«تعارف»، الگوی ارتباطات میان فرهنگی از دید قرآن است

به گزارش خبرنگار شبستان، نشست تخصصی الگوی ارتباطات میان فرهنگی از دیدگاه قرآن عصر دیروز 13 دی در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.

دکتر سیدمحمدعلی غمامی، پژوهشگر در مورد مسئله ارتباطات فرهنگی گفت: آگاهی از رمز و رازهای ارتباطات میان فرهنگی موجب غیبت یا جهل یا فقدان الگوی مطلوب موجب گسست می شود.

غمامی ادامه داد: وقتی یک فارس با یک عرب یا یک مسلمان با یک مسیحی مواجه می شود همیشه دو طرف انتظار دارند تمایز، واگرایی و گسست اتفاق بیفتد. باید فکر کنیم چگونه موقعیت را پردازش کنیم که این موقعیت به جای تکفیر به تکریم بینجامد.

وی با بیان اینکه برای ارتباطات سه مدل اصلی داریم، عنوان کرد: کنش، کنش متقابل و تراکنش سه مدل اصلی ارتباطات است. در مدل کنش ارتباطات از فرستنده به گیرنده ارسال می شود. دغدغه این مدل اختلال است.

این پژوهشگر خاطرنشان کرد: مدل کنش متقابل مدل چرخشی است، در این مدل فرستنده و گیرنده همزمان هم فرستنده و هم گیرنده هستند. در مدل تراکنشی ارسال دریافت و فرآیند نیست بلکه اشتراک انسان ها وجود دارد.

به گفته دکتر غمامی، سه مدل ارتباطات را می تواند با سه مفهوم عمل، معامله و تعامل به خوبی فهم نمود که از سه منظر فنی، تجاری و انسانی ترسیم شده اند.

وی تصریح کرد: امر فرهنگی به میان فرهنگی، درون فرهنگی، چند فرهنگی، بین فرهنگی و فرافرهنگی تقسیم می شود. در درون فرهنگی، چند فرهنگی و بین فرهنگی اشتراک به وجود نمی آید و افراد در فرهنگ خود می مانند. در میان فرهنگی تداخل و پیوند را شاهد هستیم.

این پژوهشگر اظهار داشت: سه الگو را در ارتباطات میان فرهنگی ترسیم کرده ایم که به سنت فرانسوی، آلمانی و انگلیسی اشاره دارد. الگوی آمریکایی اشاره به این دارد که خود و دیگری باید به نوعی مطابقت رفتاری در سطح زیستی و فیزیکی داشته باشد تا پیوند برقرار شود. در واقع این الگو نوعی نظریه پردازی پیوند است و اشتراکی بین خود و دیگری نیست.

غمامی خاطرنشان کرد: در مدل فرانسوی پیوند در سطح زبان برقرار می شود، در نگاه آلمانی پیوند وارد حوزه اندیشه و گفتار می شود، زیست جهان ها وارد هم می شوند و تداخل می کنند، در نگاه آلمانی خود و دیگری با هم گفت و گو می کنند و اندیشه مشترکی سنتز می کنند؛ در این الگو نوعی تداخل در زیست جهان خود و دیگری به وجود می آید.

به گفته این پژوهشگر، الگوی میان فرهنگی در انگلیس، آلمان و فرانسه به ترتیب تطابق، تحاور و تعاون است و از دید قرآن الگوی میان فرهنگی تعارف است.

وی با طرح این سوال که چرا الگوی میان فرهنگی از دید قرآن تعارف است، بیان کرد: آیه 13 سوره حجرات می گوید ما به یک جهان دیگر که محیط بر این سه جهان است، توجه داریم؛ ما باید مکانیسمی طراحی کنیم که به جهان غیب نفوذ کنیم در نگاه قرآنی این دسترسی از درون قلب انسان صورت می گیرد. در نگاه آمریکایی این نفوذ از طریق دست، در نگاه فرانسوی از طریق زبان و در سنت آلمانی از طریق تفکر صورت می گیرد اما راه نفوذ در نگاه قرآن بر اساس قلب است.

غمامی با بیان اینکه راه ورود به قلب در مدل تعارف سمع است، عنوان کرد: بصر، چشایی، بویایی و سمع حواس ما هستند در نگاه قرآن استماع دروازه ورود به جهان غیب است. از نظر قرآن استماع باید تلطیف قلوب و نزدیکی انسان ها به یکدیگر می شود.

این پژوهشگر با اشاره به اینکه در هر زمان و مکانی نمی شود ارتباطات میان فرهنگی ایجاد کرد، اظهار داشت: باید شرایطی برقرار شود که خود و دیگری آرامش درونی و بیرونی داشته باشند. خود و دیگری باید در زمان و مکان مناسب قرار گیرند تا ارتباطات میان فرهنگی شکل گیرد. اعلاترین مکان و زمان عرفه و عرفات است انسان ها می توانند در درون به زمان و مکانی بروند که همه دنیا را محضر خدا ببینند در این صورت خود و دیگری پرهیزگاری می کنند.

غمامی در مورد استماع تصریح کرد: خود باید به دیگری گوش دهد و در آنچه حسن می یابد با او همراهی کند اگر با کسی در فرهنگ دیگری قولی می شنوید و آن را حسن می یابید باید با او همراهی کنی این همراهی عنصر مهمی است که باید ایجاد همدلی می شود. وقتی شما استماع داشته باشید طرف مقابل هم به استماع ترغیب می شود.

وی یادآور شد: سه اصطلاح تطابق، تحاور و تعاون کاملا معادل لاتین دارد. کلمه حور در قرآن به معنی تغییر از یک حالت به حالت دیگر است.

این پژوهشگر خاطرنشان کرد: تا همدلی و هفکری نباشد همکاری صورت نمی گیرد تا قلوب انسان ها به هم نزدیک نشود تعارف هم رخ نمی دهد آنگاه تعاون و تطابق رخ نمی دهد.