احمد عباسی دره بیدی کارشناس ارشد شیعه شناسی گرایش جامعه شناسی و منتخب جشنواره کرامت انسانی از منظر رضوی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در زنجان اظهار کرد: کرامت و ارزش انسان (زن و مرد) از مفاهیم بنیانی در انسان شناسی قرآنی و وحیانی است به گونه ای که بی توجهی به این مهم چه در گذشته تاریخ انسان و چه درحال، مشکلات زیادی را برای انسان و حتی غیر انسان فراهم کرده است.
وی با اشاره به اینکه کرامت انسانی امري حقيقي و وجودي است نه يک امر اعتباري و قراردادی، خاطرنشان کرد: کرامت، جعل الهي است؛ يعني خداي تعالي کرامت را فطري انسان قرار داد، چنانکه مي فرمايد: «و لقد كرمنا بنى ءادم؛ سوره ی اسراء، آيه ی ٧٠؛ و به راستي ما فرزندان آدم را گرامي داشتيم».
این پژوهشگر تصریح کرد: بی گمان خداوند متعال از میان همه ی موجودات، انسان را به عنوان «خلیفة الله» برگزیده و عطیه ای گران بها به نام کرامت انسانی به او عنایت فرمود که او را ممتاز و متمایز از سایر آفریده ها گردانید؛ در اهمیت کرامت همین بس که خداوند وحی آسمانی را با صفت کرامت آغاز نموده است.
عباسی دره بیدی با بیان اینکه در روایات اهل بیت معصومین (علیهم السلام) نیز همسو با آیات قرآن، تاکید زیادی بر کرامت انسانی شده است که همه آنها نشان دهنده ارزش انسان و مقام والای انسانی و این ویژگی منحصر به فرد او می باشد، گفت: از نظر اهل بیت (علیهم السلام)، کسی که دارای کرامت است خود را با ارتکاب گناه و معصیت آلوده نمی کند و مقام انسانی خویش(عزت نفس) را ضایع نمی سازد.
وی خاطرنشان کرد: در سیره و فرهنگِ اخلاقی تربیتی امام رضا (علیه السلام) که بر خواسته از علم لدنی و نشأت گرفته از تعالیم قرآنی است، می توان مضامین و اعمال فراوانی را یافت که مبتنی بر کرامت انسانی و تکریم انسان های دیگر می باشد.
منتخب جشنواره کرامت انسانی از منظر رضوی پرهیز از خواهش زیاد از دیگران را یکی از تاکیدات آن حضرت برای کرامت انسانی عنوان کرد و افزود: زمانی که درخواست های انسان از دیگران افزایش یابد و فراتر از طاقت آنان باشد و یا آنان چندان تمایلی برای تأمین خواسته های فرد نداشته باشند، روابط انسانی در معرض تهدید قرار گرفته و چه بسا دیگران به چنین فردی با دیده حقارت نگاه کنند و عزت نفس فرد خدشه دار شود و هنگامی که عزت نفس انسانی خدشه دار و یا فروکش نماید، کرامت او نیز مورد تهدید قرار می گیرد.
عباسی دره بیدی احترام به شخصیت دیگران و بزرگداشت آنها را از دیگر موارد مورد توجه اعلام کرد و گفت: تقویت خوبی ها و نکوهش زشتی ها با تکریم شخصیت مخاطبان منجر به تقویت ارزش های معنوی و سست کردن ارزش های ناهنجار می شود.
به گفته این محقق امام رضا (علیه السلام) نیز در برخورد با انسان ها حرمت آنها را پاس می داشت و هیچ گاه اجازه نمی داد ارزش افراد نادیده گرفته شود و انسانی کوچک به حساب آید؛ ایشان در این رابطه می فرمایند: « لازم است با تمام اطفال و بزرگسالان، مودب و با احترام برخورد کنید».
همچنین کارهای دیگر حضرت رضا علیه السلام چون سلام متواضعانه و مصافحه و احترام به غلامان و خدمتکاران و همه ی افراد، نشان از توجه ایشان به کرامت انسانی می باشد.
وی با یادآوری اینکه امام رضا (علیه السلام) در برخورد با زیردستان و غلامان خود نیز کرامت انسانی آنها را نیز رعایت می کند، گفت: یاسر، خادم حضرت نقل می کند که امام علیه السلام به ما فرمود: «اگر من بالای سر شما ایستادم و شما در حال غذا خوردن بودید، بلند نشوید و گاهی یکی از غلامان را برای انجام کاری فرا می خواندند، هنگامی که گفته می شد مشغول غذا خوردن است، می فرمود: بگذارید غذایش را بخورد، بعد برخیزد».
منتخب جشنواره کرامت انسانی از منظر رضوی کمک به دیگران و سعی در رفع گرفتاری آنها را یکی دیگر از کرامت های انسانی برشمرد و افزود: یکی از امتیازاتی که خداوند حکیم به انسان عطا نموده و حیوانات از آن محرومند، تمایلات عالی انسانی مانند؛ دگردوستی و کارگشایی در زندگی دیگران است که به دلیل ویژگی هایی همچون عقل و تفکر و احساسات که از جلوه های کرامت انسان هستند، تنها مخصوص او می باشد و به او لذت می دهد و کرامتش را افزایش خواهد داد.
