به گزارش خبرنگار شبستان، دکتر محمود عزیزی، دبیر پانزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی- سنتی در دومین سمینار نمایش‌های آیینی- سنتی که صبح امروز پنج‌شنبه 23 تیر در مجموعه تئاتر شهر برگزار شد با اشاره به شکل‌گیری کانون نمایش‌های آیینی- سنتی گفت: در سال‌‌های نه چندان دور کانون نمایش‌های آیینی- سنتی شکل گرفت و در آن کانون مفادی مورد توافق قرار گرفت که خروجی آن مفاد چیزی تحت عنوان جشنواره نمایش‌های آیینی- سنتی بود. امروز در سرآغاز پانزدهمین جشنواره هستیم و این به میمنت کوشش تمام کسانی است که هم‌اکنون شاید در این جمع نباشند که از تمامی کسانی که شرایط برگزاری جشنواره را فراهم کردند تا این جشنواره به پانزدهمین دوره برسد، تشکر می‌کنم.
دکتر عزیزی که در مقاله‌ای با عنوان تأثیرگذاری اشکال آیینی- سنتی بر شکل‌گیری تئاتر ملی صحبت می‌کرد با اشاره به ریشه تئاتر عروسکی در ایران گفت: بیشتر ریشه واژه‌هایی که امروز ما به برخی از آنها آشنا هستیم مربوط به اشکال آیینی و سنتی است. در کتاب فردوس خواندم وقتی به غرب ایران رسیدم شاهد جشنی بودم که رییس قومی مرده بود و او را با همراهش در طل آتشی می‌سوختند و اطرافیان جشن می‌گرفتند. برای بار دوم که به این منطقه رسیدم دیدم به جای آنکه فرد زنده‌ای را در آتش بسوزانند عروسکی می‌سوزانند، شاید شکل‌گیری عروسک در فرهنگ ایرانی به این تاریخ برمی‌گردد.
وی با اشاره به تقلیدی بودن نمایش‌های آیینی در دوران باستان گفت: بهرام بیضایی در کتاب‌های خود اشاره می‌کند به قدسی بودن شخصیتی مثل سیاوش که قدسی بودن عمل نمایشی را مطرح می‌کند، خیلی از واژه‌ها را که مطالعه می‌کنیم نشانه‌هایی از تقلید در ایران باستان در آن یافت می‌کنیم تا آنجایی که در میان‌درود که آغاز تمدن کشاورزی در آنجا شکل گرفت و بعدها میترا می‌شود در آنجا ما نگاهی داریم به متفاوت بودن و متغیر بودن آدم‌ها از یک موقعیت عادی به موقعیت استثنایی که اینها چهره‌شان سیاه می‌شود. اینها را در داستان‌های عامیانه ایران شاهد هستیم.
وی درباره شکل‌گیری نمایش‌های آیینی- سنتی در دوره صفویه گفت: در این دوره با شکل‌گیری نظام فکری شیعه شاهد این هستیم که اشکال نمایش آیینی- سنتی در خدمت تبلیغ و نگاه به مسایل دینی است. در همین زمان اشکال نمایش آیینی- سنتی فرصت پیدا می‌کنند که با شکل نگاه قرن 16 میلادی خود را با محتوای متفاوت زنده نشان دهند.
وی افزود: در دوره صفویه بروز اشکال نمایشی که به طور رسمی درباره پرده‌خوانی، نقالی و شکلی از تعزیه است را می‌گذرانیم.
دکتر محمود عزیزی دوران طلایی عصر طلایی تعزیه را دوران قاجار خواند و یادآور شد: عصر قاجار دوره رونق تعزیه بود و در این دوره در ماه محرم شاهد شکل‌گیری تکایا هستیم که هنوز تعدادی از آنها در دربند، فرمانیه و شهرهای دیگر مانده است. در این مقطع اوج شکوفایی تعزیه را شاهد هستیم به طوری که کسانی که وارد ایران می‌شوند تعریفی متفاوت از تعزیه مطرح می‌کنند و آن را در شکل محتوا با تئاترهای بزرگ یونان مقایسه می‌کنند.
