لزوم توجه به کاهش مصرف ظروف پلاستیکی/ ظروف پلاستیکی در شرایط خاص موجب انتقال مواد مضر به غذا و ایجاد سرطان می شوند

به گزارش خبرگزاری شبستان، در ادامه گفتگویی از خانم معصومه آباد به عنوان نماینده شورای اسلامی شهر تهران در کمیته برنامه ریزی و نظارت بر اجرای مصوبه الزام شهرداری تهران به تغییر الگو و کاهش مصرف ظروف یک بار مصرف پلاستیکی آمده است، که باهم می خوانیم؛

-به نظرتان لزوم پیگیری چنین مصوباتی در سطح شهر چیست ؟

در جمهوري‏ اسلامي‏، حفاظت‏ از محيط زيست‏ به عنوان یک وظيفه‏ عمومي‏ تلقي‏ مي‏ شود و در اصل 50 قانون اساسی نیز فعاليت هاي‏ اقتصادي‏ و غير آن‏ كه‏ با آلودگي‏ محيط زيست‏ يا تخريب‏ غير قابل‏ جبران‏ آن‏ ملازمه‏ پيدا كند، ممنوع‏ شده است‏. از آنجا که زنگ خطر آسیب‌های جدی محیط‌زیستی ناشی از تولید و مصرف بی‌رویه پلاستیک‌ به صدا در آمده است، در دوره گذشته به منظور پیشگیری از اثرات سوء کوتاه مدت و بلند مدت استفاده از ظروف پلاستیکی، تغییر الگو تولید و مصرف این مواد، تامین سلامت شهروندان و حفاظت از محیط زیست، طرح الزام شهرداری تهران به تغییر الگو و کاهش مصرف کیسه ها، ظروف و محصولات یک بار مصرف پلاستیکی و جایگزین کردن مواد قابل بازیافت غیر پلاستیکی در کلیه مراکز وابسته به شهرداری تهران در سال 1388 به تصویب رسید و با توجه به اهمیت موضوع تا امروز اجرای آن از سوی نهادهای ذی ربط در حال پیگیری است.

-میزان تولید و مصرف پلاستیک ایران در مقایسه با جهان به چه صورت است؟

آماری که از سازمانهای مختلف داریم بر این مبنا است که در ایران سالانه بیش از ۱۷۷ هزار تن پلاستیک تولید و 1/2 میلیون تن پلاستیک مصرف و وارد چرخه پسماند می شود. این در حالیست که سهم کشورمان در بازیافت زباله بسیار ناچیز است. طبیعتا این رقم در جهان بسیار بالاتر است. در جهان هر سال حدود 500 میلیارد تا 1 تریلیون کیسه پلاستیکی مصرف می شود یعنی بیش از یک میلیون کیسه پلاستیکی در هر دقیقه.

-آیا مصرف پلاستیک در چرخه اقتصادی جامعه نیز اثر گذار است؟

بله نقش منفی تولید و مصرف مواد پلاستیکی پیش از آنکه متوجه محیط زیست شود در تولید مواد خام از نفت نیز مشهود است. خوب است بدانید که حدود چهار درصد از تولید نفت در جهان صرف تولید مواد پلاستیکی می شود. تولید پلاستیک در جهان مستلزم مصرف حدود ۶۰ تا ۱۰۰ میلیون بشکه نفت در هر سال است و چرخه تولید د رکشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست.

-شما در ابتدا به زنگ خطر بحران پلاستیک در کشور اشاره فرمودید، آیا شهر تهران را در حال ورود به این مرحله بحرانی می بینید؟

مسلما اهمیت این موضوع در کلان شهر تهران با جمعیتی بالغ بر 11 میلیون نفر که از مهاجر پذیرترین شهرهای کشور است پررنگ تر نیز می شود. متاسفانه سرعت تولید زباله‌های پلاستیکی در سطح شهر تهران رشدی حیرت آور داشته‌است. به عنوان مثال تنها در یک سال تولید زباله‌های پلاستیکی از فروردین‌ماه تا انتهای سال، رشدی 249درصدی را داشته است. هر فرد تهرانی به طور متوسط، روزانه سه کیسه پلاستیکی به چرخه محیط وارد می کند. نکته قابل تامل آن است که این محصولات بدون یک سیستم بازیافت قوی تولید می شوند و روز به روز هم بر میزان مصرف آنها افزوده می شود و به دلیل ماندگاری در طبیعت به آلودگی محیط زیست می انجامند. از این رو شهر در آستانه یک بحران جدی قرار گرفته است.

