محمد فنائی اشکوری، استاد فلسفه تطبیقی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در گفت و گو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان در پاسخ به این سوال که دور ماندن از تربیت مبتنی بر تفکر و تعقل و خردورزی در مواجهه با هر پدیده و مساله ای، تا چه میزان می تواند به قشری نگری و خشونت طلبی انسان ها منجر شود همان گونه که داعش امروز با این رویکرد درگیر است، گفت: اصولا باور یا اعتقادی که پشتوانه آن تعصب و خالی از فکر باشد، خطرناک می شود.
وی ادامه داد: قطعاً این نوع باوری که مبتنی بر تعصب است نه تفکر، کار را به خشونت می کشاند به دلیل این که انسان ها خواه ناخواه با یکدیگر اختلاف نظر دارند که اگر این اختلاف نظر مبتنی بر تفکر باشد، راه مبادله نظرات نیز گفت و گو و همفکری است اما اگر مبنای باور، تفکر و اندیشه نباشد بلکه بر پایه تعصب و تقلید و پذیرفتن بدون معرفت باشد، آن وقت انتقال آن به دیگران نمی تواند همراه با منطق بوده و پای خشونت و زور در این میان باز می شود.
این استاد دانشگاه با بیان این که این باور متعصبانه و بدون پشتوانه عقلی با خشونت ارتباط نزدیکی دارد، تصریح کرد: به خصوص اگر این باور دینی باشد، آن خشونت هم رنگ تقدس به خود می گیرد و فرد بدترین جنایت ها را انجام می دهد اما وجدان او ناراحت نمی شود و گمان کرده که اقدامی خوب به جا می آورد و برای دین خود جهاد می کند.
وی با بیان اینکه این روحیه تعصب آمیز در هر فردی اعم از مسلمان و مسیحی و یهودی و ... وجود داشته باشد تفاوتی نمی کند و پیامدهای منفی بسیاری به همراه دارد، ابراز کرد: یکی از اثرهای نامطلوب این رویکرد، تنگ نظری و انحصارطلبی است و فرد تنها خود را برحق دانسته و دیگران را باطل می داند.
فنایی اشکوری با اشاره به این که در قرآن کریم بارها بر تعقل و تفکر و خردورزی تاکید شده است، بیان کرد: در هیچ جای این کتاب مقدس توصیه به پذیرفتن باور و مساله ای بدون تفکر نشده است یعنی از نگاه قرآنی، دینداری و ایمان باید مبتنی بر تعقل و تفکر باشد اما وقتی به گروه های متعصب می نگریم، متوجه می شویم در میان آنها اثری از حکمت و خرد و تدبر و تعقل نیست و خشونت که لازمه تعصب دینی است، در میان آنها به چشم می خورد.
وی با تاکید بر این که جنایت و خشوت یک فردی که باور دارد دیندار است به مراتب بدتر از فرد معمولی یا بی دین است، تصریح کرد: به دلیل آن که فردِ دیندار گمان می کند برای رضای خدا و تقرب و نزدیکی به او دست به جنایت می زند و لذا کار زشت خود را زیبا و عین مجاهده در راه پروردگار تلقی می کند و در نتیجه دچار عذاب وجدان هم نخواهد شد اما یک فرد معمولی وقتی جنایتی را مرتکب شود در پیشگاه وجدانش خود را محاکمه می کند.
استاد فلسفه تطبیقی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) تعلیم و تربیت دینی درست را راه حل واقعی برای دور ماندن از باورهای متعصبانه و بدون تفکر و همراه با خشونت دانست و گفت: در قرآن و سیره اهل بیت علیهم السلام هیچ گاه توصیه به تحمیل دین به دیگران نشده است و دینداری همراه با تفکر و معرفت است بنابراین، اگر ما به فرزندان خود و افراد دیگر این نوع دینداری را تعلیم دهیم که در آن سعه صدر به جای تنگ نظری، آزاد اندیشی به جای تعصب، تفکر به جای دنباله روی کورکورانه و احترام به فکر و اندیشه و حقوق دیگران به جای خودخواهی و خودمحوری است، طبیعتا این نوع شخصیت و تفکر دیندار شکل می گیرد و دچار قشری نگری و سطحی نگری و خشونت هایی که گروه های تکفیری دچار آن هستند، نمی شوند.
وی با بیان این که ما باید بر رحمت خداوند تاکید داشته باشیم، اضافه کرد: این عالم همه جلوه خداست و او به همگان نظر رحمت دارد و رحمتش گسترده و واسعه است و به این ترتیب بندگان او نیز باید اهل رحمت و شفقت و مهربانی باشند و خشونت و انتقام را امری ثانوی بدانند؛ در واقع اساس عالم بر محبت استوار است و دین ما نیز دین مهربانی است و مهم ترین صفت خداوند نیز رحمانیت و رحیمیت است و پیامبر (ص) ما رحمه للعالمین بوده و ما باید این سیما را آن گونه که هست به افراد معرفی کنیم و در عمل نیز به آن ملتزم باشیم.
فنایی اشکوری خاطر نشان کرد: اما اگر دینداری را با بی رحمی، خوادخواهی، انحصارطلبی، خودمحوری و خشونت پیوند بزنیم یا آن در سلسله مراتبی از مناسک خلاصه کنیم و حقوق انسان ها برای ما مهم نباشد و مقدس مآبی جای تقوا را بگیرد، در نتیجه این رویکرد، تفکر تروریستی و تکفیری همچون داعش پدید خواهد آمد.
استاد فلسفه تطبیقی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) در پایان سخنان خود نحوه تربیت و تعلیم دینی افراد را کلید و محور دور ماندن از خشونت گرایی و تعصبات دینی خواند و یادآور شد: البته تعلیم و تربیت نیز تنها به سخن و حرف نیست بلکه باید در مقام عمل نیز به گفته های دین عمل کرد و همان طور که مثلا نماز می خوانیم، به حقوق فردی و اجتماعی و قانونی دیگران نیز احترام بگذاریم.
نظر شما