متغییرهای جدیدی در روابط ایران و آمریکا به میدان آمده اند

ISA :خبرگزاری شبستان یا همان اقدام برای تحریم علیه ایران قانونی است که از سال 1996 توسط یکی از سناتور های محافظه کار ایتالیایی تبار آمریکایی به نام داماتو پیش نهاد و به تصویب رسید. این قانون سپس در مجلس سنا نیز به رای گذاشته شد و در نهایت با امضای بیل کلینتون تحریم ها و شرایط سخت تری برای تجارت با جمهوری اسلامی ایران وضع گردید. نباید از نظر دور داشت که قانون داماتو در دوران باراک اوباما به جهت شرایطی که آمریکایی ها ادعا می کردند وضعیت اضطراری علیه جمهوری اسلامی است با تبصره های همراه شد که فضای تجارت با ایران را بیش از گذشته سخت می کرد. اما با توافق برجام و اجرایی شدن آن در سال 2016 به نظر می رسد که دوران قانون داماتو هم به پایان رسیده است اما با ناباوری به جز یک نماینده کنگره تمام 419 عضو مجلس نمایندگان آمریکا به تمدید ده ساله این قانون رای مثبت دادند که نقض پیمان برجام است. در حال حاضر باید منتظر بود و دید که  تا آیا باراک اوباما این قانون را امضا خواهد رساند یا خیر؟

در همین راستا و برای بررسی دقیق تر مساله پسا برجام و پسا تمدید داماتو با رابرت باکلی استاد مدعو در دانشگاه نیویورک به گفتگو نشسته ایم. دکتر باکلی فارق التحصیل دانشگاه کنتاکی  است و به صورت تخصصی مسائل خاورمیانه و رژیم تحریم ها را پیگیری می کند این گفتگو از طریق اسکایپ انجام شده است.

ترامپ به ریاست جمهوری آمریکا رسید ، به نظر می رسد این مساله نشان می دهد تا چه اندازه شرایط بین المللی غیر قابل پیش بینی است و البته مسائل حول محور تحریم های بین المللی نیز عملا در موقعیت مه آلودی قرار گرفته است می خواهم نظر شما را در این رابطه بدانم؟

پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا با توجه به شعارهای ضد ایرانی اش نشان داد که جامعه آمریکایی قابل پیش بینی نیست ، این پیروزی به مساله تغییرات در ایتالیا و استعفای نخست وزیر این کشور گره خورد تا شاهد فصل جدیدی در تاریخ سیاسی غرب باشیم. قعطنامه 2231 سازمان ملل متحد این گمانه زنی ها را در جهان ایجاد کرد که فضای تخاصم با ایران جایش را به صلح سرد داده است اما اقدام کنگره و در نهایت رفتار های ترامپ کمی شرایط را پیچیده کرده است. در همین حال باید به این نکته اشاره کنم که نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل که از مخالفان برجام است پیروزی ترامپ را به عنوان مرگ برجام در نظر گرفته است.نتانیاهو در برنامه 60 دقیقه شبکه CBS  گفته است ترامپ نظر گرمی در مورد کشور یهودی و در عین حال اسرائیل دارد و او شکی در مورد حسن نیت ترامپ در برخورد با اسرائیل ندارد. نتانیاهو رابطه بسیار سردی را با اوباما و دولت های غربی تجربه کرد و حضور ترامپ می تواند بر مرگ برجام و همچنین قدرت گرفتن دوباره اسرائیل در منطقه نقطه حساسی باشد.

راه های مختلفی برای بازگشت برجام وجود دارد، توافقی که از سال 2015 زمزمه های آن به گوش رسید و در سال 2016 اجرایی شد منجر به عقب گرد برنامه هسته ای ایران شد که تهران مجبور شد از برنامه بلند پروازانه هسته ای اش دور شود ، نتانیاهو و ترامپ امید وارند ضمن حفظ محدودیت های تهران تحریم های جدیدی را علیه برنامه های موشکی ، حقوق بشر و مسائلی از این دست علیه ایران وضع کنند که نه تنها فروش نفت و تجارت ایران را محدود کند بتواند محدودیت های اتمی این کشور را حفظ و اجازه ندهد ایران به توسعه دلخواهش در مساله هسته ای دست یابد.

نتانیاهو و ترامپ نظرات مشترکی را در خصوص برجام دارند، نخست وزیر اسرائیل آن را مسدود شده می داند و ترامپ هم علیه آن مواضع تندی را اتخاذ کرده است اما وزیر خارجه جدیدی که ترامپ برگزیده یک فرد نزدیک به روسیه و یک مدیر نفتی از شرکت اکسون موبیل است که روابط خاصی را با پوتین رئیس جمهوری روسیه دارد به همین جهت تمام قصه مبارزه ترامپ در با آینده برجام از طریق فشارهای کنگره یا تحریم های جدید علیه جمهوری اسلامی ایران نیست  بلکه او از مسیر های غیر متعارف سعی می کند در سطح جهانی خود را به عنوان یک بازیگر قابل اتکا حفظ کند.

