آشنایی با مساجد تاریخی استان همدان/ مساجد قدیمی همدان روایتگر تاریخ و اعتقادات عمیق مردم

خبرگزاری شبستان-همدان

مساجد مهمترین بناهای معماری ایران پس از اسلام هستند، شاخص ترین و پیشرفته ترین بناهای هر دوره معماری ایران پس از ورود اسلام را می توان در مساجد پیدا کرد؛ اهمیت مسجد در ایران نشانه ای از پذیرش و اقبال مردم ایران نسبته به دین اسلام است، چرا که در دورافتاده ترین نقاط ایران نیز مساجد مهمترین بناهای بافت اطراف خود بوده اند که با هزینه مردم بنا می شدند.

کارکرد تربیتی مسجد مهمترین مولفه در ساخت و احداث مساجد است چراکه مساجد پایگاه های مهمی برای تقویت باورهای دینی جوانان است و توجه به این پایگاه ها دشمن را در رسیدن به اهداف شومش ناامید می کند.

درطول دوران های مختلف تاریخی مسجد همواره نقشی مهم و تاثیر گذاری داشته و مهمترین مسائل و موضوعات جامعه مسلمین درآن حل و فصل شده است.

مسجد به‌عنوان سنگر و پیش قراول حرکت فرهنگی تاثیرگذار در حوزه های اعتقادی نقشی مهم ایفا می کند و با پرورش نیروهای خلاق و توانمند در برابر این هجمه فرهنگی ایستادگی کند.

در استان همدان یک هزار و 700 مسجد وجود دارد که 267 مسجد در سطح شهرستان همدان فعالیت فرهنگی دارند،  مسجدهای جامع، حاج کربعلی، میرزاتقی، ابراهیم بیگ ،شریف الملک و علویان از مساجد قدیمی شهر همدان هستند.

در استان همدان 10 مسجد محوری وجود دارد که در هر یک از 9 شهرستان های تابعه همدان حداقل یک مسجد محوری وجود دارد که نماد مساجد هر یک شهرستان ها معرفی شده است.

مسجد شورین از عصر قاجار، مسجد و مدرسه شیخ علی خان زنگنه از عصر صفویه، مسجد کوی میدان (حاج میرزا آقاجانی) از عصر قاجار مسجد سلطانی، مسجد جولاستان تویسرکان و مسجد شیخ‌الملوک را می‌توان ازدیگر مساجد قدیمی و تاریخی استان برشمرد.

در این گزارش سعی داریم شما مخاطبان را با چند تا از مساجد جالب و تاریخی استان همدان آشنا کنیم .

مسجد جامع همدان

بنایی که از عصر صفویه برجای مانده است و با فاصله کمی از میدان مرکزی شهر واقع شده است. زیباترین و معظم‌ترین قسمت مسجد طاق بزرگ و شبستان آن است و تنها مسجد همدان به لحاظ داشتن شبستان عظیم با سقف گنبدی بزرگ و مرتفع مقصوره با ایوان جلو آن و گلدسته است.

این مسجد دارای چند در ورودی است که شامل ورودی نوساز، ورودی قدیمی با دالان هشتی مقرنس کاری شده، بنای مسجد با پلان مربع مستطیل دارای چهار ایوان مرتفع است که رسمی بندی جلوی آن از آجر و کاشی معلقی ساده شکل گرفته و با کاشی فیروزه رنگ نام الله و پنج تن نوشته شده است.

مسجد حاج کربعلی

این مسجد دارای 163 سال قدمت و سه جایگاه برای امام جماعت دارد که عالم افضل در وسط و دوشاگرد او در سمت چپ و راست استاد قرار می‌گرفتند، برای رفتن به محراب باید چهار پله پایین رفت و درب ورودی مسجد به صورت زنبوری است.

در حیاط مسجد کنار درب ورودی آن نمایی ستون مانند وجود دارد که از آن به عنوان مشخص کردن هنگام اذان‌های پنج‌گانه استفاده می‌کرده‌اند که به عنوان نمای مسجد بوده که شبیه به ساعت آفتابی بوده و که اکنون ازبین رفته است.

مسجد میرزا تقی

اين بنا در حاشيه شرقي خيابان تختي و چند صد متري ميدان امام شهرستان همدان واقع شده و بناي اوليه آن با توجه به محراب قديمي، از آثار دوره ايلخاني است که در دوره هاي بعد چندين بار تجديد بنا شده است.