-ظروف یک بار مصرف پلاستیکی چه معایبی دارد؟

زباله های پلاستیکی یکی از بزرگ ترین معضلات زیست محیطی را در جهان امروز بوجود آورده اند. این ظروف به علت قابلیت های فراوان و قیمت ارزان به شکل های مختلفی مورد استفاده قرار می گیرند. این در حالیست که کیسه های نایلونی به طور متوسط ۵۰۰ سال در محیط باقی می مانند. از جمله مهمترین مشکلات آن ها غیرقابل تجزیه بودن،  خسارات زیست محیطی و هزینه بالای جمع آوری، بازیافت و امحاء آن ها می باشد. همچنین این مواد به علت سبکی به راحتی به همراه باد همه جا پخش می شوند و بیشتر آنها سر از دریا و مناطق طبیعی و حفاظت شده در آورده و موجب آلودگی دریا و خاک و در نهایت محیط زیست می شود. از سوی دیگر چنانچه این مواد سوزانده شوند باعث تولید اسید کلریدریک، گاز سمی دیوکسین و در نهایت باعث آلودگی هوا خواهند شد.

-ظروف یکبار مصرف پلاستیکی به غیر از مشکلاتی که برای محیط زیست ایجاد می کنند، آیا در سلامتی انسان نیز اثرات سوئی دارند؟

تحقیقات متعددی در این زمینه صورت گرفته و کاملا محرز است که به غیر از مخاطرات محیط زیستی، این ظروف در شرایط خاص موجب انتقال مواد مضر (مونومر ها) به غذا و ایجاد بیماری هایی نظیر سرطان، غير‌عادي شدن كروموزوم‌ها و كاهش پلاكت‌هاي خون می شود. همچنین از آنجایی که این مواد خاصیت تجمعی در بدن دارند، در صورت تعدد موارد مصرف، امکان بروز مشکلات جدی وجود دارد به طوری که بر اساس تحقیقات مشخص شده که در صورت ذخیره بيش از ۳۵۰ نانو گرم استایرن ناشی از انتقال مواد مضر این ظروف در يك گرم بافت چربي بدن ، احتمال بروز سرطان ريه، كبد و پروستات افزایش می یابد. از این رو وزارت بهداشت كشور نیز مصرف موادي كه بالاتر از۶۰ درجه حرارت دارند را در اين ظروف ممنوع کرده است.

-ظروف تجزیه پذیر گیاهی و پوسیدنی چه مشخصاتی دارند که آن ها را از ظروف پلاستیکی ممتاز کرده است؟

این ظروف نه ‌تنها مواد سمي و شيميايي ندارند بلکه طي چندين ماه در خاك تجزيه شده و حتي در برخی موارد به دلیل اینکه دارای پایه ي نشاسته، ذرت،گندم و سیب زمینی می باشد، به عنوان خوراک دام قابل مصرف می باشند. حدود 91 درصد وزنی این مواد بر اساس مستنداتISO  وگواهی نامه FDA، در طول مدت  102روز تجزیه شده و به محیط بر می گردند. از لحاظ فیزیکی نیز تا دماي 120 درجه مقاوم بوده و هیچ گونه تغییري در شکل ظاهري آنها ایجاد نمی شود. توانایی نگهداری مواد غذایی در محدوده 20 الی 100 درجه سانتی گراد و همچنین قابلیت استفاده در مایکروویو از جمله مشخصاتی است که این ظروف را از متمایز شاخته است. ظروف گياهي پس از شش ماه، با خاك ادغام مي شوند و در مقايسه با ظروف يكبار مصرف پلاستيكي اين مدت زمان خيلي كوتاه است . حتي بعضي از كشورهاي اروپايي اين ظروف را پس از مصرف به عنوان خوراك به دام مي دهند. پاكيزه نگه داشتن محيط زيست، سلامت و بهداشت جامعه، وابسته نبودن به صنعت نفت، توسعه بخش كشاورزي، قابلیت مصرف برای خوراک دام از دیگر مزایای این ظروف بشمار می آید.

