لازمه تربیت کودک، پرهیز از هرگونه خشونت برای باروری شخصیت اوست

خبرگزاری شبستان// استان گیلان

کودک آزاری چیست؟
کودکان به علت ویژگی هایی که از نظر سنی دارند، بسیار آسیب پذیرند و نیاز به حمایت و مراقبت ما دارند. اما گاهی بزرگسالان، به دلایل مختلف، به جای حمایت و مواظبت از کودکان آنان را مورد آزار قرار می دهند.

کودک آزاری شامل رفتارهایی است که توسط افراد دیگر، به خصوص بزرگسالان، نسبت به کودکان انجام می گیرد و به نوعی به سلامت جسمی و روانی آنان آسیب می رساند. رفتارهایی که به صورت تصادفی انجام می شوند کودک آزاری به حساب نمی آیند، مانند این که کودکی به علت تصادف با اتومبیل دچار نقص جسمی شود.

ماده 2 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان: هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه جسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم و روان آنان را به مخاطره اندازد، ممنوع است.

کودک آزاری چگونه صورت می گیرد؟
کودکان به صورت های مختلف مورد آزار قرار می گیرند:

کودک آزاری جسمی یعنی رفتارهایی که به جسم کودک صدمه می زند، مانند کتک زدن، سوزاندن، مجروح کردن، شکستن و ...

کودک آزاری روانی شامل رفتارهایی است که به سلامت روانی کودک آسیب می رساند: توهین کردن، ترساندن، تحقیر کردن، تبعیض و ...

بی توجهی و غفلت یعنی توجه نکردن به نیازهای اساسی کودکان مانند تغذیه، بهداشت، پوشاک، آموزش و ... در حدی که به سلامت جسمی و روانی آنان آسیب برسد.

سوء استفاده یعنی استفاده از کودکان در ارتباط با مواد مخدر، واداشتن آنها به کارهای دشوار، سوء استفاده جنسی به صورت های مختلف و ...

حرمت اذیت و آزار کودک از دیدگاه اسلام
از نظر اسلام، خشونت و آزار و به طور کلی به کار گیری روش هایی که به ضرر جسمی و مالی دیگران منجر میشود،ا ِعمال روش های خشن، به خصوص در رابطه با مسائل تربیتی و در رابطه با انسان هایی که خداوند به آنان شخصیت و کرامت عطا فرموده،از جمله کودک، جز در مواردی که خداوند متعال و شریعت مقدس اسلام در مبارزه با کفر و شرک و دفع ظلم از مظلومان تجویز کرده، ممنوع است.

خشم و قهر تنها میبایست برای خدا و رضای او صورت گیرد. شرع مقدس،انسان ها را در همه زمینه های فردی و اجتماعی به عدالت دعوت می کند:

"اِنَّ الله یأمر بالعدلِ وَالاِحسانِ…"(سوره نحل،آیه90)عدالت در گفتار و قضاوت، عدالت در خانواده، عدالت در اقتصاد و …

از دیدگاه قرآن ستم و آزار رساندن به دیگران محکوم است و لذا باید جلوی آن گرفته شود.

در میان آیاتی که به این امر اشاره کرده است،می توان به آیه زیر استناد کرد: "…لا تُضارَّ والِدة بِوَلدٍها و لا مَولودٌ لَهُ بِوَلدِه"(سوره بقره،آیه233) به این معنا که مادر فرزند خود را، در اثر خشمی که نسبت به پدر دارد، از شیر رها نکند. همچنین پدر، برای ضرر رساندن به مادر، نوزاد را از مادر نگیرد، زیرا نتیجه این عمل ضرر به نوزاد است.

معنای آیه این است که پدر و مادر ضرر و آزاری به فرزند خود نرسانند. از این آیه شریفه می توان دلالت روشنی را نسبت به حرمت کودک آزاری دریافت کرد. پس ضرر رساندن والدین به فرزندان حرام است.

آیا از دیدگاه اسلام کتک زدن کودک به شکل گیری شخصیت او کمک می کند؟

1- از طریق یافته های عملی که بر چه چیزی دلالت می کنند
2- با استناد به متون اسلامی ـ یعنی کتاب و سنت (آیات و روایات)

بر اساس یافته های علمی: هر گونه برخورد منفی و خشونت در دوران کودکی چنان بر شخصیت کودک تأثیر منفی می گذارد که گاهی تا آخر عمر انسان همراه او است و موجب می شود که انسان دچار عقده حقارت و عدم اعتماد به نفس شود. از آنجا که این یافته ها، مبتنی بر اصول علمی و عقلانی است و دستورات اسلامی مبتنی بر عقل و علم است، آموزه های اسلام نیز با آنها مطابق است در نتیجه کتک زدن تاثیر منفی بر شکل گیری شخصیت کودک می گذارد.

اما روایات اسلامی هم که از جانب معصومین(ع) آمده است به صراحت بر تأثیر منفی هر گونه برخورد ناروا(از جمله کتک زدن) بر شخصیت کودکان تاکید می کند و والدین را به برخورد مثبت با کودکان خود و تکریم آنها فرا می خواند.

توصیه های اسلامی را در این زمینه در سه محور می توان طبقه بندی کرد:

1- برخورد محبت آمیز: پیامبر(ص) در این زمینه می فرمایند: به فرزندان خود احترام کنید و با آداب و روش پسندیده با آنها معاشرت کنید.

2- تربیت نیکو: امام سجاد(ع) در این زمینه می فرمایند: با فرزندت آنچنان رفتار کن که اثر نیکوی تربیت تو مایه زیبایی و جمال اجتماعی او شود. او را چنان بار بیاور که بتواند در شئون مختلف دنیای خود با عزت و آبرومندی زندگی کند و مایه زیبایی و جمال تو باشد.

