حجت الاسلام رضایی در گفت و گو با خبرنگار حوزه مهدویت خبرگزاری شبستان با اشاره به تعریف مفهوم انسان‌شناسي، گفت: انسان شناسی مبتني بر دوگانه فطرت و انديشه تشيع دوازده امامي و طراحی سبك زندگي شيعي/مهدوي بر مبناي آن است.
وی با اشاره به بازشناسی پیشینه بحث انسان‌شناسي از دو زاويه خاطرنشان کرد: بررسی پيشينه اين دانش در تاريخ انديشه دينی/ شيعي و پيشينه اين دانش در انديشه علمي معاصر نیز در مطالعات مهدویت مهم است.
حجت الاسلام رضایی با بیان اینکه قرآن و پس از آن،روايات و سنت معصومين مرجع و مبناي بازشناسي انسان از دیدگاه اسلام محسوب می شوند، اظهار داشت: دائره‌المعارف‌هاي حديثي با كتاب عقل و جهل و علم شروع می‌شوند و سپس به مباحث اصول و فروع دين و اخلاقيات می‌رسند در حالی که در بخش اخلاق نیز مباحثي همانند نفس‌شناسي، صفات اخلاقي، فضيلت و رذيلت‌شناسي، برنامه‌هاي آداب زندگي و معاشرت مطرح شده است.
این پژوهشگر مهدوی تصریح کرد: با ورود فلسفه و عرفان، انديشمندان مسلمان و خصوصاً شيعي، همانند ابن سينا، دركنار الهيات و هستي‌شناسي، بحث نفس‌شناسي را يكي از مباحث مهم فلسفه و عرفان اسلامي قرار دادند، به گونه‌ای كه وقتي نوبت به ملاصدرا (بنيان-گذار حكمت متعاليه) رسید، در تركيب فلسفه و عرفان و اخلاق، فلسفه‌ای بنا نهاد كه هدفش ضمن بازشناسي انسان، تعالي‌بخشي آدمي از طریق تلفیق روش فلسفی، سلوك عرفاني و مناسک ديني بود.
وی با بیان اینکه تا پيش از دوره معاصر مشخص مي‌شود که مباحث انسان‌شناسي و نفس‌شناسي همواره تحت‌الشعاع الهیات مطرح شده است، ادامه داد: با توجه به اهميت معرفت نفس و تهذيب آن، عمده مباحث مطرح شده متمركز بر جنبه باطني و دروني انسان بوده و كمتر به مباحث آفاقي یا شناخت جسم انسان پرداخته شده است. در همان مباحث نیز کمتر به تطبیق آن معارف با واقعیات زندگی آدمی و مراحل رشد او اهتمام شده و اصولاً بحث نفس‌شناسی در شکل متعالی آن و بدون توجه به نفس نیازمند رشد و تعالی انسان‌ها بیان شده است.
حجت الاسلام رضایی افزود: بنابراین در متون اسلامی، متني به عنوان انسان‌شناسي جامع و طرحی عملي براي زندگي انسان، كمتر به چشم مي‌خورد و عمده آثار، رويكرد تخصصي به انسان‌شناسي باطني و عرفاني و ملکوتي دارند.
این پژوهشگر مهدوی با بیان اینکه در قرن معاصر و در مواجهه جوامع ديني با علوم انسانی جدید و در تقابل اندیشه‌های اسلامی و غربی، آثار جديد و جامع‌تري در حوزه انسان‌شناسی دینی نگارش یافت، گفت: برخي از آثار علامه طباطبايي(مثل انسان از آغاز تا انجام و يا بخش قابل توجهي از آثار شهيدمطهري) درباره فطرت وسائل انسانی، برخي از آثار علامه محمدتقي جعفري (و يا نمونه آثار مؤسساتي همانند موسسه علمي، پژوهشي امام خميني)، دفتر همكاري حوزه و دانشگاه، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه و... از این دسته‌اند.
