محمد بقایی ماکان پژوهشگر و مترجم حوزه ادبیات و فلسفه در گفت و گو با خبرنگار اندیشه خبرگزاری شبستان در پاسخ به این سوال که پیوند افراد جامعه با کتاب و کتابخوانی تا چه میزان می تواند در پیشرفت و توسعه علمی کشور موثر باشد، اظهار کرد: مردم ما از دیرباز بر اساس شواهد تاریخی که که موجود است به کتاب و کتاب خوانی و نوشتن علاقه بسیار داشته و نسبت به دیگر اقوام از برتری خاصی برخوردار بوده اند به طوری که گفته اند اگر کتاب خانه های فارس و تیسفون قلع و قمع نمی شد، بشر یک قرن زودتر پای بر کره ماه می گذاشت.
وی با بیان اینکه در چنین ایامی غرب یعنی اروپا در خواب مطلق فرو رفته بود و فکر و اندیشه ایرانی در عرصه جهان به عنوان یک فرهنگ مورد توجه عالمیان بود، ادامه داد: در این زمینه شواهد دیگری نیز برای علاقه مندی ایرانیان به کتاب و کتابخوانی وجود دارد و آن هم صنایع پدید آمده در ایران در حوزه کتاب است از جمله صحافی، تزیین کتاب، تذهیب و خطاطی که همه این موارد نشان از رواج کتاب خوانی در ایران دارد.
این نویسنده تصریح کرد: از همین علاقه مندی بوده که بسیاری از علوم قدیم در ایران به پیشرفت های چشمگیری نائل آمد و دانشمندان و شاعران و متفکران و هنرمندان برجسته ای در تاریخ فرهنگی ایران پدید آمدند اما رفته رفته به دلایل مختلف که می توان عمده ترین آنها را در هجوم بیگانگان دانست که موجب تشتت و پراکندگی زندگی و احوال ایرانیان شد، تامل و تفکر و سر در تحقیق و کتاب داشتن از جامعه ایرانی رخت بر بست و مطالعه و کتابخوانی به صورت مساله و معضلی چهره نمود.
وی با تاکید بر این که این وضعیت امرو نیز گریبان گیر جامعه ایرانی است، بیان کرد: تردیدی نیست که هر فرد و جامعه ای با کسب آگاهی می تواند بر همانندهای خود برتری و توَفُق یابد، کسب آگاهی هم جز از طریق کتاب و مطالعه ممکن نیست هر فرد یا هر جامعه ای که پیشرفت نموده، بستگی به میزان آگاهی او داشته است که توانسته در لحظه های حساس و بزنگاه های تاریخی تصمیمات درست اتخاذ کند و به جای در افتادن در راه های ناصواب، طریقی صحیح و آینده ساز در پیش گیرند.
به گفته بقایی ماکان این امر برای هیچ فرد و جامعه ای میسر نمی شود مگر آن که به لحاظ فکری و معیشتی در شرایطی متعادل و قابل قبول سر کنند به دلیل آن که ذهن پریشان فاقد جمیعت خاطر است و وقتی چنین عاملی وجود نداشته باشد طبیعتا کسی به مطالعه رغبت نشان نمی دهد.
وی تاکید کرد: این عدم تمایل به کتابخوانی به دلیل بی علاقگی ذاتی ایرانیان نیست که در طول تاریخ فرهنگی خود خلاف این را ثابت نموده اند، بلکه به سبب آشفتگی ذهنی است که ریشه در مسائل اقتصادی، اجتماعی، و سیاسی دارد که تمرکز ذهنی را از جامعه زدوده و در نتیجه صنعت نشر را دچار معضل شدیدی ساخته است.
این پژوهشگر با اشاره به این که تاثیر این بی علاقگی را در سال های اخیر حتی در مطبوعات نیز می توان شاهد بود که اکثر آنها از درک مطالب تحقیقی عمیق روی گردانده اند و به چاپ مطالبی کوتاه در حد چند سطر اکتفا می کنند یا صفحات خود را با تصاویر بزرگ تزیینی که هیچ نفعی به دنبال ندارد، می آرایند چنین روشی در واقع بر بنیاد تجزیه و تحلیلی روان شناختی از وضعیت جامعه است که حتی در مطبوعات هم اثر گذاشته حال آنکه جوامعی که تشتت ذهنی و اجتماعی وجود ندارد، مطالب مطبوعات بیشتر جنبه تحلیلی و تفضیلی دارد.
وی در ادامه توضیح داد: از این مقدمه این نتیجه حاصل می شود که گرچه آگاهی عاملی ارزشمند در پیشرفت هر فرد و جامعه است، اما تا زمانی که امکان کسب آن وجود نداشته باشد، در حد سخنان گوش نواز است که گرچه حقیقی می نماید ولی به عمل درنمی آید و به قول کانت حقیقت آن است که در عمل مفید افتد.
بقایی ماکان در پایان یادآور شد: بنابراین، سخنان زیبا و دلنشین بسیار می توان گفت اما به این می ماند که مستمندی گمان کند که همه خزاین جهان از آنِ اوست ولی حسرت لقمه ای نان را داشته باشد!
نظر شما