به گزارش خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان، با توجه به زمینه های دینی - فرهنگی در عالم اسلام، نه تنها فضا برای جمود دینی فراهم نبود بلکه بستر این فرهنگ جولانگاه وسیعی را بر شکوفایی اندیشه دینی می گشود. قرآن کریم رسالت پیامبر اکرم(ص) را برداشتن زنجیره های بر فکر بشر توصیف می کند آموزه های اسلام از همان آغاز به مسلمانان آموخت که در امر دین تحقیق و اجتهاد ورزند، چه اینکه تقلید و پذیرش غیر محققانه اصول دین مطرود و درباره فروع دین نیز با فرض امکان اجتهاد، مردود است.با توجه به ارزش و قداستی که قرآن کریم و پیامبر اکرم(ص) به علم و عالم بخشیدند و دانش را دارای فضیلت ذاتی دانستند؛ مسلمانان از همان آغاز به کسب دانش اهتمام وافر ورزیدند. آنان در پرتو آموزش قرآن کریم کسب معرفت و دانش اندوزی را موجب تقرب به خدا و کمال ایمان می دانستند.در گفتگو با دکتر محمد فنایی اشکوری، استاد مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، به نقش پیامبر اسلام(ص) در شکوفایی علم پرداخته شده است که از نظر شما می گذرد.
شکوفایی علم و معرفت و رشد فکری بشر چه جایگاهی در رسالت پیامبر اسلام(ص) دارد؟
پیامبر(ص) از جنس نور و پرتوی از نور مطلق و نور الانوار است. نوری است برای روشنی بخشیدن به گمگشتان در ضلالت و ظلمت. او نور خدا را در زمین می گستراند. «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذينَ آمَنوا يُخرِجُهُم مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النّورِ.»(البقرة/257) خدا به وسیله پیامبر(ص) مردم را از تاریکی به روشنایی می آورد. پیامبر(ص) برای ما قرآن آورد که برهان و نور آشکار است.«یا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَکُمْ بُرْهانٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکُمْ نُوراً مُبیناً.»(النساء/174) روشن است که نور و ظلمت در این بحث نورو ظلمت معنوی است، نه مادی و حسی. نور، علم و معرفت و بصیرت است و ظلمت جهل و گمراهی و ضلالت است. نور به حق می رساند و ظلمت به باطل. امیرالمؤمنین(ع) دربارۀ رسالت انبیاء(ع) می گویند که آنها برای شکوفایی عقلها آمده اند؛«لیثیروا لهم دفائن العقول.»
قرآن کتاب تفکر و تعقل است و مدام دعوت به خردورزی و فرزانگی می کند. اساسا رسالت اصلی پیامبر(ص) روشن کردن حقیقت و مبارزه با باطل است. کار پیامبر(ص) تزکیه و تعلیم کتاب و حکمت است. قرآن کتاب حکمت است و پیامبر(ص) معلم حکمت. محور قرآن توحید و خداشناسی است و بخشی از خداشناسی جهانشناسی و انسان شناسی است. جهان و هرچه در آن است از جمله انسان فعل خدا هستند. خداشناسی مستلزم شناخت همه حقایق است.
از آموزه های پیامبر(ص) چه نکاتی دراین زمینه استفاده می شود؟
خداوند در قرآن از پدیده های گوناگون خلقت از زمین و آسمان و کوه و دشت و دریا و گیاهان و حیوانات تا موجودات فراطبیعی مانند ملائکه و عوالم دیگر سخن می گوید و بشر را به تفکر و تحقیق دربارۀ پدیده های هستی فرا می خواند.وحی نبوی با إقرأ آغاز می شود، به قلم سوگند می خورد، خدا را به عنوان معلم معرفی می کند که به انسان بیان می آموزد که بیان خود وسیلۀ تعلیم است. قرآن سرشار از دعوت به تفکر و تعقل و تحقیق و قرائت است و پیوسته از جهل و گمراهی و توقف در شک و پیروی از آراء باطل نهی می کند، و تصریح می کند که این عالمان راستین اند که از خدا خشیت دارند و صاحبان علم و معرفت از دیگران افضلند.
پیامبری که چنین کتاب آسمانی از خداوند دریافت کرده رسالت اصلی اش معرفت بخشی و شکوفایی فکر بشری و زمینه سازی برای رشد علمی در همۀ ابعاد است. او پیامبر رحمت(ص) است.
آیا می توان گفت که مقتضای رحمة للعالمین بودن پیامبر(ص) زمینه سازی برای رشد فکری و علمی بشر است؟
بالاترین مصداق رحمت خارج کردن مردم از چاه ضلالت و آوردن آنها به پهنۀ روشنایی است. از جامعه ای که پیرو چنین پیامبری است انتظار می رود که در همۀ عرصه های علمی پیشتاز و پیشرو باشد. هر قدر که از علم و معرفت دور باشیم به همان میزان از جامعۀ مطلوب اسلامی دور خواهیم بود. علمی که از آن سخن می گوئیم هر علم نافعی است، اعم از الاهیات و علوم طبیعی و علوم انسانی و هر علم نافعی که بشر برای سعادت دنیا و آخرت به آن نیاز دارد. نه جامعه ای که علم را در علم تجربی خلاصه کرده مطلوب پیامبر(ص) است و نه آنکه علم را منحصر در معارف الهی کرده و در علوم طبیعی دست نیازش به سوی دیگران دراز است مطلوب است. جامعه قرآنی جامعه ای است که عالمان آن در همه عرصه های مورد نیاز بشر فاتح قله های دانش هستند.
نظر شما