آئین های محرمی/ از کرنا نوازی تا لاله پله در لاهیجان

خبرگزاری شبستان- گیلان، آئین های محرمی با توجه به فرهنگ و رسوم هر استانی متفاوت از سایر استان هاست. گیلان یکی از استان هایی است که ماه محرم در آن با رسومات خاص و بی نظیر برگزار می شود. اولین عزاداری رسمی که به صورت یک فرهنگ علوی جاری و ساری شد مربوط به آل بویه است که از همین دیار توسط معزالدوله دیلمی در سال ۳۵۲ هجری قمری انجام شد و این رسوم سینه به سینه و نسل به نسل انتقال یافت.

مراسمات مذهبی محلی امروزی جلوه ای از عزاداری های حسینی در گذشته است که پرشکوه تر و با استقبال جوانان برگزار می شود. در میان شهرهای گیلان، شهرستان لاهیجان به واسطه رسومات خاص خود چون علم بندی، چهل منبر، کرنا نوازی، کرب زنی، یازدهم روز رودبنه، مجمع دهی و شب هفت امام معروف تر است.

در میان سنت های محرمی، موسیقی مذهبی که متناسب با سوگواری این ماه است جایگاه ویژه ایی دارد که کرنا نوازی نوعی موسیقی محرمی است.

کرنانوازی(نی نوازی) از سنت های قدیمی گیلانیان و به خصوص شرق گیلان و لاهیجانی هاست که در ماه های محرم و صفر در مناطق مختلف نواخته می شود. «کرنی» یا «کرنا» مرکب از دو لغت  کر و نای است  که کر به معنی جنگ و نای همان نی است .کرنا(نی) سازی بلند و دارای صدای بم است که فقط با دم نوازنده، نواخته می شود. کرناچیان برای برآوردن صدای آن از دم و بازدم خود استفاده می کنند.

طول کرنا بین 2 تا چهار متر و گاهی بیشتر است که صدا از سر عصایی شکل کرنا خارج می شود.

معمولا به صورت دسته جمعی و در قالب گروههای 10 نفره کرنانواز نواخته می شود که یک نفر سرگروه(سرکرناچی)  بوده و بقیه حدود پنج تا هشت کرناچی او را همراهی می کنند.

تک نواز گروه، مصیبتی از امام حسین(ع) را در داخل کر(نی) دمیده و پس ازآن صدای “وای وای” از کرنای وی به گوش می رسد در این لحظه گروه، نوای «حسین وای» را در کرنا می دمند بدین ترتیب شنوندگان «وای وای، حسین وای» را از تک نواز و گروه او می شنوند.

دسته گردانی:

لاهیجان دارای هفت محله قدیمی است که اصطلاح رایج تر آن هفت محل است. نماد این هفت محل، برگزاری مراسم عزاداری و گردش هیئت های عزاداری آن در محلات دیگر در ماه محرم است.

ترتیب محله‌هایی که دسته می‌برند به شکل زیر است. 1. پمپ بنزین 2.امیرشهید 3.شعربافان 4.گابنه 5.جیره‌سر و اردو بازار 6.پردسر 7.خمیرکلایه 8.غریب‌آباد و خالی باغ(یا خالیباق) 9.کاروانسرابر 10.آسید حسین و کوی زمانی 11.میدان(چهارپادشاه)

راه پیمایی های سوگورانه ماه محرم از پنجمین شب این ماه آغاز می شود و دوازده شب پی در پی انجام می گیرد. سوگوران هر محله در آغاز شب با آوای غمگنانه شیپوری با خوراکی های شیرینی چون قوام پلو ، شیرین پلوو متبخان که از سوی بزرگ ترهای هر محله ای پخته و به مسجد فرستاده می شود پذیرایی می گردند.

از هفتمین شب محرم، شهر حال و هوائی دیگر می یابد. اولین دسته عزاداری از محل امیر شهید حرکت می کند. هر محل قرار است از شش محل دیگر گذر کند اما با شکوه و جلالی بیشتر که این سالهای اخیر کم کم در حال بیشتر شدن است.(( اکنون مداحان معروف مذهبی با اخذ مبالغ زیاد برای خواندن اشعار مذهبی و نوحه سرائی در یک شب در هفت محل رسیده است دیگر جلوه ای شیرین سنت را به کنار گذاشته است)) هیئت پس از رسیدن به هر یک از محلات دیگر در حالیکه عده‌ای فراوان منتظر ورود آنانند پذیرائی شده و پس از خواندن نوحه در مدح حسینی و عذایش، هیئت مجدداً به سوی محل دیگر حرکت می‌کند.

مراسم سنتی بازاری ها در تاسوعا

در روز تاسوعا مراسم سنتی بازاری هاست . تمام بازار در این شهر تعطیل شده و ایستگاه های صلواتی دایر می شود تا از عزاداران حسینی در تاسوعا پذیرایی شود.

این مراسم صبح تاسوعا در خیابان اصلی شهر از اردوبازار تا مسجد جامع(چهارپادشاه) برگزار می شود.

چهل منبر

چهل منبر مراسمی سنتی بعد از اذان مغرب در شب عاشورست. مراسمی سنتی مخصوص لاهیجانی ها، شخصی که قرار است به چهل منبر برود چهل شمع می خرد و چهل خرما را در داخل ظرفی که قبلا از طرف صابخانه آماده شده است ریخته و مقداری برنج برمی دارند و در ظرفی دیگر خرما گذاشته می شود افرادی که نذر کرده اند به این چهل خانه مراجعه و مقداری برنج و یک دانه خرما بر می دارند و بعدا برنج را به قصد برآورده شدن حاجت می خورند.

زاری زاری

در صبح روز عاشورا مراسم زاری زاری است. زاری زاری، اصطلاحی گیلکی است و در واقع می خواهد این مفهوم را بفهماند که ای آدم ها زار زار بگریید برای مصیبت حسین. این مراسم تا اذان صبح و کمی بعدش ادامه دارد عزاداران گاها ساقه های برنج را بر سر می کوبند و اشعاری غم انگیز و محزون به زبان محلی می خوانند که بسیار سوزناک است.

لال پله

عزاداران حسینی در شب عاشورا بعد از چهل منبر با چهره ایی پوشیده و ناشناس از کوچه های قدیمی شهر عبور کرده و درب خانه های بزرگان و سیدان محل که در حال پخت نذری که معمولا شیرین پلو و فسنجان است، را باقاشق یا کفگیر می زنند. وقتی صاحبخانه در را باز می کند بدون هیچ کلامی قاشق را بدو داده و صاحبخانه با همان قاشق غذا را در دیگ ریخته و پس می دهد.

این رسم بنا به نیت افراد در 40 یا 72 خانه که در طول سال واعظ و منبری داشتند، انجام می شد. در پایان آنچه را که جمع کرده بودند که در اصطلاح محلی نثار نامیده می شود به خانه برده و از آن نثار در طول روزهای متفاوت می خوردند تا حاجت و نذرشان برآورده شود.

این مراسم لال پله (لال+ پلو) نام دارد چون نذری داران و زنان پوشیه زده در تمام مدت هیچ سخنی نمی گویند و همیشه آن چیزی که از نذری داران طلب می کنند، مقداری پلو است.