«رمضان» چشمگیرترین سوژه شعر و ادب فارسی/ رمضانیات مولانا می تواند اثری مستقل باشد

مصطفی محدثی خراسانی، شاعرمعاصر و منتقد ادبی در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی شبستان درباره جایگاه رمضان در شعر و ادب فارسی گفت: رمضان یکی از سوژه های چشمگیر در طول تاریخ شعر فارسی بوده است.کمتر شاعری را سراغ داریم که به نحوی رمضان، فرهنگ آن ومولفه هایش به شعرش راه پیدا نکرده باشد.

وی افزود: گاه شاعران مستقیم  به توصیف رمضان و بیان حکمت ها و معرفت های آن پرداخته اند و گاه رمضان و آموزه های آن محملی برای مضمون پردازی و بیان برخی حکمت های دیگر قرار گرفته است.برای مثال این بیت سعدی که می گوید:" اندرون از طعام خالی دار/ تا نور معرفت بینی"  به ظاهر نسبت مستقیمی با رمضان ندارد اما در واقع به نوعی برگرفته از فرهنگ رمضان و آداب و سنن مربوط به رمضان است.

محدثی خراسانی در ادامه با بیان اینکه گاه هم شاعران آمده اند و رمضان و تاثیرهای مثبتی که در زندگی فردی و اجتماعی و صد البته  در تعالی روح انسان دارد را توصیف کرده اند، افزود: یک نگاه دیگری هم در افق شعر فارسی  داریم نسبت به ماه رمضان  که عده ای از منتقدان آن را به ظاهر نوعی رمضان ستیزی قلمداد کرده اند. این موضوع بیشتر در شعرهای عرفانی ما دیده می شود. برای مثال حافظ می گوید: "ماه شعبان قدح از دست منه کاين خورشيد/ازنظر تا شب عيد رمضان خواهد شد" شبیه این بیت ها به نوعی در شعر حافظ رمضان ستیزی تلقی می شود اما اینها در ادبیات عرفانی ما تعریف خاص خود را دارد و این تعبیر برخی از منتقدین را نمی پسندم و قبول ندارم.

وی توضیح داد : یکی از بزرگ ترین شاعران  رمضان پرداز مولانا است که غزل های فراوانی در دیوان شمس دارد و اگر قرار شود رمضانیات او را جدا کنند خود می تواند کتابی مستقل باشد. او در جائی می گوید: "آمد رمضان و عید با ماست/ قفل آمد و آن کلید با ماست"

این منتقد ادبی بیان کرد:مولانا هم به لحاظ کمی بیشتر به رمضان پرداخته و هم آن حد بالایی از ستایش رمضان که در کارهای او موجود است را در کارهای کمتر شاعری می توانید ببینید.

محدثی خراسانی همچنین در پاسخ به این پرسش که در کدام دوره از تاریخ ادبیات و شعر ما یا در کداک سبک های ادبی بیشتر به رمضان پرداخته شده است، توضیح داد: در هر دوره ای این مضمون مورد نظر شاعران بوده است، برای مثال در دوره سبک خراسانی چون هنوز شعر چندان معرفتی نشده بود، شاعران درون گرا و مشغول توصیف پدیده ها هستند،حتی گاهی منوچهری و فرخی در ابیاتی رمضان را مزاحم عیش و نوش خود دانسته اند.

وی افزود: اما در دوره سبک عراقی از جمله در آثار سنایی و عطار دیدگاه و نگاهشان به رمضان  معرفتی  است و به برکات آن پرداخته اند. در دوره سبک هندی هم صائب تبریزی غزل های بسیار باشکوهی مربوط به ماه رمضان سروده است که یکی از باشکوه ترین آنها این است : "عید رمضان آمد و ماه رمضان رفت/صد شکر که این آمد و صد حیف که آن رفت"

شاعر اثر "هزار دوره خورشید" در ادامه گفت: در دوره حافظ هم همانطور که گفتم رمضان بیشتر محملی قرار می گیرد برای مضمون پردازی در شعر فارسی.درارزیابی کلی می توان گفت رمضان همیشه و در همه دوره ها در شعر و ادب فارسی وجود داشته و همانطور که گفتم یکی از سوژه های چشمگیر ادب فارسی بوده است.

وی تصریح کرد:دور دوران معاصر هم شاید به شکل خیلی مستقیم پرداخته نشده باشد جز آثاری که مناسبتی و برای تلویزیون تهیه شده اند.در دوره معاصر هم رمضان بیشتر محمل مضمون پردازی قرار گرفته است تا اینکه بخواهند به سبک زندگی و برکات آن  بپردازند.البته بعد از انقلاب علیرضا قزوه و مرتضی امیری اسفندقه آثار و غزل های بسیاری  در زمینه ماه رمضان سروده اند.

براساس این گزارش مصطفي محدثي خراساني متولد سال 1340 در شهرستان تايباد ( خراسان جنوبي) است از آثار او مي‌توان به "شاعران پروازي "، " هزار مرتبه خورشيد "،" گزيده ادبيات معاصر شماره 46"، "طنين كوه " ،" سلوك باران" و "گزيده غزليات بيدل با نام از چيدن رنگ "اشاره كرد. مصطفي محدثي خراساني سابقه همکاري با موسسه آفرينش هاي هنري آستان قدس رضوي در زمينه شرکت در شب هاي شعر" خورشيد ولايت "، " ملکوت هشتم "، " در سوگ آفتاب " و " حديث بهار " را دارد.

گفتگو: الهام عطایی