به گزارش گروه اندیشه خبرگزاری شبستان حضرت آیت الله خامنه ای، رهبر معظم انقلاب، در بیانات اخیر خود در دیدار با جمعی از دانشجویان (20/4/94) با اشاره به سناریوی اسلام رحمانی بیان کردند: «گاهی یک شعارهایی داده می شود، شعارهای به ظاهر اسلامی که باطنا اسلامی نیست؛ از جمله‌ی چیزهایی که اخیرا خیلی رایج شده و انسان می شنود در نوشته‌ها و در گفته‌ها، «اسلام رحمانی» [است]؛ خب، کلمه‌ی قشنگی است، هم اسلامش قشنگ است، هم رحمانی‌اش قشنگ است؛ امّا یعنی چه؟ تعریف اسلام رحمانی چیست؟ خب، خدای متعال، هم رحمان و رحیم است، هم «اشدّالمعاقبین» است؛ همین‌طور پرتاب کردن یک کلمه بدون عمق یابی، کاری است غلط و احیانا گمراه‌کننده. بعضی‌ها که در حرف ها و نوشتجات و اظهارات این تعبیر «اسلام رحمانی» را به کار می برند، انسان مشاهده می کند و خوب احساس می کند که این اسلام رحمانی یک کلید واژه‌ای است برای معارف نشئت گرفته‌ی از لیبرالیسم، یعنی آن چیزی که در غرب به آن لیبرالیسم گفته می شود. البتّه تعبیر لیبرالیسم و عنوان لیبرالیسم برای تمدّن غربی و فرهنگ غربی و ایدئولوژی غربی هم تعبیر غلطی است؛ چون واقعا آنها نه لیبرالند، نه اعتقاد به لیبرالیسم به معنای واقعی کلمه دارند؛ ولی خب حالا یک اصطلاحی است لیبرالیسم. اگر اسلام رحمانی اشاره‌ی به این است، این، نه اسلام است، نه رحمانی است؛ مطلقا».
با توجه به این اخطار و توصیه رهبری در خصوص مفهوم اسلام رحمانی و و نیز به منظور بررسی قصد و هدف از ترویج و توسعه آن با عبدالوهاب فراتی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و کارشناس اندیشه سیاسی به گفتگو نشسته ایم؛ گفتگوی ما را با این کارشناس و مولف کتاب " اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)" در ذیل می خوانید:
با توجه به صحبت های اخیر رهبر معظم انقلاب، مفهوم اسلام رحمانی بر اساس چه سناریویی مطرح شده و می کوشد کدام ارزش ها را از اسلام جدا کند؟
به نظر می رسد امروز جنگی که در خاورمیانه در حال گسترش است، جنگ قرائت ها و تفسیرها از اسلام است که البته یک چهره به شدت مذهبی به خود گرفته و به عبارت دیگر، جنگ مذهبی تبلور آن است اما در باطن، جنگ قرائت های مختلف از اسلام است که این قرائت را می توان به چند دسته تقسیم کرد. دسته نخست اسلام سکولار است که تلاش می کند مسلمان ها را از اسلام اصیل و دخالت های سیاسی و اجتماعی برحذر داشته و به حاشیه بکشاند.
قرائت دوم، قرائت تحجر آمیز از اسلام است که در تعابیر رهبر معظم انقلاب اسلامی، قرائت تحجر همانی است که گروه های تکفیری و سلفی در خاورمیانه ترویج می کنند. در این قرائت، اسلام به بُعدی از آموزه های دین تقلیل داده می شود که در آن خشونت، کشتار، ترور و کشتن مخالفان، برجستگی خاصی پیدا می کند و سایر ابعاد رحمانی دین، تحت الشعاع این وجه قرار می گیرند.
در حقیقت می توان بیان کرد این اسلام، اسلامی است که شمشیر را از نیام کشیده و لخت و عریان علیه دیگران ضربه می زند و می کُشد. در واقع هدف از ترویج این اسلام در خاورمیانه، دلسرد کردن مردم از گوهر دین و بازگشت آنها به اسلام سکولار و مد نظر غرب است از طریق بُلد کردن اسلام متحجر. در این نگاه تلاش می شود اسلامی عرضه شود تا مردم خسته شده و عملا به سمت اسلام سکولار روی آورند.
اما به طور طبیعی قرائت سومی از اسلام نیز وجود دارد که ضمن امان دادن، رعایت عطوفت و مهربانی و دلگرم کردن مردم و دعوت آنها به سوی حق، بُعد مقاومت در مقابل ظلم و ستم و شدت و موضع گیری در برابر ظالم را نیز داشته و از سویی منتقد اسلام سکولار بوده و خواهان مشارکت گسترده مردم در سرنوشت سیاسی خود است و از طرف دیگر نیز نقطه مقابل اسلام ترویجی تکفیری ها است، که این قرائت سوم همان اسلام اصیل و ناب و معتدل است.