3- تربیت اخلاقی و معنوی: امام سجاد(ع) در این زمینه می فرماید: پدر در حکومتی که نسبت به فرزند دارد، مسوول است که طفل را مودب و با اخلاق پسندیده پرورش دهد، او را به خداوند بزرگ راهنمایی کند.

لازمه تربیت کودک، پرهیز از هر گونه خشونت برای باروری شخصیت وی است، چنانچه در روایات توصیه شده که از تحقیر کودکان به شدت اجتناب کنید و یکی از مهمترین عوامل احساس حقارت کودکان، ضرب و شتم و کتک زدن آنان است.

حضرت علی(ع) می فرمایند: زیاده روی در ملامت و سرزنش، آتش لجاجت را شعله ور می کند.

امام هادی(ع) درباره تربیت کودک می فرمایند: او را مزن، از او قهر کن، ولی طول مده.

چرا کودکان مورد آزار قرار می گیرند؟

1)ناآگاهی والدین: گاهی والدین یا افراد دیگر که به کودکان آزار می رسانند، نمی دانند که رفتار آن ها کودک آزاری است، مانند کسانی که کودکان را تنبیه بدنی می کنند، مورد تحقیر و توهین قرار می دهند، به نیازهای اساسی آن ها توجهی ندارند و این رفتارهای را عادی و معمولی می دانند.

2)مشکلات اقتصادی: فقر سبب می شود که کودکان از دسترسی به نیازهای اساسی مانند تغذیه و ... محروم شوند یا والیدن به علت فشارهای مالی با رفتارهایی مانند پرخاشگری، خشونت، بی توجهی و ... کودکان را مورد آزار قرار می دهند.

3)اعتیاد: اعتیاد به علت خصوصیاتی که در افراد ایجاد می کند، مانند پرخاشگری، بی مسئولیتی، کاهش عواطف و... سبب می شود که کودکان مورد آزار، به ویژه از نوع سوء استفاده ، قرار گیرند.

4)بیماری های روانی: در صورتی که والدین به بیمارهای روانی مبتلا باشند، با رفتارهایی مانند تندخویی، خشونت، ناسازگاری، بی توجهی و ... که ناشی از بیماری روانی آن هاست، سبب آزار کودکان می شوند.
 

5)مشکلات خانوادگی: مشاجرات شدید و طولانی والدین، جمعیت زیاد خانواده ها، شیوه های تربیتی نامناسب، در برخی موارد وجود ناپدری و نامادری و ... سبب می شود که کودکان مورد آزار قرار گیرند، تا حدی که مشکلات خانوادگی یکی از دلایل کودک آزاری به شمار می رود.

6)مشکلات کودکان: کودکانی که مشکلات نسبتاً پایدار و شدید دارند بیشتر از سایر کودکان مورد آزار قرار می گیرند، به عنوان مثال، کودکانی که به بیمارهای جسمی مزمن و طولانی مدت یا مشکلات رفتاری، پرخاشگری بیقراری، بیش فعالی، اضطراب، شب ادراری و ... دچارند، به علت مشکلاتی که برای بزرگسالان ایجاد می کنند و نیز به سبب ناآگاهی والدین از این مشکلات، اغلب مورد آزار جسمی و روانی قرار می گیرند.

7)مشکلات مدرسه: مشکلاتی که در مدرسه برای دانش آموزان ایجاد می شود، مانند انتظار بیش از حد، ندیدن تفاوت ها، ایجاد اضطراب، ترس و رقابت های شدید، تبعیض، تنبیه بدنی، تحقیر و توهین و... سبب آزارهای جسمی و روانی کودکان می شوند.

کودک آزاری چه زیان هایی برای کودکان دارد؟

کودکی، دوران رشد و شکل گیری شخصیت است. انواع کودک آزاری در این سال های حساس و مهم، به رشد و سلامت کودکان آسیب های جدی می رساند. کودکان آزار دیده در همه جنبه های رشد، مانند رشد جسمی، ذهنی، روانی و اجتماعی با مشکلات و نارسایی های فراوان روبه رو خواهند شد.

بررسی های انجام شده نشان می دهد بسیاری از کودکانی که در دوران کودکی قربانی آزار و بدرفتاری بوده اند، در بزرگسالی خود به آزار کودکان پرداخته اند و این بزرگ ترین زیان کودک آزاری است که سبب تداوم آن می شود.

چگونه می توانیم از کودک آزاری پیشگیری کنیم ؟
پیشگیری همیشه بهتر، آسان تر و سریع تر از درمان است.

برای پیشگیری از کودک آزاری می توانیم از راه کارهای زیر استفاده کنیم :
1)دقت در ازدواج و تشکیل خانواده ، خودداری از ازدواج های تحمیلی، ناشناخته؛ شتاب زده و ازدواج در سنین پایین
2)توجه به تنظیم خانواده و شمار مناسب فرزندان
3)افزایش آگاهی خود در زمینه پرورش فرزندان و شیوه های مناسب رفتار با آنان
4)پذیرش مسئولیت ها و انجام وظایف خود به عنوان پدر، مادر، معلم، سرپرست و ... نسبت به کودکان
5)آشنایی با حقوق و نیازهای اساسی کودکان
6)توجه به سلامت جسمی و روانی خود و کاهش فشارهای عصبی و مشکلات رفتاری خود که سبب کودک آزاری می شود
7)تقویت روحیه کمک کردن، هنگام برخورد با مشکلات و آشنایی با مراکز حمایتی، مشاوره و امداد در مورد کودکان و خانواده ها

منابع:
- بزه دیده گی اطفال در حقوق ایران، جمال بیگی، تهران، نشر میزان
- اسلام و حقوق کودک، احمد بهشتی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم

 پایان پیام/