وی درباره ویژگی تعزیه خاطرنشان کرد: تعزیه با آن وجهی که گوبینو تعریف کرده است در صحنه‌آرایی در استفاده از مضامین در جهت بیان محتوای مورد نظر کارگزاران نمایش ارایه شده خیلی نزدیک است، این شالکه نمایش‌های آیینی است که چنان از موقعیتی برخوردار می‌شوند که برای اولین بار در طول تاریخ ایران ثبت شده که تمام کسانی که در تکیه دولت کار می‌کردند ماهیانه حقوق دریافت می‌کردند.
وی با اشاره به شکل‌گیری و وضعیت تعزیه به عنوان یکی از اشکال نمایش آیینی- سنتی گفت: انقلاب مشروطه بزرگ‌ترین فرآیند اجتماعی در کل آسیا و قدیمی‌ترین حق‌خواهی جامعه در برابر حاکمیت است که در دوره قاجار شکل می‌گیرد. از آنجا که در این زمان شکلی از تمدن شهری در جامعه شکل می‌گیرد و ترجمه، عکاسی، فیلم و شکلی از نقاشی ما متأثر از نگاه غربی‌ها می‌شود. در این دوره شکلی از نمایش شکل می‌گیرد و نمایشی از مولیر در دارالفنون به صحنه می‌رود و همین آغاز آشنایی جامعه با تئاتر غربی است. از همین دوران جنبش مشروطه تجددگرایی یک فاصله عمیقی را با هر آنچه به نام سنت است، ایجاد می‌کند و فرهیختگان آن دوران فکر می‌کردند که آیین‌های سنتی کهنه و فرسوده هستند و با تجددگرایی نسبت ندارند. تخت حوضی، تئاتر عروسکی و تعزیه از دل مردم ایجاد شده است و مردم نمی‌توانند با آن فاصله بگیرند.
دبیر پانزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی- سنتی با اشاره به خاستگاه ظلم‌ستیزی در نمایش‌های آیینی- سنتی گفت: تعزیه، تخت حوضی و تئاتر عروسکی یک فرم نمایشی آیینی هستند که به سه شکل متفاوت ارایه می‌شوند زیرا قریب به اتفاق این سه فرم نمایشی یک خاستگاه دارد و در آن به تئاتر ظلم‌ستیزی حرف اول را می‌زند. این شاخص‌ترین ویژگی نمایش آیینی است که در دوران عصر طلایی تعزیه حکومت برای فرار از تنگنای مردم این نمایش را تبرئه کرد از ظلمی که به مردم می‌کرد.
وی افزود: از مشروطه به بعد به دفعات افرادی همانند بیضایی و نصیریان به سمت نمایش‌های آیینی- سنتی رفتند و از این شکل نمایش و محتوا استفاده کردند. در آغاز انقلاب شکل و شمایل جامعه این‌گونه نبود که به نمایش آیینی توجه شود، تمام کسانی که برنامه‌ریز و برنامه‌ساز آن دوران بودند با تئاتر مسئله داشتند، این بعد از انقلاب بود و عدم شناخت و رضایت بود که این فاصله ایجاد شد و شاید این شانسی بود که به تعزیه داده شد.
به گفته محمود عزیزی از آغاز انقلاب تعزیه شکوفا کرد و شکل‌گیری گروه‌های مختلف نمایشی باعث شکل‌گیری کانون‌های نمایش‌های آیینی- سنتی شد. تأثیرگذاری اشکال نمایش آیینی- سنتی را بیشتر در دهه‌های گذشته در سه دهه اخیر می‌بینیم که بسیاری از نویسندگان جوان از جمله رحمانیان این‌گونه نمایشی رفتند.
عزیزی با بیان اینکه نمایش آیینی- سنتی تعزیه آن‌قدر تأثیرگذار بوده است که نیاز جوان امروز را برطرف کند، این شکل و محتوا تأثیرش آنچنان زیاد بوده است که توانسته نیاز جوانان امروز را برطرف کند و کارگزاران نمایش را به خود مشغول کند.
وی یادآور شد: از آنجا که بزرگان تئاتر دنیا و نظریه‌پردازان تئاتر سعی می‌کنند فاصله نمایش و مخاطب را صفر کنند در دل نمایش‌های سنتی ما مثل تعزیه این ویژگی نهفته است. تعزیه، تخت حوضی و تئاتر عروسکی این توانایی بالقوه را داشته‌اند که نیاز امروز جهان را برطرف کنند.
پایان پیام/
نظر شما