با این توصیف، در اسلامی که شما یاد کردید و معتقد هستید بر پایه اعتدال استوار است، جنبه رحمانیت موضوعیت دارد یا عنصری خنثی، بی اهمیت و بدون جایگاه است؟
در این اسلامِ اصیل و معتدل، عنصر جهاد و شهادت و روحیه مقاومت هرگز نادیده گرفته نمی شود و ما به عنوان کشوری شیعه، نوع سوم اسلام، یعنی اسلام ناب و معتدل را ترویج می کنیم که هم در مقابل اسلام تکفیری ها می ایستد و آن را به حاشیه می برد و هم در برابر اسلام سکولار جبهه می گیرد و مسلمانان را در سرنوشت اجتماعی، سیاسی و ... خود حساس و دخیل می کند.
در این نوع از اسلام (اسلام معتدل) هم وجوه رحمانی تجلی می یابد و هم عناصر و ارزش های مهمی همچون جهاد و مقاومت در این اسلام، به عناصر فاسد و خنثی تبدیل نمی شود یا از آن جدایی پیدا نمی کند همان طور که اسلام رحمانیِ ترویجی مورد نظر دشمن در صدد کمرنگ کردن این ارزش هاست.
در حقیقت اسلام اعتدالی تلاش می کند میان وجوه مختلف دین تعادل برقرار کند و هم از عنصر رحمانیت و عطوفت و مهربانی در زمان و مکان خود استفاده می کند، هم استفاده به موقع از جهاد و دفاع دارد و در واقع با بُلد و پررنگ کردن وجوهی از دین، برخی از وجوه دیگر را از کار نمی اندازد. اما در طرح اسلام رحمانیِ مطرح شده از سوی دشمن، قصد آن است که کل و تمام دین اسلام تعبیر به یک پکیج نرم خواهانه و مسالمت آمیز و رافت و رحمت خالی از عقلانیت و اندیشه، شود و عنصر جهاد و دفاع از کار بیفتد که البته این تفاوت ها بسیار ظریف و حساس است و باید با درایت و زیرکی و هوشیاری و ذکاوت، آنها را از هم تمیز داد.
طرح توامان اسلام رحمانی و در نقطه مقابل آن فعالیت جریان های تکفیری در صدد ارائه چه تصویری از اسلام است؟
پشت جریان تکفیری ها، غربی هایی هستند که در پی جا انداختن اسلام سکولارند و برای رسیدن به این هدف و مقصود، راهی جز بُلد کردن و به پیش راندن اسلام تکفیری نداشتند. بنابراین، غرب تلاش کرد تا اسلام رادیکال را به عرصه خاورمیانه وارد کند و به دست عده ای تکفیری و تروریست، رفتارهایی خشونت آمیز و غیر اسلامی و غیر انسانی را به نام اسلام ترویج دهد که قطعا با اسلام ناب و معتدل در تضاد بوده و ناسازگار است. آنها قصد دارند با گسترش این نوع از اسلام، مردم را دچار خستگی تدریجی کرده تا وقتی از اسلام رادیکال خسته شدند، به سمت اسلام سکولار گرایش پیدا کنند. به دلیل آن که این اسلام سکولار است که امنیت اسراییل را در منطقه تامین و آمریکا را به اهداف خود در خاورمیانه نزدیک می کند.
در حقیقت اگر دشمن طرح اسلام رحمانی را ترویج می کند، آن را مترادف با اسلام سکولار می داند. از سوی دیگر هدف از اسلام متحجرانه سلفی – تکفیری، فنر زدن زیر اسلام سکولار است تا ذیل این حرکت، آمریکا و اسراییل و انگلیس به اهداف غرب گرایانه خود برسند. در حقیقت این طرح، نقشه ای برای تامین امنیت اسراییل در منطقه و رسیدن به مقاصد غربی هاست.
آیا ارزش هایی مثل جهاد، مقاومت و مبارزه جزء وجوه رحمت اسلام اند؟ از چه باب؟
در قرائت اسلام معتدل و ناب بله، ارزش هایی مانند جهاد و مقاومت، جزء وجوه رحمانی اسلام محسوب شده که میان این عناصر اعتدال برقرار می شود و هر یک از این ارزش ها در جای خود به کار می رود و در عین این که در برابر دشمن، قد علم می کند و زیر بار ظلم و تجاوز نمی رود، رحمانیت خود را نیز فراموش نمی کند و به کنار نمی گذارد. اما در اسلام تکفیری ها و اسلام سکولار، این مساله برعکس است و تفاوت دارد.
پایان پیام/
نظر شما