خبرگزاری شبستان: اسلام نخستین دین آسمانی است که نظر انسان را به گستره زیبایی و زینت در آفریده ها جلب می کند و به او می نمایاند که بعد انسانی و روحانی فطرت خویش را ارج نهاده تا به فراسوی زندگی حیوانی رهنمون شود. زیبایی و زینت، تعبیر همین مفهوم و عصاره هنرهای زیبا به شمار می رود. تمام نظم تجریدی هنر متعالی اسلامی، بازتابی است از محتوای عارفانه ای که بر پایه ایدئولوژی اسلام بنا شده است. به یقین نمی توان، مسائل عقلانی و انتزاعی را از ابعاد احساسی و عاطفی آن جدا دانست. تا این احساس برانگیخته نشود و وجدان و فطرت انسانی احیا نشود ایمان، ریشه ندوانیده است.
از این حیث می توان ادعا کرد که دین با هنر نقاط اشتراک متعددی دارد. مساجد به عنوان ساختارهای اجتماعی اسلام، همواره به نقش آفرینی چند منظوره در قرون گذشته پرداخته است. گرایش مردم آزاد اندیش دنیا به مفاهیم عالیه اسلام از یکسو و ناکامی نظری و عملی تمدن مادی در برخی جهات از سوی دیگر بر اهمیت و نقش مساجد در جامعه جهانی افزوده است. تاثیرگذاری چندگانه مساجد در عرصه های مختلف سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به گونه ای است که در واقع، قدرت پاسخگویی به تمام نیازهای بشر را دارد.
مساجد و بناهای مذهبی در تاریخ معماری ایران، همواره نقطه به اوج رسیدن هنر و معماری اسلامی بوده است. "در معماری اسلامی ایران"، بدون شک جنبه های ساختمانی و نوآوری در فضاهای مساجد و ایجاد فضایی تازه در سیر تاریخی خود از اهمیت بالایی برخوردار است. معماری ایران در عناصر معماری همچون قوس ها، تاق بندی ها، گنبد و حتی مقرنس به عنوان یک تزئین حجمی و سه بعدی پیشتاز بوده و توانسته است این دستاوردها به دیگر سرزمین های اسلامی نشان دهد.
مسجد، محل تجلی مجموعه ای از هنرهایی است که مصداق مسلم هنر شهودی است. به عبارت دیگر در مساجد نه تنها دین با هنر ملاقات می کند بلکه مهم ترین نمودهای هنر اسلامی، معماری مساجد و ویژگی های بارز آن است. مجموعه ای از جلوه های هنری را می توان در مساجد مشاهده کرد که از آن باید به هنر پرستشگاهی یا هنر قدسی یاد کرد. این جلوه های هنری عبارتند از معماری، گچبری، آجرکاری، کاشیکاری، مقرنس کاری، خوشنویسی، فضاآرایی در طول نسل ها و قرون متمادی، پاکترین و امن ترین ملجاء برای هنر اسلامی مساجد بوده است.
از آنجا که هنر با نماد آمیخته است و نمادها ماهیت و جوهر هنر را تشکیل می دهند، لذا مجموعه هایی که از هنر در خدمت مسجد قرار گرفته فراوان بوده و دارای پیامی معنادار است. در هنر معماری مساجد، خطوط عمودی، افقی و منحنی، دارای معنای بلندی است.
ساخت گنبد، محراب، گلدسته ها، ستون ها، منبر، مقرنس ها نیز پیامی را به مخاطب القا می کنند. "هنر اسلامی نه تنها در مسجد بلکه در متن زندگی مردم جریان یافته و در طول قرون متمادی ، محیطی را فراهم آورده که در آن مسلمین با به یاد داشتن خداوند و با عنایت و تامل در باب زیبایی که نهایتا فقط ناشی از خداوند است که به مفهومی مطلق و زیبا منتهی می شود کار هنری انجام می دهند".
"مساجد به عنوان اجتماعی ترین مکان حضور مسلمین، جایگاه تلاقی دین و هنر اسلامی است. صرف نظر از نزهت معنوی، این بناهای باشکوه در چشم هربیننده " گالری هنر اسلامی" به شمار می آید. هنرمندان بی نام و نشان که تمام هستی خویش را وقف ساختمان مساجد کرده اند، از شوق مقدسی بهره مند بوده اند آنان با اشتیاقی وصف ناپذیر کوشیده اند تا بهترین تصور خود را از زیبایی در این آثار مقدس جلوه و جلا بخشند. در حقیقت، معمار مسلمان در روزگاران گذشته هر زیبایی را که در اطرافش می دید، اگر آن را در خور عظمت و شایسته جلال و جمال خدا می یافت، سعی می کرد تا به هنگام فرصت، برای آن در مسجد جایی باز کند.
در بنای بسیاری از مساجد، هنرهای گوناگون با هم در آمیخته است. معماری در توازن اجزا کوشیده نقاشی به الوان کاشی ها و نقوش توجه کرده و خوشنویسی الواح و کتیبه ها را جلوه و جلا بخشیده است.
بنابراین می توان مسجد را از آن حیث، جایگاه تجلی هنر و معماری اسلامی قلمداد کرد که هنرهای گوناگون بر روی هم فضا و مکان خاصی را پدید می آورند، فضا و مکانی که برای ایجاد رابطه میان خدا و خلق او مناسب باشد و در عین شکوه و جلال آراستگی و تزئین آن، ذهن انسان را به جای توجه به خداوند سبحان به خود مشغول نسازد. زیبایی معناداری که در معماری اجزاء و عناصر مسجد نظیر کتیبه ها و یا مقرنس ها موج می زنند نه تنها انسان را از یاد خداوند غافل نمی سازد، بلکه او را متوجه وزن اشکال و صور روحانی آن می کند. چرا که معمار بواسطه هنر و با استفاده از مصالح و ملزومات کار هنری، همزمان با خلق یک بنای زیبا به مفهوم سازی نیز می پردازد. بطوریکه بنای ساخته شده با اعتقادات سازندگان آن پیوندی ناگسستنی دارد، در واقع ساختمان زیبا، جمال باطن پدیدآورنده آن را هویدا می سازد.
پایان پیام/
نظر شما