مدیریت جامع مسئولیت ها در مسجد کارکردهای غیر عبادی آن را نمایان می کند

خبرگزاری شبستان: قرآن کریم و مسجد از آغاز شکل گیری اسلام تا به امروز دو رکن جدایی ناپذیر و مکمل یکدیگر بوده اند و همواره به عنوان دو عامل مهم و مؤلفه بسیار تأثیرگذار در بسط و ترویج فرهنگ و معارف ناب اسلامی نقش بسیار مؤثر و عمیقی را ایفاء کرده اند و در سایه این تعامل مثبت و خدمات متقابل آن دو به یکدیگر بوده است که شاهد گسترش و نهادینه سازی ارزش های اسلامی و الهی در جوامع اسلامی هستیم. به همین خاطر افزایش بازده برنامه های معنوی در گرو تقویت ارتباط مسجد و قرآن بوده و نیز مسجد مکانی مهم برای ترویج فرهنگ قرآنی و قرآن موجب بسط و گسترش فعالیت های مساجد است. این ارتباط لازم و ملزوم یکدیگر و غیر قابل حذف و انکار هستند. بر همین مبنا و با هدف بررسی جایگاه مسجد در قرآن کریم با حجت الاسلام یوسفی مقدم،رئیس مرکز فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات اسلامی قم مصاحبه ترتیب داده ایم که از نظرتان می گذرد.

- با توجه به جایگاه مهم مسجد در اسلام بفرمایید که نگاه قرآن کریم به این مکان مقدس چگونه است؟

مسجد در قرآن کریم جایگاه بسیار رفیعی دارد، آنچنان که در بسیاری از آیات قرآن از تعبیر مساجدالله استفاده شده است در سوره توبه خداوند می فرماید:«مساجد خدا را تنها کسانی آباد مى‏ کنند که ایمان به خدا و روز قیامت آورده، و نماز را برپا دارد، و زکات را بپردازد، و جز از خدا نترسند. امید است که چنین گروهى از هدایت‏ یافتگان باشند».

مسجد مکانی عمومی مسلمانان است. از این رو است که به صراحت قرآن کریم، مساجد را از آن خدا و ملک خود می شمارد.بر این اساس، تولیت مساجد تنها به عهده مسلمانان و مومنان است و هیچ مشرک و بت پرستی حق ندارد تا تولیت مساجد و آبادانی آن را به عهده گیرد و در رسیدگی به امور مساجد دخالت کند.

براساس آیه ۱۸ سوره توبه، حتی در میان مسلمانان تنها کسانی صلاحیت تولیت مساجد و رسیدگی به امور آن را دارا می باشند که از مومنان راستین با ویژگی هایی چون ایمان به خدا، معاد، اقامه نماز، ایتاء زکات و در یک کلمه اهل خشیت از خداوند باشند.

در آیه دیگر خداوند به صراحت می فرماید: «ما کان للمشرکین این یعمروا مساجد الله شاهدین على انفسهم بالکفر اولئک حبطت اعمالهم و فى النارهم خالدون»."مشرکان را نرسد که مساجد خدا را تعمیر کنند در صورتى که به کفر خود شهادت مى دهند. خدا اعمالشان را نابود خواهد گردانید و در آتش دوزخ آنها جاوید معذب خواهند بود."

 بنابر آیات قرآن می توان این گونه برداشت کرد که مساجد بر اساس آموزه های قرآنی تنها محل عبادت نیستند،‌ بلکه مکانی برای ذکر الله است که این امر جز با مدیریت جامع همه نقش ها و مسئولیت ها شدنی نیست.

-بنابر تعریفی که شما از جایگاه مسجد در قرآن کریم داشتید، آیا مسجد نقش تربیت ساز و فرهنگ سازی جامعه و تمدن اسلامی را هم می تواند داشته باشد؟

 اگر به آداب ورود تا فلسفه وجودی مسجد را توجه کنیم در می یابیم که نقش عمده مسجد، تربیت انسان ها و توجه به نیازهای جامعه اسلامی است. قرآن برای ورود به مسجد مواردی را بیان داشته است به گونه ای که در سوره مبارکه اعراف آیه 31 می فرماید: "یَا بَنِی آدَمَ خُذُواْ زِینَتَکُمْ عِندَ کُلِّ مَسْجِدٍ وکُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ"، "وقتی به مسجد وارد می شوید با زینت وارد شوید". البته زینت ظاهری و باطنی یعنی رعایت اخلاق را نیز شامل می شود و خطاب قرآن تمامی انسان ها است. بعد می گوید در مسجد حضور باید با اخلاص باشد، اخلاص نوعی تربیت معنوی انسان ها است، این انسان که همواره خدا با او است خدمتگزاری شایسته برای جامعه است و از هیچ کوششی فروگذار نمی کند. با نگاه به دیگر آیات قرآن می توان این برداشت را داشت که آداب حضور در مسجد برای پرورش انسان است. یعنی همان فلسفه خلقت انسان و خداگونه شدن او که در تمام ابعاد زندگیش جلوه های الهی است و مسجد با این فلسفه وجودی پیوند دارد.

