وجود؛ برخی از ناظران بین المللی معتقدند که شکی نیست که شهادت ربانی موانع جدیدی در برابر مسئله صلح ایجاد می کند و مهم ترین آن افزایش بحران اعتماد میان دو طرف خواهد بود. زیرا در طی یک سال گذشته تغییرات جدی در رفتار طالبان دیده نشده بود و اقدامات این چنینی مانند ترور رئیس شورای عالی صلح به طور قطع امیدهای بسیاری را به ناامیدی تبدیل کرده است. با این حال پیش بینی نمی شود که کرزای دست از ادامه مذاکرات بردارد، اگر چه با ترور ربانی مشروعیت این گفتگوها را بیش از گذشته زیر سوال رفته است.
ترور ربانی و شخصیت های دیگر افغان نشان می دهد که فرایند مذاکره با طالبان فرایندی یک سویه از سوی دولت افغانستان است که طرف مقابل برای دنبال کردن به این مسئله هیچ اعتقادی ندارد.
این ترور همچنین مناسبات بین المللی افغانستان را با برخی از کشورها به ویژه پاکستان دچار مشکل می کند، چرا که ربانی بسیاری از مشکلات از سوی مرزهای همسایه خود می دانست.
اما با این حال باید دید که آیا فرآیند صلح می تواند با ترورهایی که از سوی طالبان انجام شده است، به مانند گذشته پیش رود و فرآیند صلح ادامه خواهد داشت و این ترور چه نتایجی در مناسبات بین المللی افغانستان خواهد داشت.
پایان پیام/