مصلحت گرایی در فقه شیعی مانند منفعت محوری دانش سیاسی نیست

حجت الاسلام یحیی جهانگیری سهروردی، مولف کتاب "مصلحت در فقه؛ مبانی، رهیافت ها، کارکردها" در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان با اشاره به علت های نگارش این کتاب تصریح کرد: پس از پیروزی انقلاب سلامی یکی از فاکتورهای پویایی فقه شیعه مصلحت بوده که تا به امروز هم ادامه داشته است.

وی گفت: امام راحل با تکیه بر مصلحت بسیاری از مشکلات نظام و مسلمین را حل کردند و این پدیده ( مصلحت) را به شکل جدی مطرح کردند.

مولف کتاب "مصلحت در فقه؛ مبانی، رهیافت ها، کارکردها" ادامه داد: عده ای در دهه اخیر معتقدند که در جمهوری اسلامی فقه شیعی بخاطر پیوند خوردن با سیاست مجبور شده تا به قانون تبدیل شود.

وی افزود: این ادعا به این معناست که فقه قدسی و شریعت الهی به قانون عرفی تبدیل شده و به همین خاطر گفته می شود که قانون فصلی است که در فقه شیعه بنیانگذاری شده است.

حجت الاسلام سهروردی تصریح کرد: یعنی بر این اساس فقه جواهری به فقه المصلحت تبدیل روش داده و به مثابه این است که فقه شیعه دارد به پدیده سکولاریزاسیون و نه سکولاریزم تبدیل می شود.

(گفتنی است، اگرچه سکولاریسم و سکولاریزاسیون ارتباط معنایی نزدیکی با هم دارند، اما یکی نیستند. تفاوت این دو مفهوم در پاسخی است که به پرسش از نقش دین در جامعه می‌دهند. سکولاریسم مدعی قلمرویی برای معرفت، ارزش‌ها و کنش‌هاست که مستقل از اتوریته دین باشد، اما ضرورتاً منکر نقش دین در امور سیاسی و اجتماعی نیست. سکولاریزاسیون اما، به معنای کنار گذاشتن دین از این حیطه‌هاست.)

وی گفت: مدعیان این موضوع می گویند که هیچ گاه سکولاریسم در ایران به وقوع نمی پیوندد ولی به دست خود فقها سکولاریزاسیون ایجاد می شود.

وی در ادامه تصریح کرد: در پاسخ به اینموضوع باید فهمید که آیا مصلحت می خواهد قوانین را شرعی کند و یا نه، مصلحت می خواهد شرع را به قانون تبدیل کند؟ و این سوال رسالت اصلی پژوهش بنده بود که در پایان به گردآوری و چاپ کتاب"مصلحت در فقه؛ مبانی، رهیافت ها، کارکردها" انجامید.

این استاد حوزه و دانشگاه گفت: تلاش شده تا در این کتاب ثابت شود که مصلحت نه تنها برای قدسیت زدایی از شریعت نیست بلکه برای اسلامی سازی قوانین عرفی است تا با کاربست مصلحت، شریعت را از بن بست نجات دهد.

وی ادامه داد: بحث دوم در این خصوص استفاده مدعیان این عقیده بر علیه فقه هسته ای ماست، آنها می گویند که مبتنی بر مصلحت ممکن است هر روز نظر ایران عوض شود و با وجود اینکه امروز فتوایی برای حرام بودن بمب هسته ای دارید ولی در آینده بخاطر مصلحت این فتوا تغییر پیدا کند.

مخالفان بدانند، مصلحت گرایی در فقه شیعی به مانند منفعت محوری دانش سیاسی نیست
حجت الاسلام سهروردی خاطرنشان کرد: در این پژوهش تصریح شده که باید یادمان باشد، مصلحت گرایی در فقه شیعی به مانند منفعت محوری دانش سیاسی نیست که شما (کشورهای مدعی مصلحت گرایی ایران در موضوع هسته ای) در آن بخاطر منفعت می توانید به هر کاری دست بزنید.

وی با تاکید بر این موضوع که مصلحت گرایی دارای ضابطه است، گفت: هیچ گاه این مسئله منجر به چنین اتفاقاتی و آنچه که مدعیان مطرح می کنند، نمی شود.

مولف کتاب "مصلحت در فقه؛ مبانی، رهیافت ها، کارکردها" تصریح کرد: البته برخی معتقدند که موضوع مصلحت در فقه شیعه ناشی از فقه اهل سنت است که این مسئله هم در این کتاب مورد بحث قرار گرفته است.

وی در ادامه با اشاره به نگارش مقدمه بری این اثر توسط دو تن از اندیشمندان نام آشنای جهان اسلام اضافه کرد: نظر به بین المللی بودن موضوع این اثر یکی از اندیشمندانی که غرب رادیده (آیت الله محسن اراکی ریس مجمع تقریب مذاهب) و یک دانشمند غربی که با جهان اسلام آشنا بده و خود مسلمان است (پروفسور لیاقت تکیم استاد دانشگاه مک مستر کانادا)، مقدمه این کتاب را تحریر کرده اند.

حجت الاسلام سهروردی با بیان این موضوع که کتاب مذکور در هشت فصل و مشتمل بر 320 صفحه از چاپ خارج شده، گفت: مفهوم شناسی مصلحت و مقایسه مصلحت با منفعت و مفاهیم همسوی دیگر دو بخش آغازین کتاب را تشکیل می دهند و در فصل سوم هم به پیشینه شناسی و گونه ناسی مصلحت پرداخته شده و گونه های مصلحت و بیان تفاوت های مصلحت شیعه با مصلحت مرسله اهل سنت مورد بحث قرار گرفته است.

وی افزود: در فصل چهارم این کتاب به موضوع جایگاه کصلحت در فقه امامیه پرداخته شده و فصل پنجم نیز به موضوع اقوال و ادله حجیت مصلحت در فقه امامیه پرداخته شده است.

مولف کتاب "مصلحت در فقه؛ مبانی، رهیافت ها، کارکردها" با مهم دانستن ششمین فصل این کتاب خاطرنشان کرد: مهم ترین فصل کتاب با عنوان "جایگاه مصلحت در احکام حکومتی" مشخص شده و در آن به نقش آفرینی مصلحت و احکام حکومتی پرداخته شده است.

وی گفت: فصل هفتم این کتاب به موضوع مراجع تشخیص مصلحت می پردازد که بنده در این بخش دو ملاک را در این تشخیص معرفی کرده ام، اول اینکه باید به متخصصین امر مراجعه کرد و دوم اینکه به مشورت ها در این موضوع بها داده شود.

مصلحت محوری آری ولی سکولاریزاسیون و عرفی گرایی هرگز پاسخ نهایی کتاب مصلحت در فقه؛ مبانی، رهیافت ها، کارکردها"
حجت الاسلام سهروردی در پایان تصریح کرد: این کتاب در پایان تلاش می کند تا به ا سوال بزرگی که در ابتدای بحث مطرح شد پاسخ هد و به این نتیجه می رسیم که مصلحت محوری آری ولی سکولاریزاسیون و عرفی گرایی هرگز.

گفتنی است این کتاب سومین اثر گردآوری شده در قالب یک کتاب از حجت الاسلام یحیی جهانگیری سهروردی است که به تازگی به چاپ رسیده است.

پایان پیام/