-تکنولوژی تولید این ظروف پلیمری از چه زمانی و چگونه رواج پیدا کرد؟

به طور کلی پس از یافتن پیامدهای زیست محیطی ناشی از سرعت پایین تجزیه این ظروف بسیاری از محققان به فکر یافتن جایگزین مناسبی بودند. در دهه ۸۰ ميلادي مطالعاتي در زمينه پليمرهاي گياهي در اروپا و امريكا آغاز شد. در آن زمان بحران نفت وجود داشت و اكثر كشورها به دنبال منابع غيروابسته نفت بودند. در سال ۲۰۰۱، امريكا به عنوان نخستين توليد كننده انبوه (بيو پليمر) بسپار طبیعی شروع به فعاليت كرد، اما در آن زمان بسپارهای طبيعي تنها به توليد و بسته بندي ظرف يكبار مصرف محدود مي شد.  طی سال های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۴، این فناوری در کشورهای آلمان، ايتاليا و انگلستان گسترش یافت و تا کنون در بسیاری از کشورها تکنولوژی ساخت آن در حال پیشرفت می باشد. در ایران نیز چندین تولید کننده از مواد اولیه نشاسته ای و ذرت در حال فعالیت می باشند.

-آیا این ظروف کاربرد های دیگری هم دارند؟

بله این ظروف برای ساخت گلدان های گياهي، اسباب بازي، فیلم های کشاورزی و البسه يكبار مصرف بيماران استفاده می شود. در آلمان و ژاپن از این مواد برای تولید کیسه البسه آلوده برای حمل البسه آلوده با قابلیت حل شدن در ماشین لباسشویی استفاده می کنند.

-ظرفیت تولید ظروف پلیمری در ایران در مقایسه با جهان چه میزان است؟

طبق گزارش سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران در حال حاضر ميزان تقاضای این ظروف در کشور 10 هزار تن و در صورت افزایش 10 درصد جایگزینی با ظروف پلاستيكي این ميزان تقاضا در سال هاي اتي به حداقل 60 هزار تن می رسد. این در حالی است که ميزان توليدات داخلي در حال حاضر 16 هزار تن می باشد. تولید جهانی این ظروف در سال 2013، 2/3 میلیون تن و نرخ رشد سالانه 37 درصدی تا 2020 برای آن تخمین زده شده است. بر این اساس پیش بینی می شود در سال 2016 سهم مواد یکبار مصرف گیاهی در صنایع مختلف جهان تنها در بخش بسته بندی به بیش از 66.5 درصد برسد و امیدواریم همانند سایر کشورهای پیشرفته این میزان در ایران هم به رشد قابل قبولی برسد.

-با توجه به ورود به ماه محرم و افزایش مصرف ظروف یکبار مصرف توصیه شما در این ایام چیست؟