اثر ارزشمند و قابل توجه اين مسجد، محرابي سنگي به ابعاد 180×220 سانتي متر است که به صورت يکپارچه از سنگ (خاقاني) شتري تراشيده شده است؛ متأسفانه بخش هايي از کتيبه مزبور، به خصوص در پيشاني محراب و قسمت پاياني آن که به احتمال زياد تاريخ ساخت اثر را در بر داشته، از بين رفته است.

مسجد نظر بیگ

مسجد حضرت علی (ع) معروف به مسجد نظربگ واقع در بلوار هگمتانه در نزدیکی تپه هگمتانه واقع شده است این بنا از آثار دوران زندیه به شمار می رود طبق سنگ قبرموجود در ضلع شمالی بنا تاریخ 1379 ه.ق و به نام محمد جعفر بیگ به چشم می خورد که به گفته اهالی محل بانی مجلس نظر بیگ بوده است این مسجد دارای وسعتی در حدود 713 متر مربع می باشد و دربخش داخلی صحن اصلی دارای 10 ستون سنگی در دو ردیف 5 تایی با طاق و قوس جناقی به هم متصل گردیده اند و طاق نماهایی در قسمت نمای بیرونی ایجاد گردیده که جهت تزئین بوده است این بنا به شماره 1864 مورخ بیست ویک اردیبهشت ماه 1376 در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسیده است مسجد بری از هرگونه تزئینات خاص است و سادگی آن در عین زیبایی است تنها قسمتی که در این مسجد دارای تزئینات است مهراب آن است که طی سالهای اخیر همراه با مرمت مسجد بدین صورت تزئین یافته است.

مسجد شریف الملک

این مسجد دارای 2 شبستان می باشد که شبستان نخست مسجد دارای 4 ستون به ارتفاع حدود 3 متر که 4 قوس طاقها را به هم پیوسته است کف این مسجد را فرشهای دستباف پوشانیده و بنا به روایتی بانی این مسجد شخصی به نام شریف الملک بوده که این یکی از مساجد ساخت اوست شبستان مسجد در زمستانها قابل استفاده بوده و با بستن پنجره ها درون مسجد گرمتر شده است در سال 1338 تکمیل و مورد مرمت قرار گرفته است تمام حجم بنای شبستان شریف الملک ساده است .

مسجد شورین

این مسجد در بخش شمال شرقی روستای شورین از توابع بخش مرکزی همدان به فاصله پنج کیلومتری شرق همدان قرار دارد و در بین بازمانده های دیواره های رفیع چینه ای قلعه امیرافخم (حسام الملک امیرافخم شورینی،داماد ناصرالدین شاه قاجار از خوانین سابق محل) قرار گرفته است.

ورودی بزرگ مسجد در ضلع غربی و در میانه چهار حجره تشکیل دهنده این ضلع تعبیه شده است، ورودی دیگری در کناره غربی ضلع جنوبی در کنار شبستان کوچک،روبه روی حمام قدیمی قرار دارد. این مسجد شامل یک شبستان بزرگ در شمال و یک شبستان کوچک در سمت جنوب حیاط مرکزی است.

مسجد جامع مریانج

قدمت مسجد جامع مریانج به 200 سال پیش باز می گردد که در سال 1354 به طور کامل تخریب و دوباره احداث شد، این مسجد به عنوان کانون اصلی و هسته اولیه حرکت انقلابی، الهی و حیات بخش در تاریخ معاصرایران، تمام مراحل شکل گیری نهضت اعمّ از سازماندهی، تشکیل جلسات مخفی شبانه و هدایت مردم به سوی پیشبرد اهداف انقلابی را موجب شده است.

 این بنا نه تنها درشکل دهی مبارزه علیه ظلم و استبداد نظام شاهنشاهی نقش مهمی را ایفاء کرده بلکه اگر نگاهی موشکافانه و دقیق به دوران سه دهه از انقلاب شکوهمند اسلامی و به خصوص در پایداری و دفاع مقدس و جانانه در طول هشت سال جنگ تحمیلی داشته باشیم در خواهیم یافت که همواره در رأس این هرم دفاعی قرار داشته است.

همدان به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین در طول تاریخ کشورمان همواره شهری پیشتاز در عرصه ‌های مختلف چون حوزه شهری، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و حتی سیاسی بوده که معادلاتش با کلان شهرهای کشورمان متفاوت بوده است.