وی ادامه داد: به همین دلیل امام رضا علیه السلام در این باره می فرمایند: «هرکس مومنی را از رنج و گرفتاری گشایش دهد، خداوند دلش را در روز قیامت گشایش می دهد» و همچنین در جای دیگر می فرماید: «کسی که یکی از برادران دینی اش برای کاری به او پناه آورد و او با اینکه می تواند پناهش دهد، اما کاری برایش نکند، رشته ی ولایت خداوند متعال را گسسته است و گسستن رشته ی ولایت خداوند یعنی پشت کردن به کرامت انسانی.
به گفته این محقق فروتنی و تواضع در برابر انسان ها در روابط اجتماعی علاوه بر اینکه نشان خودساختگی و پاکی درونی فرد متواضع است، باعث ایجاد تعامل و جذب طرف مقابل و در نهایت تسخیر قلوب دیگران نیز خواهد شد.
وی اضافه کرد: پیشوایان گرامی اسلام در برنامه های تربیتی خود علاوه بر اینکه مسلمانان را به تواضع و فروتنی برخاسته از شرافت نفس و آزادگی دعوت نموده اند، عملاً خود نیز این درس اخلاقی را به مردم آموزش داده اند و همیشه با اعمال و رفتار عملی خود، کرامت و ارزش والای انسان ها را حفظ نمودند و آنها را تکریم کرده اند.
قناعت داشتن از دیگر شاخصه های کرامت انسانی است که عباسی به آن اشاره کرد و گفت: از دیگر اعمالی که مایه ی قوام و دوام کرامت انسانی می باشد، داشتن قناعت است، زیرا مقابل آن حرص و طمع قرار دارد که از بین برنده و تهدید کننده ی سلامت و کرامت انسان می باشد. شخص «قانع» کسی است که بین روح و جسم او هماهنگی برقرار شده است، هنگامی که به مقدار کفایت و نیاز بیابد، روح و جسم او اشباع می گردد و بدون جهت حرص نمی زند و به حقوق هر کس حمله نمی کند.
منتخب جشنواره کرامت انسانی از منظر رضوی خاطرنشان کرد: انفاق در راه خدا از راه های تزکیه و وارستگی انسان ها می باشد زیرا که به سبب انفاق مال، پاداش و کرامت نصیب انسان می شود و در روایات رسیده آمده است که حضرت رضا علیه السلام در روزعرفه تمام اموال خود را در خراسان انفاق کردند. فضل بن سهل عرضه داشت: این یک زیان محض بود که شما مرتکب شدید. حضرت فرمودند: «بلکه این کار، غنیمت خالص و سود بود، آنچه را که به سبب آن پاداش و کرامت نصیب تو می شود را زیان مشمار».
به گفته وی، در آیین اسلامی کسی که مهمانش را گرامی می دارد، مؤمن شمرده می شود و مهمان نوازی از اخلاق های نیک و پسندیده بوده و عامل برکت و افزایش نعمت خواهد بود. ائمه معصومین علیهم السلام با سیره ی عملی خود این امر پسندیده را آموزش داده اند و زمانی که مهمانانی بر ایشان وارد می شد؛ با آنها برخوردی بسیار انسانی و عاطفی داشتند و نه تنها از آنان به خوبی پذیرایی می کردند، بلکه نیازهای آنان را نیز رفع می نمودند.
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: امام رضا علیه اسلام نیز هنگامی که مهمانی بر ایشان وارد می شد، با محبت با او برخورد می کرد و او را گرامی می داشت، به گونه ای که مهمان این را مایه ی افتخار خویش می دانست.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به آثار و نتایج کرامت انسانی در زندگی فردی و اجتماعی اشاره کرد و گفت: آثار توجه به کرامت از حوزه ی زندگی فردی شروع شده و تا زندگی اجتماعی تداوم پیدا می کند و به گونه ای است که نتایج را در امتداد یک پیوستار می توان تصور نمود. یعنی از جزئی ترین آثار در زندگی فرد مانند، عدم انجام گناه و اعمال زشت توسط فرد، تا کلی ترین امور اجتماعی همچون رعایت عدالت و آزادی و نظم و امنیت تداوم پیدا می کند.
به گفته عباسی دوری از گناه و زشتی ها؛ توجه و اهتمام به کرامت انسانی، انسان را از گناه و پلیدی، ظلم و کینه و اعمال منافی شأن انسانی باز می دارد. این دوری و پرهیز از گناه، حیا را در انسان افزایش می دهد و حیا خود مانعی برای انجام گناه و یا اعمال زشت و ناپسند می گردد.
این محقق خاطرنشان کرد: تقویت صفات نیکو چون؛ تواضع و فروتنی، ادب، قناعت و دوری از صفات ناشایست چون؛ حرص و طمع، غرور، عجب و خودپسندی و ... ؛ از دیگر آثار توجه به کرامت در سطح فردی هستند که توجه به کرامت انسانی، می تواند به تقویت صفات نیکو همچو؛ مودب و متواضع بودن و دوری از صفاتی چون طمع و حرص، غرور، عجب و خودپسندی منجر شود.
به گفته عباسی افزایش نظم و امنیت عمومی، تسهیل روابط، افزایش سرمایه ی اجتماعی، همدلی و دگر دوستی، صلح و مودت و عدم خصومت، جنگ و خونریزی و رعایت حقوق زنان و عدالت از آثار کرامت انسانی در زندگی اجتماعی است.
نظر شما