عسكري آقاجانيان ميري، يكي از اساتيد دانشگاه، امروز (30ارديبهشت) به خبرنگار خبرگزاري شبستان در ساري گفت: خواجه امام، حجت الحق، حكيم ابوالفتح (ابوحفض) عمر بن ابراهيم الخيامي «خيام نيشابوري» از حكما و رياضي دانان و شاعران بزرگ ايران در اواخر قرن پنجم و اوايل قرن ششم-ولادت معلوم نيست- وفات 526-527 كه نخستين منبع معتبر درباره او كتاب چهار مقاله نظام الدين عروضي سمرقندي، تتمه صوان الحكمه، تاريخ الحكماء شهرزوري، تذكره الشعراء، دولتشاه سمرقندي، تاريخ ادبي ايران، ادواردبرون (از فردوسي تا سعدي)، تاريخ ادبيات دكتر رضا زاده شفق، مقدمه رباعيات خيام، تحقيق سعيد نفيسي و ذكاء الملك فروغي هستند.
وي افزود: ابوالحسن علي بن زيد بيهقي در كتاب تتمه صوان الحكمه؛ وي را تالي ابوعلي سينا شمرده در اجزاي علوم حكمت، كتاب هاي مختصر في الطبيعيات، رساله في الوجود، رساله في الكون از او نام مي برد.
آقاجانيان با اشاره به اينكه خيام در لغت و فقه و تواريخ عالم و استاد بود، اظهار كرد: سلطان سنجر را كه در كودكي به مرض آبله دچار شد، معالجه كرد.
وي بيان كرد: شهرزوري در تاريخ الحكما، اطلاعاتي در حد گفتار چهار مقاله عروضي مي دهد و مي گويد: او را اشعار نيكويي به پارسي و تازي است.
آقاجانيان افزود: القفطي در كتاب الحكما، خيام را امام خراسان كه به تعليم علوم يونان سرگرم بوده و معلمين را از راه پاكي وجود و روح انساني به جستجو خداوند تشويق مي كرد.
وي ابراز كرد: 66 رباعي را محققين از آن خيام دانسته اند و مجموع رباعياتي كه به او نسبت مي دهند، 178 عدد است.
آقاجانيان گفت: رباعياتش؛ روان، ساده، دلنشين و با كمال فصاحت و بلاغت با نكات كوتاه و باريك و در عين حال داراي معاني و مفهوم ژرف و عميق در موضوعات فلسفي، سرگشتگي انسان از عالم و خلقت، آغاز و انجام انسان و جهان، اميد و آرزوها بي پايان بشري است.
وي اظهار كرد: خيام شناسان ايراني و خارجي عبارتند از كريستن سن، ژوكوفسكي، فريدريك روزن، ادوارد فيتز جرالد، سعيد نفيسي، محمد علي فروغي و دكتر غني.
آقاجانيان بيان كرد: رباعيات خيام در پرتو فكر فلسفي خود سروده و قصد شاعري نداشته و در دوران خود شهرتي در شاعري نداشته است حتي تذكره هايي مانند لباب الاباب نوشته محمد عوفي، تذكره الشعراي دولتشاه سمرقندي، نامي از او نبرده اند.
وي تصريح كرد: شهرت جهاني اش به همت ترجمه اشعارش به انگليسي از طريق ادوارد فيتزجرالد در اروپا و آمريكا صورت گرفت و وي را بيش از همه معروف و مشهور گرديد حتي بيشتر از ايران زيرا در ايران او را به نام حكيم، منجي و رياضي دان مي شناخته اند نه شاعر.
آقاجانيان ابراز كرد: دوره آغاز خيام شناسي و شهرت او با مقاله تازه و پربهاي پرفسور والنتين ژروكوفسكي تحت عنوان « عمرخیام و رباعیات سرگردان» شروع شد و در دانشگاه «سن پطرزبورگ» به زبان روسی انتشار یافت و سپس دکتر« دنیسن راس» رئیس مدرسه اسلامی کلکته این مقاله را در مجله انجمن سلطنتی آسیایی انتشار داد و سرانجام دست مایه ترجمه ادوارد فیتز جرالد و انتشار آن کتاب و شهرت جهانی اش شد.(1809-1883 م)
وي درباره اندیشه های فکری و فلسفی شعری خيام نيشابوري، گفت: بی دوامی و کوتاهی عمر، کوتاهی دانش بشری شعر(آنانکه محیط علم و آداب شدند)، تاثیر آشفتگی جهانی بر تفکرات او، عشق به زندگی و مردم، دم غنیمت است و غصه گذشته و حال را نباید خورد.
آقاجانيان ادامه داد: اعتقاد به سرنوشت و جبرجهانی، رنج بی پایان بشری و شعر:
چون می گذرد عمر چه شیرین و چه تلخ پیمانه چو پر شود چه بغداد و چه بلخ
چرخ به کام هیچ خردمندی نمی گردد.
وي اظهار كرد: حقیقت جهان دست نایافتنی است و از طریق شک و گمان نمی توان به رمز و راز آن پی برد كه در شعر: جمعی متفکرند در مذهب و دین جمعی متحیرند در شک و یقین نمونه اي از اعتقادات اين شاعر است.
آقاجانيان با اشاره به اينكه خیام پیرو استدلال فکری و نظم جهانی و اندیشه واقع گرایی است، افزود: خیام، بشر را به راستی، انسانیت، درستی و خدمت و پیروی از هدف متعالی دین راهنمایی می کند.
وي بيان كرد: خيام از طرف ملكشاه سلجوقی در سال 467 هجري قمري به سمت بزرگ ترین منجم زمان به رصدخانه شهر مرو رفت و به اصلاح تقویم قدیم ایران پرداخت به تقویم جلالی امروزی دست زد به همین نام مشهور و کامل ترین تقویم جهانی بوده و بر تقویم میلادی و قمری و جهانی سرآمد است.
آقاجانيان ابراز كرد: در ریاضیات، خيام کسی است که به تحقیق منظم علمی در معادلات درجه اول و دوم و سوم و به حل ناقص آنان درگذشته موفق شده و در معادلات درجه سوم اولین کسی است که آنها را طبقه بندی کرده و برای حل آنان و بکار بردن آن اندازه های مخروطی قواعد ریاضی یاد نموده است.
وي گفت: رباعیات فارسی، اشعار عربی (چند قطعه است)، رساله جبر و مقابله به عربی، رساله ای در شرح ما اشکل من مصادرات اقلیدس، مختصری در طبیعیات، رساله رنج ملکشاه، ر ساله ای در علم کلیات، رساله ای در کلیات وجود، ر ساله ای درکون و تکلیف، رساله ای در شناخت طلا و نقره، رساله لوازم الامکنه(هواشناسی شهرها)، نوروزنامه، ترجمه خطبه ابن سینا از آثار خيام است.
آقاجانيان، دو بیان در علم وجود، دو رساله در حکمت، رساله ای در علم اعلی و حکمت اولی، رساله ای در صحت طرق هندی، رساله مشکلات حساب، رساله نظام الملک راجع به حکومت، مجموعه نامه ها به علما نوشته است، قطعات شعر فارسی و عربی، رساله ای در حل یک مساله جبری در جواب پرسش کننده، رساله ای شرح المشکل من کتاب الموسیقی و کتاب مجمع القوانین نجوم را از ديگر آثار خیام برشمرد.
پايان پيام/
نظر شما