متاسفانه در ایام محرم شاهد هجمه ای از مصرف ظروف یک بار مصرف پلاستیکی در سراسر کشور هستیم. این در حالی است که اگر هر ایرانی تنها در یک روز، یک کیسه پلاستیکی کمتر استفاده مصرف کند، روزانه ۷۰ میلیون زباله پلاستیکی کمتر در کشور ما تولید خواهد شد. از جنبه مخاطرات محیط زیستی آن بگذریم گفتنی است این ظروف پلی مري در مجاورت نور اکسید شده و باعث از بین رفتن کیفیت اولیه وتسهیل آزاد سازي مواد مضر می شوند. بنابراین نباید غذا بیشتر از 2 ساعت در این ظروف باقی بماند. در غیر این صورت با آزاد سازی منومرهای مضر مشكلات عصبي مثل خستگي مفرط، عصبانيت، كم اشتهايي و .... را ایجاد می کند. این در حالیست که در این ایام گاها مواد غذایی نذری بیش از چندین ساعت داخل این ظروف باقی می مانند تا به مصرف رسند. بنابراین حتی المقدور لزوم استفاده از ظروف پلیمری جایگزین به ویژه در این ایام محرز می باشد. اگر هزینه ای که صرف جبران خسارات محیط زیستی و هزینه های درمانی ناشی از نادیده گرفتن آثار سوء این مواد بر سلامتی بدن را در نظر بگیریم به وضوح خواهیم دید که ظروف پلیمری به نسبت با صرفه اقتصادی بیشتری همراه خواهد بود.

از سوی دیگر دين اسلام نیز بهره‏بردارى از نعمت هاى الهى را مباح و اسراف و زياده‏روى را حرام می‌داند بدان جهت كه مسلمانان به تناسب امكانات و توانايى در برابر جامعه مسؤوليت دارند. همانطور که خداوند در سوره اعراف مى‏فرمايد: «كلوا واشربوا ولاتسرفوا انه لايحب المسرفين‏» (۳) بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد كه خداوند مسرفان را دوست ندارد. و در سوره فرقان نیز بر این مهم تاکید می ورزند که « اذا انفقوا لم يسرفوا ولم يقتروا و كان بين ذلك قواما» كسانى هستند كه هرگاه انفاق كنند نه اسراف مى‏كنند و نه سختگيرى، بلكه در ميان اين دو اعتدالى دارند. و یا در جای دیگر اشاره می کنند به اینکه در راه خدا انفاق كنيد و با دستهاى خود، خود را به هلاكت و نابودى نيفكنيد. این آیه نشان می دهد که اگر مال در راه خدا و به سود جامعه و رفع نيازمنديهاى مردم مصرف نشود سرنوشت آن جامعه و ملت ‏به هلاكت و سقوط می‌انجامد. همچنین همواره در روایات به مسلمانان توصیه شده است که در عین پرداخت حق نزديكان، مستمندان و در راه‏ماندگان، باید از تبذير دوری کرد که همین امر موجبات بطلان امور را فراهم می آورد. بنابراین لازم است تا تجملات را حذف کرده و ميانه‏روى را در همه حال مدنظر و برنامه عمل خود در این ایام قرار دهيم.

-آیا برای تولید کنندگان این ظروف تسهیلات حمایتی در نظر گرفته شده؟

با توجه به اینکه سالانه 10میلیون تن پلاستیک در صنایع بسته بندی ایران مصرف می شود، لزوم بکاربست طرح های حمایتی و تخصیص تسهیلات ویژه برای افزایش ظرفیت تولید ظروف گیاهی جایگزین در کشور محرز می باشد. در مصوبه حاضر نیز برای تولید کنندگانی که از ظروف غیر پلاستیکی برای بسته بندی استفاده می کنند، تسهیلات تشویقی و خدمات ویژه ای در نظر گرفته شده است. از این رو انتظار می رود با وجود مزیت غیر قابل انکار مواد پلیمری در جایگزینی با مواد پلاستیک، این طرح مورد استقبال بیشتری از سوی صنایع غیر وابسته به شهرداری نیز قرار گیرد.

كار انسان واقعا جالب است. اول محصولي را اختراع كرده و به توليد انبوه مي‌رساند و بعد از مدتي "روز بدون آن محصول" را به وجود مي‌آورد! مثل روز بدون خودرو، روز بدون دخانيات و امیدوارم که در آینده ای نزدیک شاهد روز بدون پلاستیک در سالنامه کشور باشیم.

پایان پیام/