 از طرفی در مسجد جز كار خدايي نبايد صورت پذيرد و جز مصالح مسلمانان، امر ديگري نبايد مطرح شود. با اين توضيح در تأسيس مساجد هم نمي‌توان نيتي به جز خدا، و هدفي غير از اعتلاي كلمه‎ توحيد داشت.

 -به اعتقاد شما چگونه می توان از جایگاه مساجد صیانت کرد تا مساجدی همانند مسجد ضرار در جامعه امروزی شکل نگیرد؟

 اساس مسجد باید بر اساس تقوا باشد. منافقان كساني بودند كه مسجدي ساختند به قصد زيان رساندن بر پيامبر( صلی الله علیها) و مؤمنان و تقويت كفر و ايجاد جدايي ميان مؤمنان و كمين گاه براي كساني كه با خدا و پيامبرش از پيش مبارزه كرده بودند. آنان سوگند ياد مي‌كنند كه نظري جز نيكي نداشته ايم، اما خداوند گواهي مي‌دهد كه آنان دروغ مي‌گويند، هرگز در آن به نماز نايستید.

«و لو لا دفع الله الناس بعضهم ببعض لهدمت صوامع و بیع و صلات و مساجد یذکر فیها اسم الله کثیرا».

"اگر خدا رخصت جنگ ندهد و دفع شر بعضى از مردم را به بعض ‍ دیگر نکند همانا صومعه ها و مساجدى که در آن نماز و ذکر خدا بسیار مى شود همه خراب و ویران مى شد."

 با نگاه به این آیه می توان این برداشت را داشت که یکى از فلسفه هاى تشریع جهاد در راه خدا که همانا حفاظت مساجد از ویرانى و پایدارى ذکر و تسبیح خداوند در جامعه است، بیان مى شود و مسلمین بدین طریق موظف مى شوند که در راه خدا با ستمکارترین مردم که به تخریب مساجد و مقابله با مظاهر دین مى پردازند جهاد کنند و این گونه دین خدا را یارى کنند.

 آیه دیگری که در این مورد لازم است یاد آور شویم این است«و الذین اتخذوا مسجدا ضرارا و کفرا و تفریقا بین المومنین و ارصاد لمن حارب الله و رسوله من قبل و لیحلفن ان اردنا الا الحسنى و الله یشهد انهم لکاذبون لا تقم فیه ابدا».

"آن مردم منافقى که مسجدى براى زیان اسلام بر پا کردند و مقصودشان کفر و عناد و تفرقه کلمه بین مسلمین و مساعدت با دشمنان دیرینه خدا و رسول بود و با این همه قسمهاى موحد یاد مى کنند که در بناى این مسجد ما جز قصد خیر و توسعه اسلام نداریم خدا گواهى مى دهد که محققا دروغ مى گویند و تو اى رسول ما هرگز در مسجد آنها قدم مگذار."

این آیه درباره مسجد ضرار نازل شده است و مهترین نکته اى که از این آیه استفاده مى شود این است که مسجد داراى تقدس ‍ ذاتى نیست بلکه تقدس در صورتى است، پایگاه توحید و در خدمت اهداف دین محل ذکر و یاد خدا و عبادت بندگان مؤ من خدا باشد. و گرنه اگر به جاى اینها در خدمت تفرقه و نفاق باشد و براى تضعیف جامعه اسلامى و رخنه در صفوف امت مسلمان تاسیس شده باشد نه تنها تقدسى ندارد بلکه همچون بتکده باید نابود شود و از بین برود. همان طور که پیامبر اکرم (صلی الله علیها ) چنین کرد و مسجد ضرار را به آتش کشید.

- به اعتقاد شما آبادانی مساجد در گرو چیست؟

اصولا از نظر قرآن آبادانی مساجد با حضور دایمی و نقش بخشی به مساجد در حوزه مدیریت جامعه امکان پذیر است. زیرا در این صورت است که هدایت برای جامعه اسلامی رقم می خورد و هر کسی به وظیفه و مسئولیت فردی و اجتماعی اش عمل می کند از نظر قران، حضور در مساجد به معنای محوریت و مرکزیت بخشی به مسجد در مدیریت دین و دنیای مردم است که عامل آبادانی و هدایت مردم می شود. بر این اساس، می بایست ساز و کارها و برنامه ها و سیاست هایی را شناسایی و تدوین کرد که نقش مسجد دوباره نمایان شود و مساجد این گونه دوباره تقدیس و تکریم شده و رنگ آبادانی واقعی را به خود گیرد.

مسجد محل اجتماع مسلمین است احکام مسلمین در انجا جاری می باید و از طرفی مسجد محل عبادت و تربیت انسان های شایسته و تحکیم پیوند وفاق و همبستگی میان مسلمانان به شمار می آید اگر از نقش مسجد در تحکیم وحدت امت اسلامی مطلع باشیم امروز بسیاری از مشکلات جامعه مان مرتفع می شود.

پایان پیام/