وی با ذکر مثالی خاطرنشان کرد: شايد شاخص‌ترين مجموعه‌ای که امروزه تلاش دارد ترکیب روزآمدی از مباحث انسان‌شناسی و معارف دینی ارائه کند، مجله انسان‌شناسي ديني است که پژوهشكده شهيدمحلاتي در قم آن را منتشر می‌کند. تاکنون نزديك به 30 جلد از اين نشريه منتشر شده و در آن، مقالات گوناگون پژوهشي، علمي و تطبيقي درحوزه انسان‌شناسي به چاپ رسیده است.
حجت الاسلام رضایی با اشاره به پيشينه انسان‌شناسي در انديشه علمي معاصر، گفت: اندیشه و مطالعه دربارة انسان در حکمت و فلسفه غرب از ديرباز وجود داشته است. در این میان، فلسفه کلاسيک يونان ـچون هدفش تبيين جهان هستي برای بهبود زندگي انساني بودـبه انسان و طبيعت و مسائل مادي بيش‌تر نظر داشت.
این پژوهشگر مهدوی اظهارداشت: ظهور مسیحیت در اروپا و غلبه دیدگاه دینی و جبرگرایانه مسیحی، باعث رکود نظام تمدنی جوامع اروپایی شد، تا اینکه با آغاز رنسانس و حذف يا به حاشيه رفتن مباحث و موضوعات ماورايي و نگرش‌هاي كلي‌نگر ديني و رواج انديشه انسان‌محوري (اومانيسم) موضوع انسان در مطالعات و مباحث علمي دوباره جان گرفت.
وی با بیان اینکه پيدايش دانشي نسبتا ًتخصصي با عنوان "انسان‌شناسي" به نيمه دوم قرن 19 ميلادي برمي‌گردد، تصریح کرد: آن‌گاه كه دانشمندان غربي سعي كردند در قالب مطالعات مردم شناسي به بررسی زندگي مردم بدوي در مستعمرات اروپايي بپردازند. در قرن بيستم و پس از دو جنگ جهاني و با پايان يافتن دوران استعمار، اين علم به مطالعه درباره انسان و زندگي نوع انساني پرداخت و به تدریج، به رشته‌ای مستقل از مباحث فلسفی، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی تبدیل شد.
حجت الاسلام رضایی با بیان اینکه انسان شناسی با قرائت آکادمیک هنوز به اندیشه‌ای جامع که قابل اتکا باشد، نرسیده است و آن قرائت با اندیشه های اسلام و تشیع درباره انسان فاصله بسیار دارد، گفت: از این رو برای برون‌رفت از مشکلات اجتماعی و برای پاسخگویی به نیاز‌های انسان کمال‌جو ضرورت دارد که به بازخوانی متون وحیانی، فلسفی، عرفانی و علمی خود در این زمینه بپردازیم و با اصلاح نگرش‌ها و اهتمام برای پر کردن خلأ‌ها و کمبود‌ها، نگاهی جامع اما عقلی و علمی به انسان داشته باشیم که هم به امضای شریعت مقدس رسیده و هم برای مخاطب امروز قابل استفاده باشد.
این پژوهشگر مهدوی با بیان اینکه یکی از اهداف مهم در این مسیر ایجاد مفاهمه و ارتباط با مخاطب جهانی برای تبیین و اثبات امامت و مهدویت شیعی است، اظهارداشت: بنابراین باید از براهین عقلی به صورت موجز و قابل‌فهم و داده‌های علمی ـ همچون زیست‌شناسی، رشد‌شناسی، تاریخ و ... که مورد پذیرش دین نیز باشد، استفاده شود.
وی خاطرنشان کرد: انسان‌پژوهی با تحلیل و توصیف ابعاد وجودی انسان بر مبنای ادراکات فطري و عقلاني، روش‌هاي علمي و نیز استفاده از منابع نقلي و درون ديني مكتب تشيع است.
پایان پیام/
نظر شما