به گزارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان، با فرا رسیدن هفته پژوهش، شاید بیش از هر زمان دیگر واژه پژوهش در سطح رسانه ها و محافل مختلف مطرح شود. مولفه ای که سنگ بنای نخست تولید علم در کشور محسوب می شود با این وجود اما گویی در مورد واژه ای غریب بحث می کنیم چراکه در عین کمیت پرشمار، بسیاری از تحقیقات جنبه ای گذرا دارند و کیفیت فدای کمیت شده است مساله ای که ضربه ای جدی به بدنه علمی خواهد زد.
از این رو، بر آن شدیم تا در راستای بررسی وضعیت پژوهش، جایگاه این مهم در تحول علوم و اساسا ویژگی های یک پژوهش قابل قبول با دکتر یدالله رفیعی، معاون پژوهشکده زبان و ادبیات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به گفت وگو بنشینیم که مشروح آن از نظرتان می گذرد:
به عنوان اولین سوال بفرمایید اساسا یک پژوهش سنجیده و خوب باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟
پژوهش امروز امر مهمی در سیر مطالعات علمی کشور به حساب می آید. از نظر من یک پژوهش قابل قبول باید کارآمد باشد و منجر به تولید علم شود. از جهت دیگر بتواند از نظر تجاری سازی جایگاه خود را پیدا کند و جنبه کاربردی داشته باشد به ویژه در حوزه علوم انسانی اهمیت این موضوع دوچندان می شود.
تجاری سازی علوم انسانی مفهومی است که به ویژه در چندسال اخیر بیش از هر زمان دیگر مطرح شده، این مولفه ناظر بر چیست و تجاری سازی چه تعریفی دارد؟
ببینید بسیار پیش آمده که پژوهش هایی انجام و در قالب کتاب و مجموعه ای تدوین و ارایه شده است اما این دست پژوهش ها صرفاً در کتابخانه ها مانده و عملیاتی نشده اند. طبیعتا وقتی پژوهشی عملیاتی نشود تجاری سازی نیز نخواهد شد.
از جنبه دیگر اگر بخواهیم به موضوع توجه کنیم باید مساله اشتغال را محور قرار دهیم. مشکل امروز جامعه ما بیکاری فارغ التحصیلان ماست و حتی می توان گفت در رشته های مختلفی که تدریس می شود، افراد مدرک می گیرند ولی عملا بازار کار برایشان نیست.
این مساله به این خلأ برمی گردد که ما بر اساس مشکلات جامعه آسیب شناسی نکرده و درصدد رفع نیازها برنامه ریزی نداشته ایم. اگر مشکلات جامعه آسیب شناسی شود، پس از آن نیازها طی تحقیقات مفصل بررسی و در وهله بعد در بازار کار عملیاتی شده و در مراکز صنعتی و خدماتی نمود یابد آن زمان است که تجاری سازی محقق می شود.
واقعیت آن است که اکنون شرایط به گونه ای است که پژوهش‌های زیادی انجام می شود اما کمک زیادی به بازار کار نمی کند. چون قبل از انجام پژوهش نیازسنجی در جامعه صورت نگرفته است در مساله آموزش هم همین وضع را داریم؛ برای مثال دانشجوی ادبیات یا دانشجویان زبان های خارجی چه قدر جذب بازار کار شده اند؟ چون آموزش دانشجو از نظر کمی و کیفی بر اساس نیاز واقعی جامعه صورت نگرفته است. تمام این مفاهیمی که عنوان کردم ناظر به مساله تجاری سازی علوم انسانی است که متاسفانه آنچنان که باید به آن توجهی نداشته ایم.
جامعه علمی امروز چه قدر توانسته است نیازهای پژوهشی را تامین کند؟
نمی توان نظر کلی داد؛ معتقدم که اول باید نیازسنجی در جامعه داشته باشیم و ببینیم که به پژوهش در چه حوزه هایی نیاز داریم. یعنی پس از نیازسنجی، اولویت‌های پژوهشی مشخص شود بعد از این مرحله است که پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌ها وارد عمل می شوند که قطعا مراکز علمی ما توان تامین نیازهای پژوهشی جامعه را دارند.
تحول در علوم انسانی در راستای کاربردی سازی پژوهش در جامعه چه جایگاهی دارد؟
قطعا تحول در علوم انسانی اقدامی در راستای این هدف مهم یعنی کاربردی سازی پژوهش است. اکنون در سطح دبیرستان ها بسیاری از دانش آموزان با وجود اینکه علاقه ای به رشته های ریاضی و علوم تجربی ندارند اما وارد این رشته ها می شوند چرا که بر اساس وضع موجود مهندسی و پزشکی بازار کار دارد.
اگر این وضع ادامه یابد علوم انسانی از بین می رود. راه حل آن است که از مسیر پژوهش کاربردی و تحول در علوم انسانی بتوانیم علاوه بر حمایت از رشته های مختلف در حوزه تولید علوم انسانی قدم اساسی برداریم.
نهادها، مراکز و پژوهشگاه ها چه قدر می توانند در نیل به این هدف موثر باشند؟
طبیعتاً هدف اصلی پژوهشگاه بالا بردن سطح رشد و تعالی علوم انسانی در کشور است، پژوهشگاه ها می توانند در تحول متون درسی که در دانشگاه‌ها و مدارس تدریس می‌شود، نقش اساسی داشته باشند اما این مهم منوط به آن است که نیازسنجی دقیقی در جامعه انجام شود.
وزارتخانه ها، ادارات و سازمان ها باید نیازهای پژوهشی خود را اعلام و اندیشمندان بر اساس نیازهای آنها موضوعات پژوهشی خود را تعیین کنند.
و سخن پایانی...
در بحث مسایل پژوهش خوب است که مراسمی برگزار می شود، تقدیرهایی صورت می گیرد اما تاکید می کنم مهم برنامه ریزی است که از امسال تا سال آینده که دوباره هفته پژوهش از راه می رسد به نقطه ای مطلوب برسیم و شعارها جنبه کاربردی پیدا کنند و عملیاتی شوند.
نظر شما