دکتر عطاء الله رفیعی آتانی در گفت و گو با خبرنگار مسجد و کانون های مساجد خبرگزاری شبستان، گفت: اگر تمدن و فرهنگ را به معنای مجموعه محیط مخلوق آدمی در مقایسه با محیط طبیعی به شمار آوریم و یا به بیان دیگر محیطی که انسان خودش ساخته را فرهنگ و تمدن بدانیم در این صورت وجه نرم این شاکله تمدنی را فرهنگ و وجه سخت آن را تمدن می نامیم.
وی ادامه داد: اگر هرآنچه که مخلوق تمدن بشری است تمدن به حساب بیاوریم این تمدن دارای ابعاد و اضلاعی است که از جمله آنها می توان به ابعادی نظیر مولفه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و... اشاره کرد. این اضلاع و ابعاد محصول فعل و انفعالات و تاثیر و تاثرهای عوامل گوناگون انسانی در نظام های مختلف زندگی اجتماعی وی است.
عقلانیت بشری منجر به شکل گیری تمدن و فکر شد
این استاد فلسفه و روش شناسی علوم انسانی، افزود: در نگاه حقیقی و انسانی همه آنچه که ما در محیط انسانی قادر به دیدن اش هستیم در واقع محصولاتی به شمار می آیند که به وجود آورنده آن ها فکر آدمی است. یعنی انسان اگر عقلانیت و فکر نداشت این محیطی که می توانیم بینیم نیز وجود نداشت ولی انسان چون عقل دارد این محیط را تولید کرده است.
رفیعی آتانی گفت: اگر این گونه باشد در واقع عامل رشد و انحطاط تمدن و یا حتی عامل تعیین کننده ویژگی تمدن ها عقلانیت بشری است و به بیان دیگر اگر می گوییم تمدن ایرانی، تمدن اسلامی، تمدن کنفسیوسی و ... همه این تمدن ها در واقع محصول عقلانیت آن خطه ها هستند، حال با این تفاسیر اگر قرار باشد تمدنی شکل بگیرد یا منحط شود باید به عقلانیت موجود در آن جامعه برگردد، منظور اینکه هستی تمدن «تفکر» است پس رشد عقلانیت و تفکر بشری به معنای رشد تمدن بشری است به همین دلیل اگر از این دیدگاه دنبال تمدن باشیم در واقع باید بگوییم هر جا که در آن رشد تمدن بشری اتفاق می افتد باید منتظر عقلانیتی هم باشیم.
هسته مرکزی زندگی در دستگاه تفکر اسلامی «مسجد» است
وی با بیان اینکه اگر در نظامات زندگی دقت کنیم نظام تعلیم و تربیت و تولید تفکر به عنوان نظام اصلی زندگی به حساب می آیند، افزود: در دستگاه تفکر و تاریخ تمدن اسلامی که می شناسیم هسته مرکزی تمام زندگی مسجد و مدرسه علمیه بوده است، یعنی جایی که انسان رشد فکری پیدا و ابعاد وجودش رشد می کرده است، اکنون وقتی به شهرهای سنتی تر می رویم مسجد مرکز است و همه شهر اضلاع اش مثل شعاعی بوده اند که به مسجد ختم می شدند.
عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت در این راستا ادامه داد: با این اوصاف اگر می خواهیم تمدن اسلامی شکل گیرد مسجد باید در مرکز آن سیستم باشد، اگر «مسجد» در مرکز سیستم قرار بگیرد مرکز رشد عقل بشر و مرکز تعلیم و تربیت انسان ها می شود. پس اگر آن سر جایش قرار گیرد در مسیر تولید تمدن اسلامی قرار می گیریم.
حرکت تمدن اسلامی در گرو «مسجدمحوری» است
رفیعی آتانی گفت: مسجد به معنای مکان رشد انسان است رشدی که به سمت بی نهایت یعنی به سمت خدا امتداد دارد و به بیان دیگر وقتی انسان جهت گیری هایش به سمت خدا است و در حال بی نهایت شدن است فکر و تمدن جامعه او نیز بر همین مدار شکل می گیرد بنابراین اگر تمدن اسلامی بخواهد به سمت بی نهایت باشد باید «مسجد محور» حرکت کند و در آن صورت بازار در چنین سیستمی تفاوت خواهد داشت.
وی افزود: در گذشته بازار گِرد مسجد جامع شکل می گرفت و مسجد مثل قلب بود که در بازار و زندگی و جامعه خون و حیات پخش می کرد و این مردم بودند که به این مرکزیت مراجعه می کردند و به سوی آن سرازیر می شدند و نماز اقامه می کردند و در نهایت از مسجد به سوی زندگی و کسب و کار خود بازمی گشتند؛ شاید بهترین مثال برای این تعابیر مدینه باشد، انسان در مدینه این حس را دارد یعنی از نظر شکل ظاهری این حس در «مدینه النبی (ص)» برای انسان ایجاد می شود.
«مسجد» را همانند قلب جامعه قرار دهیم
عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت در پایان گفت: ما باید مسجد را مانند قلب یک جامعه قرار دهیم، قلبی که در جامعه فکر و جهت گیری صحیح به وجود می آورد. انسانی که مسجد تربیت می کند به همه نهادهای زندگی وارد می شود.
نظر شما