می خواهم سوالم را کمی دقیق تر بپرسم، در حال حاضر پیروزی ترامپ در ریاست جمهوری آمریکا و آنچه ISA  بر شرکای اروپایی آمریکا تحمیل می کند چه تاثیری در روابط دو سوی آتلانتیک خواهد داشت؟

باراک اوباما ریاست جمهوری 44 آمریکا روابط میان واشنگتن و قاره اروپا را احیا کرد به طوری که شاهد تفرقه در تصمیم سازی های دوران جرج بوش و بلوک بندی های اروپایی و آمریکایی نبوده ایم. ترامپ در نطق های پیش از ریاست جمهوری اش به ویژه در خصوص قرارداد های تجاریی چون ایرباس و بوئینگ نشان داد که به دنبال نقش بیشتر برای شرکت های آمریکایی است و یکی از راه های آن استفاده از محدودیت های گسترده برای شرکت های اروپایی خواهد بود . البته نزدیکی پوتین به ترامپ برای شرکت های روسی نیز مسیر جدیدی را باز می کند به طوری که آنهای که از رقابت پذیری را شرکت های اروپایی عقب هستند با قانون های چون داماتو می توانند امیدوار باشند که آمریکا اجازه ورود شرکت های اروپایی را به بازار ایران نمی دهد و عملا نزدیکی اقتصادی میان روسیه و ایران که البته از سوی کرملین و سعدآباد هم بسیار بر آن تکیه می شود بیشتر از گذشته شود و اروپایی ها را می توان بازندگان این قافله دانست.

چطور این را می گوید؟ دو عضو شورای امنیت در اتحادیه اروپایی حضور دارند و قرارداد های ایرباس ، شل و ATR  با ایتالیایی ها، هلندی ها و حتی زیمنس بسته شده است.

حجم اقتصاد آمریکا به گونه ای است که بانک های اروپایی قدرت ریسک پذیری برای سرمایه گذاری بیش از بیست میلیون دلار را در اقتصاد ایران از دست داده اند. بانک داران آلمانی و شرکت هایی که شما از آنها نام برده اید به نظر من حیات اندکی در بازار ایران خواهند داشت و محدودیت ها و سختی های بسیاری برای تجارت با تهران در حال حاضر وجود دارد و بخش بزرگی از این مسائل را نمایش های رسانه ای می دانم. همچنین در خصوص سوال شما باید بگویم شکاف میان آمریکا و اروپا بر سر مساله ایران موقعیتی غیر قابل اجتناب است و حتی آمریکایی ها برای مبارزه با داعش و حضور در ساختاری که روسیه محور آن است حساب چندانی بر قدرت های بزرگ اروپایی چون فرانسه و آلمان و حتی انگلیس باز نکرده اند.

در خصوص سوریه نظر شما چیست؟ فکر می کنید روسیه و آمریکا در خصوص سوریه به توافق بزرگی دست می بابند و اسد به عنوان یک همپیمان ایران بر قدرت باقی خواهد ماند؟

ترامپ به دنبال تغییر چهره آمریکا از یک قدرت خشن به یک قدرت صلح جو مانند آنچه اوباما آن را دنبال می کرد نیست ، به نظر من او تلاش می کند تا در یک سال نخست ریاست جمهوری اش یعنی تا ابتدای سال 2018 که سال حساسی برای روسیه نیز هست روابط مسکو و واشنگتن را احیا و البته مساله سوریه را حل و فصل کند. اکنون او باید جلوی سرمایه گذاری بر داعش را بگیرد ، انتقال نیرو ، سلاح و خدمات را به این جریان قطع کند و محدودیت های زیادی برای روسیه در جهت بمباران مواضع داعش ایجاد نکند تمامی این مسائل به شکاف میان اروپا و آمریکا خواهد شد و احتمال می رود اسد به عنوان یک رئیس جمهور در دولت انتقالی برای خود جای باز کند که فکر می کنم تهران هم با آن مخالفتی ندارد. همانطور که در توافق هسته ای با ایران در سال 2015 نقش باراک اوباما غیر قابل انکار است و وی بخش مهمی از مسئولیت های این رویداد را بر عهده گرفت در خصوص آیند سوریه نقش ترامپ در همکاری با روسیه انکار ناپذیر است. اما ترامپ بر برجام می تازد ولی آینده سوریه شرایط مه آلودی را حفظ می کند.

20 ژانویه ترامپ به عنوان رئیس جمهوری آمریکا بر مسند قدرت خواهد نشست فکر می کنید این روز برای جهان چه معانی داشته باشد؟

ترامپ از زمان پیروزی اش چهار تماس تلفنی شوک آمیز را برقرار کرد که نشان می دهد وی چگونه می اندیشد و در سیاست خارجی و داخلی اش چه اهرم های را حفظ خواهد کرد. در مورد روسیه او تجارت های ناتمامی را در مسکو دارد و البته سوالاتی در خصوص نقش پشت پرده روسیه در کمپین های انتخاباتی رئیس جمهوری آمریکا نیز هنوز یک پرونده باز است. اما در مورد ایران باید بگویم او قطعا بر برجام خواهد تاخت و در خاورمیانه ترس های که در خصوص او وجود دارد بسیار جدی است .من و دوستانم در ابوظبی در مورد آینده منطقه صحبت کردیم و چه سیاست مداران و چه نظامیان در کشورهای عربی همگی نگران آینده ای هستند که ترامپ برای انها رقم خواهد زد. تجارت ترامپ با کشورهای عربی پیش از ریاست جمهوری اش داستان های خوشآیند و خاطرات خوشی را از خود به جای نگذاشته است و به همین جهت مطمئن هستم که او کمک های آمریکایی به گروه های مخالف سوری را قطع می کند که به معنای پشت پا به سرمایه گذاری کشورهای عربی در این کارزار است . اما مواضع رسمی کشورهای عربی مملو از امیدواری است که بتوانند روابط میان آمریکا و کشورهای منطقه خلیج فارس را حفظ و آمریکا را در مقابل ایران قرار دهند در حالی که شاهد یارگیری های منطقه این کشورها علیه تهران هستیم که سیگنال هایی است که روابط آمریکا را ایران را که در دروان اوباما فضای بهرتی را تجربه کرده بود وارد شرایط جدید می کند که متغییرهای دیگری در آن درگیر خواهد بود.