برگزاری درس خارجِ مراجع در مساجد/ ناآشنایی مردم با سبک زندگی طلاب

خبرگزاری شبستان: سابقه حوزه های علمیه به عصر پیامبر گرامی اسلام، حضرت محمد (ص)، برمی گردد. آن زمانی که ایشان، درس دین به ویژه احکام و آموزه ها را در مسجد و با تکیه بر ستون، بیان می کردند. شاید پذیرش این سخن، اندکی سخت باشد؛ اما واقعیت این است که رسول خدا، پایه گذار نخستین مدرسه علمیه بودند؛ زیرا تعریف مدرسه به مکان و فضای محیطی نیست؛ بلکه به تدریس، بحث و گعده های علمی و پژوهشی است. هم چنان که بزرگانی چون، آیت الله شیخ مرتضی انصاری، آیت الله ملامحمد آخوند خراسانی، آیت الله بروجردی، امام خمینی و ... در مساجد جامع و بزرگ شهر، درس می گفتند و امروزه مراجعی چون، آیات، ناصرمکارم شیرازی، حسین نوری همدانی، عبدالله جوادی آملی و محمدعلی علوی گرگانی در مسجد اعظم قم، کرسی درس دارند. درسی که در بسیاری از موارد به اقامه باشکوه نماز جماعت منتهی می شود. و چه شکوهی بالاتر و زیباتر از این: "علم و ایمان در کنار هم در خانه خدا".

ساخت و توسعه مدارس علمیه که به برکت انقلاب اسلامی هر روز بیشتر و بیشتر می شود، بسیار میمون و مبارک است؛ اما آسیبِ کاهش تعامل مستقیم مردم با طلاب به ویژه سطح نخست، را به همراه داشته است. به یاد دارم، زمانی که برای تهیه گزارشِ عمامه گزاری طلاب به مدرسه امام حسین علیه السلام تهران رفتم، حجت الاسلام والمسلمین سیدمحمدحسن ابوترابی فرد، نایب رییس نخست مجلس و تولیت این مدرسه، گفت: «بنده در این مراسم شرکت کردم اما باید برنامه ای به این مهمی، در مسجد و در حضور مردم برگزار شود». اما کو، گوشِ شنوا!

به هر روی برای بررسی هرچه بیشتر و دقیقتر موضوع کیفیت و اهمیت ارتباط «طلاب و روحانیون با مردم به ویژه در مدارس علمیه»، رهسپار منزل آیت الله سیدحبیب الله حسینی میانجی، استاد درس خارج حوزه علمیه و امام جماعت مسجد نوروززاده تهران شدم، که وی با بیان صریحی که زبانزد است، پاسخگوی سوالات بنده شدند. ضمن تشکر از ایشان، شما را به مطالعه گفت وگوی دلنشین پیش رو دعوت می کنم.

آیت الله حسینی میانجی با بیان اینکه روحانیت، حلقه واسط دین و مردم است، گفت: از دیرباز، دروس حوزوی در مساجد برگزار می شد؛ این اقدام چند هدف را دنبال می کرد: 1) حفظ نقش محوری نهادِ مسجد در جامعه اسلامی. 2) آشناشدن متقابل مردم و طلاب با یکدیگر. 3) حضور مردم علاقمند در دروس عمومی حوزوی به ویژه احکام و اخلاق. 4) تبدیل شدن مسجد در جایگاهِ پایگاه اجتماعی و سیاسی به واسطه حضور همه روزه علمای طراز اول شهر در آن.

برگزاری کلاس درس مراجع تقلید در مسجد

وی با اشاره به برگزاری دروس خارج فقه و اصول و تفسیر مراجعی مانند آیات عظام، شیخ مرتضی انصاری، سیدابوالحسن اصفهانی، بروجردی و امام خمینی در گذشته، و مکارم شیرازی، نوری همدانی و جوادی آملی در حال حاضر، در مساجد جامع و بزرگ شهر و دیارشان از نجف تا قم، افزود: الحمدالله این روند امروز در شهرهای مختلف کشور از قم و اصفهان تا تهران و مشهد رعایت می شود. که مطمئنا نقش بنیادی در افزایش تعامل مردم و روحانیت دارد.

استاد درس خارج، با بیان اینکه روند برگزاری دروس در مساجد که به عصر رسول خدا (ص) برمی گردد، با ساخت و توسعه مدارس علمیه، کم رنگ شده است، ادامه داد: گسترش مدارس علمیه، اقدامی بسیار مهم و حیاتی برای حفظ و ترویج و تبلیغ آموزه های دین است؛ اما نباید مانع ارتباط مستقیم طلاب به ویژه پایه های نخست (سطح اول) با عموم مردم شود. وقتی طلبه ای از ابتدای تحصیل علوم دینی، با مردم در ارتباطِ مدام و بی واسطه باشد، می تواند با شناخت الویت های جامعه، صحیح ترین مسیر تحصیل را دنبال کند.

انتقاد از واقفان

وی با انتقاد از واقفانی که حضور در مدارس علمیه را به طلاب و اساتید محدود کرده اند، خاطرنشان کرد: این وضعیتِ آسیب زا باید با تلاش مراجع معظم تقلید و علمای طراز اول هر شهر اصلاح شود.

آیت الله حسینی میانجی، برگزاری مراسمات سوگواری، اعیاد و وفیات در مدارس علمیه را ساده ترین و بهترین راهکار برای گسترش تعامل طلاب با مردم دانست و گفت: البته بنده متوجه مشکلات مکانی و مالی مدارس هستم؛ که به طرق مختلف از جمله تعامل با هیئات قابل حل است. ضمن اینکه مردم از دیرباز احترام خاصی برای حوزه ها و عملا قایل هستندو حاضر به تقبلِ مسایل مالی هستند.

تعجب از ناآشنایی مردم با سبک زندگی طلاب

وی با بیان اینکه ناآشنایی مردم با سبک تحصیلی و زندگی طلاب، باوجود گذشت 37 سال از پیروزی انقلاب بسیار ناراحت کننده و تعجب آمیز است، افزود: مساجد، هیئات و مدارس علمیه، پایگاه های اصلی شکل گیری انقلاب هستند اما مسئولان، کم ترین توجه را به آن ها دارند. البته دلیلی دارند که مدام آن ار تکرار می کنند: "ماهیت خودجوش و مردمی این پایگاه ها باید حفظ شود".

این سخن، کاملا درست و دقیق است اما اولا، کمک کردن به زیربناها و فضاهای رفاهی، ناقضِ این اصل نیست. ثانیا، حضور کم رنگ رسانه های مختلف از صدا و سیما و روزنامه ها تا خبرگزاری ها در مدارس که موجب ناراحتی بسیاری از علما شده است، هیچ ارتباطی با حفظ استقلال و ماهیت مردمی ندارد.