حجت الاسلام دکتر عبدالکریم پاک نیا، محقق و مولف سیره معصومان علیهم السلام در گفت وگو با خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، در مورد تسلط و تفوق علمی حضرت ثامن الحجج(ع) بر علوم مختلف گفت: حضرت رضا(علیه السلام) را عالم آل محمد(ص) می نامند از جهت اشراف کاملی که نسبت به علوم داشتند و همواره در سیر مناظرات و گفت وگوها در حیطه موضوعات مختلف و متنوع در صدر قرار داشتند.
وی ادامه داد: مامون، خلیفه عباسی خود یک دانشمند بود و اهل علم را می شناخت و تقریبا تمام دانشمندان را اطراف خودش جمع می کرد، او از اشراف امام رضا(ع) به علوم نیز اطلاع داشت. در روایتی در مورد علم امام رضا(ع) آمده است: وقتی مامون یکی از کارگزاران خود به نام «رجاء بن ابی ضحاک» را به مدینه فرستاد تا امام رضا(ع) را به خراسان بیاورد، این شخص به مامون گزارش کارش را ارایه کرد و مامون از او سوال کرده بود او را (امام رضا(ع)) چگونه دیدی؟ رجاء بن ابی ضحاک پاسخ داده بود: فکر می کردم او را (امام رضا(ع)) بیشتر از خلیفه می شناسم ولی مامون به من گفت: ای پسر ضحاک! این شخص بهترین و عابدترین فرد روی زمین است، آنچه که از او از صفات والا دیده ای نشر نکن تا فضایل او توسط من پخش شود. این سخنی بود که مامون خلیفه عباسی در وصف معارف و چشمه وسیع علم امام رضا(ع) بر زبان رانده بود.
پاک نیا تصریح کرد: از سوی دیگر امام رضا(ع) به تمامی زبان های عصر خود تسلط داشتند. از اباصلت هروی روایت شده است که: امام(ع) با هر گروه و ملیتی از مردم و از نقاط مختلف جهان به زبان مادری آنها سخن می گفتند و به خدا سوگند او از خود آنها زبان محلی شان را نیز بیشتر می دانست و فصیح تر صحبت می کرد؛ روزی به امام رضا(ع) عرض کردم: ای پسر رسول خدا! در شگفتم و چه طور ممکن است کسی به این همه زبان های رایج این چنین تسلط و آشنایی داشته باشد؟ امام(ع) در پاسخ فرمودند: «من حجت خداوند بر تمامی مردم روی زمین هستم و پروردگار متعال حجت و خلیفه خویش را بر قومی قرار نمی دهد که به زبان و گویش هایشان آشنا نباشد، سخن امیرالمومنین(ع) به ما فصل الخطاب شده است، می دانی فصل الخطاب چیست؟ آیا فصل الخطاب چیزی به جز آشنایی به لغات و زبان های دیگر است؟»
قرآن، منبع استنادات رضوی
استاد سطح عالی حوزه علمیه قم در ادامه بیان کرد: بیشتر استنادات امام رضا(ع) به قرآن بوده و حضرت(ع) سعی می کرده است که بیشترین استفاده را از قرآن داشته باشد. حضرت ثامن الحجج(ع) در مباحث مختلف اعم از علوم پزشکی، مسایل تربیتی، مسایل مربوط به حوزه بهداشت، تغذیه، مباحث و نکات متعددی دارند.
وی ادامه داد: یکی از نقاط برجسته ای که می توان در زندگی امام رضا(ع) مورد توجه قرار داد تفکر سیاسی ایشان است. مقام معظم رهبری(مدظله العالی) در پیامی که به کنگره امام رضا(ع) داشتند، بیان کردند: «علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) در برابر یک تجربه تاریخی عظیم قرار گرفت و در معرض یک نبرد پنهانی سیاسی که پیروزی یا ناکامی آن می‌توانست سرنوشت تشیع را رقم بزند، واقع شد».
حجت الاسلام پاک نیا ابراز کرد: امام رضا(ع) بر مامون فایق آمدند و در این میدان نبرد سیاسی او را شکست دادند. حضرت رضا(ع) سیاست مدارترین خلیفه عباسی را در علم سیاست شکست دادند. همچنین در مورد علم حدیث نیز معروف است که تمام محدثین نیشابور جمع شدند تا از امام رضا(ع) حدیث بشنوند و حضرت(ع) حدیث «سلسلة الذهب» را عنوان فرمودند. در روایتی در کتاب «اعیان الشیعه» آمده است که در این جمع تا بیست هزار نفر سخنان حضرت رضا(ع) و این حدیث را در نیشابور نوشته اند.
کیفیت مواجهه عالم آل رسول(ص) با مخالفان
وی در بخش دیگری از مباحث خود در مورد مواجهه امام رضا(ع) با اندیشه های مخالفان و گروه های مختلف اظهار کرد: رویکرد امام رضا(ع) این بود که با آنها گفت وگو و مناظره و از این جلسات استقبال می کردند، مامون جلسات مناظره متعددی را ترتیب می داد، او موضوع فرهنگ را جدی می گرفت ولی از ترتیب دادن این مناظرات اهداف دیگری داشت؛ مساله او مساله سیاسی بود.
استاد سطح عالی حوزه علمیه قم افزود: گشاده حضرت(ع) در مواجهه با این مسایل سبب می شود اولا به دشمنی ها خاتمه داده شود و در وهله بعد جامعه بشری در صلح زندگی کنند و اختلافات شان کم شود. مساله دیگر این بود که امام رضا(ع) با استقبال از این جریانات علمی در واقع زمینه هدایت افراد را فراهم می کردند.
پاک نیا تصریح کرد: ذیل گفت وگوهای حضرت ثامن الحجج(ع) با بزرگان و علمای دیگر ادیان و مکاتب، امام(ع) همواره سطح عقول مخاطب را در نظر می گرفتند و عباراتی متناسب با درک او بیان می کردند. حضرت(ع) به سطح اندیشه مخاطب نگاه کرده و با او سخن می گفتند. این مناظرات بسیاری از شبهات مطرح در جامعه آن زمان را پاسخ می گفت. امتیاز دیگر این مناظرات این بود که امام رضا(ع) در سیر استدلال ها بر نقاط مشترک دست می گذاشتند و با استفاده از این مساله از کتاب های سایر ادیان برای پاسخ به آنها استفاده می کردند.
وی ادامه داد: امام رضا(ع) در مواجهه و سخن با فرقه های اسلامی به قرآن استدلال می کردند و برای اثبات حقانیت اهل بیت(ع) در این زمینه می کوشیدند که به مشترکات و قرآن استدلال کنند. از سوی دیگر این سلسله گفت وگو ها باعث می شد که مخاطبان از نظرات عالم ترین دانشمند عصر مطلع شوند و نظرات حضرت(ع) را در مورد مسائل اسلام بشنوند.
پاک نیا در بخش دیگری از مباحث خود در مورد سبک زندگی امام رضا(ع) اظهار کرد: نکات متعدد و جامعی در مورد سیره حضرت(ع) و زندگی شان در دست داریم. ثامن الحجج(ع) برترین زندگی را داشته و برترین رهنمود را به ما دارد و به عنوان عالم آل محمد(ص) معروف است. حضرت رضا(ع) نه تنها در جامعه آن زمان بلکه در تمام جوامع رهنمود، مطلب و روش زندگی دارند.
اخلاق مداری امام رئوف(ع)
وی افزود: در کتاب «عیون اخبارالرضا(ع)»، در باب ذکر اخلاق امام رضا(ع) روایتی آمده است مبنی بر آنکه: شخصی به نام ابراهیم بن عباس می گوید: من معمولا در کنار امام رضا(ع) بودم و هرگز ندیدم حضرت(ع) به کسی ولو به کلمه ای بی مهری کند و با زبانش او را بیازارد. ندیدم کسی که امام رضا(ع)سخن او را قطع کرده باشد.
این استاد حوزه تاکید کرد: این ویژگی و سیره امام رضا(ع) مساله مهمی است که ما می توانیم در سبک زندگی خود رعایت کنیم. خوب به سخنان دیگران گوش دهیم و تا صحبت مخاطب مان تمام نشده سخن اش را قطع نکنیم. طبق این روایت امام رضا(ع) صبر می کردند تا سخن مخاطب تمام شود، همچنین راوی بیان می کند: ندیدم که حضرت رضا(ع) تقاضای کسی را رد کند و تا جایی که امکانات اجازه می داد از نیازمندان دستگیری می کردند.
پاک نیا گفت: در ادامه روایت آمده است: حضرت(ع) هرگز پاهایشان را نزد کسانی که حضورشان بودند، دراز نمی کردند، هرگز در حضور کسی به دیوار و متکا تکیه نمی دادند و هرگز به خدمتکاران و غلامان آزاد شده سخن درشتی نمی گفتند. راوی ادامه می دهد: هرگز ندیدم خنده شان با صدا و قهقهه آمیز باشد، خنده اش تبسم بود و لبخند و بیش از این نبود. وقتی که با غلامان و خدمتکاران خلوت می کرد، حتی دربان ها و طبقات پایین که در محضر ایشان بودند با همه بر یک سفر می نشستند و غذا می خوردند. حضرت(ع) همچنین بسیار سحرخیز بود و معمولا سه روز در ماه روزه می گرفت. کارهای نیک فراوانی را مخفیانه انجام می داد. کسی از کارهای مستحب حضرت(ع) مطلع نمی شد مگر دوستان خاص ایشان.
محقق و مولف سیره معصومان علیهم السلام در پایان خاطرنشان کرد: با این وجود تصور می کنم که امروز و در عصر کنونی امام رضا(ع) ناشناخته است. من انتظار دارم از مخاطبانی که این مطالب را می خوانند در این زمینه امام رضا(ع) را بیشتر مورد توجه قرار دهند. هر کدام از ویژگی ها و سیره امام رضا(ع) یک کتاب زندگی است. ما باید حضرت(ع) را بشناسیم تا درک کنیم در چه نعمتی غرق هستیم. بسیاری از مطالب در مورد امام رضا(ع) در کتاب ها مانده است و جز اهل اش آن را نمی خوانند. توصیه من به اهل مطالعه بیان این مطالب برای دیگران است و کسانی که مشتاق حضرت ثامن الحجج(ع) هستند این مطالب را جست وجو و مطالعه کنند و بپرسند تا با امام رضا(ع) بیشتر آشنا شوند.
نظر شما